[zaloguj się]
[pdf]

NAŚMIEWISKO (37) sb n

nå- (22), na- (11); na- BierEz, KromRozm I, RejZwierz, RejPos (2), BiałKat, SkarŻyw (2), ReszList, WerGośc, ZawJeft, LatHar (3), WujNT; na- SiebRozmyśl, KlonWor; nå- : na- LubPs (1:2), KrowObr (4:1), Mącz (1:5), BudBib (1:1); -é- (2) ZawJeft, SiebRozmyśl, -e- (7) Mącz (6), BiałKat; o jasne.

Fleksja
sg pl
N nåśmiéwisko nåśmiéwiska
G nåśmiéwiska
D nåśmiéwisku
A nåśmiéwisko nåśmiewiska
I nåśmiéwiski(e)m nåśmiéwiski

sg N nåśmiéwisko (14). ◊ G nåśmiéwiska (3). ◊ D nåśmiéwisku (1). ◊ A nåśmiéwisko (4). ◊ I nåśmiéwiski(e)m (6). ◊ pl N nåśmiéwiska (1). ◊ A nåśmiewiska (7). ◊ I nåśmiéwiski (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVII w. s.v. naśmiać się.

Wyśmiewanie, kpienie, urąganie, szyderstwo, żart; także przedmiot naśmiewania; deridiculum, irrisus Mącz, Cn; derisus, irrisio PolAnt, Cn; ludibrium, ostentus Mącz; ironia Calep (37): Somnium, Náśmiewisko yáko kiedy by któ rzekł/ coſz báyeſz/ ſen powiedaſz/ álbo wierę mu ſie ſni/ báye baykę. Mącz 401d, 198d, 356a [2 r.], 445c; A iáko Dawid opowieda/ iż ty márne ſpráwy twoie [o bogatym człowieku] á thy pompy twoie ſą wielkie naſmiewiſko v niego. RejPos 162v; ZawJeft 38; Calep 563a.

naśmiewisko z kogo, z czego (7): RejPs 133v; LubPs C3v marg; iż then Ogień wáſz zmyſlony/ [...] nic inſzego nieieſt/ iedno ieſt Dyabelſkie Igrzyſko/ á s Páná Iezu Kryſtá Syná Bożego y z iego obrony náſmiewiſko. KrowObr 87; ále ieſt iakaá od was/ dla brzuchá/ ſmyſłona obłudá/ kuglárſtwo/ y naſmiewiſko z oney prawdziwey/ [...] offiáry krwáwey Pána Kryſtuſowey KrowObr 178v, 27v, 102v; LatHar 115.

naśmiewisko czyje [= kto jest wyśmiewany] (2): Iedno iżem ſłyſſał głos náſmyewiſká ſwego/ Od cżłowyeká bluźnirzá vrągáyącego LubPs M2; RejPos 64v.

naśmiewisko czyje [= kto wyśmiewa] (2): Náśmyewiſká złych z dobrey wiáry. LubPs C3v marg; SkarŻyw 262.

W połączeniach szeregowych (4): KrowObr 178v; BiałKat 26; LatHar 115; á czego prawdą dowieść nie mogą/ tego łáiániem/ naśmiewiſki/ ſromoceniem y bluznierſtwy [...] dokázowáć. WujNT 835.

W charakterystycznych połączeniach: naśmiewisko czartowskie, dziwne, wielkie (2).

Zwroty: »być ([czyim a. komu]) naśmiewiskiem« = ostentui esse Mącz [szyk zmienny] (3): Bo kto nád śiły mocuie/ [...] Nie vcżyni nic ſwym wyſkiem/ Będzie wſzytkim námiewilkiem. BierEz H2v; Mącz 445c; byłem náśmiewiſkiem [fui in derisum] cáły dzień/ káżdy mi vrągał. BudBib Ier 20/7.

»za nåśmiéwisko być mian« (1): Czyſćyec ze wſſyſtką ſpráwą ſwą/ Bożą ſlużbą y kupyectwem zá naśmyewiſko czártowſkye ma być myan. KromRozm I I4v.

»czynić naśmiewisko« (2): RejPs 66v; I coſz to tedy Papieſz okázuie w thych koronách y mietzu y wtym odzieniu inſzego/ iedno iż tzyni naśmiewiſko s Páná Iezu Kryſtá vbogiego/ y z onych wzgárdzonych Apoſtołow iego? KrowObr 27v.

»naśmiewiska kosztować« (1): álbo iáko ś. Páweł piſze/ naśmiewiſká y bićia rozmáitego koſztowáli ReszList 150.

»naśmiewiska odnosić, znosić ([od kogo])« (2:1): A on rad dla Páná ſwego/ naśmiewiſká ony y wzgárdy odnośił SkarŻyw 75; WerGośc 204; O ráczże ſię do iego naświętſzey miłośći przyczynić zá mną/ ábym ią téż tu wſzyſtkié náśmiéwiſká/ y wſzytkie vrągánia [...] ſkromnié znośiłá SiebRozmyśl I3v.

»przyjmować naśmiewisko« (1): niekthórzy rośćiągnieni prżyymowáli odkupienia/ [...] drudzy naśmiewiſká/ bićia/ nád to więźienie y ćiemnice BiałKat 26.

»przyść na naśmiewisko« (1): A przyidzieſz ná naśmiewiſko białey głowy/ którąś teraz zdrádzil SkarŻyw 262.

Wyrażenia: »błazeńskie naśmiewisko« (1): Ani ſię im też w tey mierze godzi aż do Babinſkich plotek a zbytkow wſpinać/ ktora rzecz w tych leciech cżęſtokroć bywa ganiona/ y yeſt ku błazeńſkiemu naſmiewiſku KwiatKsiąż D3.

»jawne naśmiewisko« (1): Iudaſzowſki to kontrákt/ iáwne náśmiewiſko: Y małżeńſkiey świątośći właśćiwe igrzyſko. KlonWor 69.

»naśmiewiska pełny« (1): od ktorych byłeś powtore obnáżony/ [...] z vlękániem (naśmiewiſká pełnym) pozdrawiány LatHar 275.

»ustawiczne naśmiewisko« (1): ábowiem ieſt vſtáwiczne náſmiewiſko z nas/ przypomináć nam/ gdzieſmy podzieli nádzieię náſſę RejPs 133v.

»na więtsze naśmiewisko« (1): Naprzód wſzytkiey roty/ ná więtſze naśmiewisko/ do Páná zgromádzenie. LatHar 317.

Szeregi: »baśni i naśmiewiska« (1): A czynili ſobie o nas báśni rozmáyći pogáni y naſmiewiſká poruſſáiąc głowámi ſwemi RejPs 66v.

»naśmiewisko i igrzysko« (1): KlonWor 69 cf »jawne naśmiewisko«.

»posromocenie i naśmiewisko« (1): ty waſze poſwiącánia/ ták kośćiolow/ káplic/ iako theſz ołtarzow/ nic inſzego nieznamionuią y nie ſą/ iedno s prawdziwego Kośćiołá Bożego/ y s Pána Iezu Kryſtá Syná iego/ poſromocenie y náſmiewiſko. KrowObr 102v.

»naśmiewisko i urąganie« = opprobrium et irrisio PolAnt [szyk 2:1] (3): wiſząc ná krzyżu rozmáite naśmiewiſká y vrągania ſlyſzał y widział KrowObr 49v; BudBib Ez 22/4; SiebRozmyśl I3v.

»wzgardzenie (a. wzgarda) i naśmiewisko« [szyk 2:1] (3): Położyłeś nas v wſſech ſąſiad ná wzgárdzenye/ Y w dziwne náſmiewiſko á w poſromocenye LubPs M2; RejZwierz 141; SkarŻyw 75. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»zelżenie i naśmiewisko« (1): iżby tym zelżył zwirzchnośći ſwe/ powagi ſwe/ pokłony ſwe/ kthore mu tu ſwiát cżyni: ácż cżáſem z wielkim zelżeniem iego/ y z wielkim naſmiewiſkiem iego. RejPos 64v.

Synonimy: błaźnienie, igrzysko, ironija, nagrawanie, naigrawanie, naigrzysko, posromocenie, pośmiechowisko, pośmiewisko, sromocenie, szyderstwo, szydzenie, śmiechowisko, urąganie, zelżenie, zesromocenie, żart.

Cf NAŚMIEWANIE, NAŚMIEWSTWO

AS