Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: (ROKOSZOWAĆ)

Następne hasło: ROKOWANIE »

ROKOWAĆ (39) vb impf

Pierwsze o oraz a jasne; drugie o prawdopodobnie jasne (tak w -ować).

Fleksja

indicativus
inf	rokować
praes
	sg	pl
3	rokuje	rokują

praet
	sg
3	m	rokowåł
3	f	rokowała

imperativus
	sg
2	rokuj
3	rokuj, niechåjże rokuje

conditionalis
	sg
3	m	by rokowåł

inf rokować (9). ◊ praes 3 sg rokuje (2). ◊ 3 pl rokują (1). ◊ praet 3 sg m rokowåł (2). f rokowała (1). ◊ imp 2 sg rokuj (18). ◊ 3 sg rokuj (1) RejKup, [niechåjże rokuje]. ◊ con 3 sg m by rokowåł (2). ◊ part praes act rokując (3).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (trzy z niżej notowanych przykładów) – XIX w.

Znaczenia

1. Mówić, rozmawiać; dyskutować; naradzać się (32)
- a. Układać się, pertraktować, negocjować (o walczących stronach) (10)
  - Przen (1)
- b. Zeznawać przed sądem (o sądzie bożym) (3)
2. Myśleć, zastanawiać się; przewidywać, spodziewać się (7)

1. Mówić, rozmawiać; dyskutować; naradzać się; sermonem habere Vulg; decernere Calag (32): przez ktore [ćwiczenie się w dyskutowaniu] co w ktoreykolwiek rzecży prawdziwego albo fałſzywego ieſt/ łatwie argumentuiąć y rokuiąc wynaiduiemy. KwiatKsiąż I; Calag 386a; [iákoż ich [chrześcijan greckich] kto od Synodu y záśiadánia á mowienia ná nim odſtrychnąć mogł? Ieſliż ſam ná nim z pięćią Włádykow Metropolit rekowáć [!] miał/ á cżemuż go wſzytkim kłádał? BronApokr 89].

rokować co (3): RejJóz D4v; A tak gdiż ſię czas gotowaċ Vcz ſię czo mas tam rokowaċ. Kiédyċ kazą Lyczbe dzialaċ S tego czocz dano ſhaphowaċ. RejKup c5v; RejZwierc 164v.

rokować z kim (12): Ale ty wżdy miły Ruben tam z nim [Józefem] pięknie rokuy Boć ia z ſtrachu y z załoſći nie przemowię ſlowa RejJóz O6, D4v, E3; RejKup e5, e7, x2v; GroicPorzRej C4; RejZwierz 64v; BielKron 320v; Bo co mowią że dwá Anyołowie do Sodomy byli ſzli/ á Kriſtus zoſtał rokuiąc z Abráámem/ to mnie ſie widzi nie rzecż. SarnUzn C7; Bo iż cżłdwiek [!] cnotliwy á miłuie pokoy/ Więc chceſzli być w pokoiu ſpokoynieſz z nim rokuy. PaprPan Y3v; PRzecż miły Telephuſie hámuieſz cne ludzi [...]/ Vſmierz tylko gniew w ſobie á z nimi ták rokuy/ Iáko ſobie krewnemi PaprPan Ff4v.

rokować o kim, o czym (4): RejJóz D; GroicPorzRej C4; RejZwierz 23v; iednoż ty pokoie/ Widzę was [rycerstwo] rozebráły ná rzemioſłá ſwoie. Bo wam miley o Wolech ná ſtaniu rokowáć/ A niż o wiecżney ſławie potomkom wotowáć. PaprPan Cc4; [[Epaminundas książę tebański] Gdy nań Petilius y Quintus ſrodze przed wſzytkim Senatem inſtigowáli/ [...] to rzekł [...] ieśli kto chce o mnie rokowáć niechayże rokuie. PlutBBud 109].

Z przytoczeniem [z zapowiednikiem: tak] (1): PIzon gdy domu ſwego koſztem dobudował/ Ceſarz idąc mimo oń/ ták o tym rokował. Dobreyś Pizo otuchy/ mnie y ludziom dodał/ Ták będziemy mnimáli/ Rzym będzie wiecżnie trwał RejZwierz 23v.

a. Układać się, pertraktować, negocjować (o walczących stronach) (10): To ieſt fortel nawiętſzy ná Niemcá zbroynego/ Oſkocżyć go ze wſzech ſtron/ vcżynić głodnego. [...] Nie trwa długo w Táborze/ muśi wnet rokowáć. BielSjem 33.

rokować o co (2): Bo też tu był przyjechał Ulisses do Troje z Menelaem rokować o wydanie twoje [Heleny] KochMon 26. Cf »o przymirzenie rokować«.

rokować miedzy kim (pl) (1): KochMon 22 cf Z przytoczeniem.rokować z kim (6): BielŻyw 10; Ale Michał Glińſki rokuiąc s tymi ktore znał być ná zamku/ vcżynił im ſwą powieśćią inſzą myśl BielKron 410v; KochMon 26; StryjKron 225; [krol potym rokował z onymi ktorzy byli w Bethſurze/ y vcżynił z nimi przymierze. Leop 1577 2.Mach 13/22 (Linde); BielKron 1597 132 (Linde)]. Cf Zwroty.

[Ze zdaniem dopełnieniowym: ięli rokowáć z Mikołáiem Woiewodą Krákowſkim/ áby ich wolno y z rzecżámi wypuśćił BielKron 1597 132 (Linde).]

Z przytoczeniem [z zapowiednikiem: tak] (1): Potym tak miedzy niemi Hektor jął rokować: Słuchaj mie Trojaninie i ty Greku zbrojny [...] KochMon 22.

Zwroty: »z nieprzyjacielmi rokować« (1): tylko wthym był winien [Perłat] iż dopuſzcżał ledá komu z nieprzyiaćielmi rokowáć BielKron 249.

»o pokoju rokować [z kim]« (1): Po nim Iágełło Litwę iednoczy z Polaki/ A potym o pokoiu rokuie z Krzyżaki. KochProp 9.

»o przymirzenie rokować« (1): ktore [tłuste jałówki] gdy Aliathus kxiążę vyrzał nadział ſie żeby [oblegani mieszczanie] ieſzcże doſić potrawy mieli, y poſłał ku Bijaſſowi aby wyſzedł z miaſta, á o przymirzenie rokował BielŻyw 14.

Przen [z czym] (1): Niecnotę okuy/ A s cnotą rokuy. RejZwierc 238v.

b. Zeznawać przed sądem (o sądzie bożym) (3):

rokować z kim (2): Aċ kogo ſądem Bog ſkaze Tego już twoy vrzad karze A tak teraz day jm pokoy Tam przed ſendzym ſniemy rokui RejKup Y; Wſyſcy radzey rządem ſtancze Bo ſie iuż wam Czás gotowaċ Co macze s Cżartem rokowaċ Aya komu [lege: a jako mu] od powiecze Gdy załobe vſliſſycze RejKup y6.

rokować za kim [= w czyjejś sprawie, na czyjąś korzyść] (1): Xiązę Iana Krzcziczela miał Srebrna Głowe był vłaċ dał I namiſię [lege: na misie] Offierował Aby tu zaniem rokował RejKup z7v.

2. Myśleć, zastanawiać się; przewidywać, spodziewać się; apud se loqui, ratiocinari Cn (7):

rokować o co (1): Day ze radzieċ gumnom pokoy Radſſey o Theſtament rokuy. A roſprawi ſwe ymienié A byċ wyzlo na zbawienie. RejKup M.

rokować o czym (3): A ták moy miły brácie day wſzytkiemu pokoy/ Rádſzey o wolnym ſtanie s pocżćiwoſcią rokuy. RejWiz 56v; Niechay Oſieł ie plewy á da lutni pokoy/ Tákyeż y ty s co cie ieſth o tym záwżdy rokuy. RejWiz 91, 69v; [PaprPrzykaz B3].

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Ieſli idzieſz tám ná pokoy/ Czo ma s cżáſem przypáść rokuy. RejZwierc 236v.

Zwrot: »rokować sobie« [w tym: z przytoczeniem (1)] [szyk zmienny] (2): Niezbedni dźiádowie oni Choćia tu ſą we złey toni. Smiele ſobie/ coś rokuią Muśi być Iezuſa cżuią. MWilkHist Ev; iął ſię żegnáć/ chcąc one ſługi (ktore dyabły rozumiał) od śiebie odpędźić. Iż żegnánie nic nie pomagáło/ rokuie ſobie/ we ſnie cży nie we ſnie? WerGośc 245.

Synonimy: 1. dyskurować, dysputować, gadać, mowić, rozmawiać, rozprawiać, rozwodzić się; 2. myślić, rozumować, rozważać, zastanawiać się.

Formacja współrdzenna: porokować, prorokować.

Cf ROKOWANIE, [ROKUJĄC]

LWil