[zaloguj się]
[pdf]

NIECO (843) pron i av

pron (642), av (194), pron a. av (7).

nieco (840), nico (3); nieco : nico LibMal (3:2), Mącz (163:1).

W pisowni łącznej nieco (740), inne formy (43); w pisowni rozłącznej nie co (59), nie czym (1).

-e- (212), -é- (24); -e- MurzHist (3), MurzNT (5), Mącz (164), Strum, KochPhaen, GórnTroas (2), KochCz; -é- OpecŻywList, KochPs, PudłFr, też ForCnR, SienLek (5); -e- : -é- OpecŻyw (2:4), BiałKat (3:1), KochWr (1:2), SarnStat (29:8); o jasne (w tym 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja

N nieco (57). ◊ G nieczego (19), nieco (9); nieczego BielŻyw, BielRozm, GliczKsiąż, BielKron, Mącz (10), SienLek; nieco LudWieś, BibRadz, KwiatKsiąż (2); nieczego : nieco BielŻyw (1:1), Calep (3:4). ◊ D nieczemu (1). ◊ A nieco (355). ◊ I nieczym (5). ◊ L nieczym (18), nieczem (1); nieczym : nieczem Mącz (7:1); ~ cum praep na nieczym (5); w nieczym (11) HistAl (2), Mącz (4), Calep (5), nie w czym (3) BierEz, OpecŻyw, SienLek. ◊ indecl nieco (371). ◊ N a. indecl nieco (7).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

I. Zaimek nieokreślony (642):
1. Rzeczowny (decl) (463):
A. Zastępuje rzeczownik nieosobowy: coś; quippiam Vulg, JanStat; aliquid Mącz, Modrz (462): Nie trzebáć się bárzo kwápić/ Chceſzli nieco dobrze ſpráwić. BierEz L3v, B2v, H2v, L3v; OpecŻyw 62; ForCnR D2v; HistJóz A3v; gdy ſie im nie czo ſni tedy ſie lękaią, iakoby to było na iawie GlabGad L5v, K3v [2 r.], L, L2; LibMal 1543/68v; SeklKat S4; HistAl B6, C4v; KromRozm III N4; BielKron 113v, 123; KwiatKsiąż Gv, H4, K4; Delectus ad rem aliquam, Ku niecznemu [!] wybrany. Mącz 187c; Circumscribere seipsum, Sam ſie w nieczym oſzukáć. Sam ſobie krziw w nieczym być. Mącz 374d; Habere aliquid in spe, Nádziewáć ſie nieczego. Mącz 407c; Stimulat animum cura, [...] trapi mie nieco. Mącz 415d; Contendere de re aliqua, Wádźić ſie o nieco. Mącz 444c, 8c, 21d, 30b, 81d, 93a (37); żebym téż źiemkóm mym niéwczym poſłużył SienLek a4; GórnDworz C6v; HistRzym 5v, 49; Apoſtołowie odmieniáli niékiedy niéco w Kośćiele BiałKat 36; WujJud 203v; RejPosRozpr c4; SkarŻyw 58; Emendatrix ‒ Ta ktorą nieczego poprawuie. Calep 359a, 39b, 224a, 244b [2 r.], 670a [2 r.], 835b; SarnStat 649. [Cf b. BielŻyw 97].

W zdaniu zaprzeczonym (może być zastąpione przez „nic”) (1): ánim ia oycu twemv nieco dobrego vcżynił/ á przecżże mi dał thák drogie podárze? HistRzym 90v.

W połączeniu z formą przymiotnikową (G sg n): nieco jakiego (34): BierEz F2; GlabGad L7; KromRozm I E2v; KromRozm III A2v, M4; Leop Iob 9/15; Poniewaſz vmysł s ſwym ćiałem mayą nieco s ſobą podobnego. KwiatKsiąż B2v, C2v; Quiddam divinum, Nieco boskiego. Mącz 340c, 339d, 459a, 505c; CzechRozm 199; SkarJedn 69; Ridicularius ‒ Nieczo ſmieſznego. Calep 924b; SarnStat 1020. Cf Wyrażenia.

W połączeniu ze zdaniem względnym rozpoczynanym zaimkiem „co” lub „skąd” (funkcja odpowiednika zespolenia) (10): BierEz O3; bywa iż cżaſem pan Bog obiawia nie czo ocżym cżłowiek pirwey myſlił. GlabGad L4; KromRozm I E2v; KromRozm II q2; Decas, niecó [!]/ co w ſobie dzieſięć ma ſztuk Mącz 79a; Usurarius, Ku vżywániu pożyczony álbo wzięty/ nie co zwaſzczá [!] z kąd komu pożytek przichodźi Mącz 510d, 383c; HistRzym 76; BiałKat 31; WujNT 148.

W charakterystycznych połączeniach: nieco należy, stało się, (za)szkodzi (3), śni się, trapi; nieczego dojźrzeć, dowieść, nadziewać (spodziewać) się (2), nawyknąć, obawać się, poprawować; nieco (u)czynić (21), działać, obaczyć (2), objawić, odmieniać, odpokutować, odpuścić, pełnić, poczynać (zaczynać) (3), pokaz(ow)ać (2), powinien, przed się wziąć, przydawać, robić (4), sprawować (sprawić) (8), ujmować, umieć, uprosić; o nieco wadzić się; w nieczym (nie w czym) czuć (czujący) się (2), doświadczyć, krzyw być, oszukać (2), podejźrzany, poradzić, posłużyć (3), równy; nieco boskiego, ciężkiego, czworolidzebnego, godnego, ludzkiego, obłędliwego, osobliwego (2), podobnego (3), rożnego, sprawiedliwego, śmiesznego, użytecznego, więtszego, zdrożnego, zeszłego.

Wyrażenia: »nieco dobrego« (7): BierRaj 19v; BielŻyw 127; GlabGad L7v; muſzę ich na then nowy rok naucżyć nieczo dobrego LudWieś B3v; RejKup S; KwiatKsiąż B2; HistRzym 90v. [Cf b. »nieco dobrego« OpecŻyw 41v].

»nieco inego, drugiego« = aliud Vulg (1;1): Acz ták ſye dźyáło yáko yeſt nápiſano/ yednák nyeco inego známyenowáło KromRozm II m4; BudBib 4.Esdr 7/6.

»nieco nowego« (2): Novi aliquid apportare vel rem novam, Nieco nowego przinieść. Mącz 313c; SienLek 19.

»nieco spolnego« (1): że wżdy w cżęśćiách niektorych było y ieſt nieco ſpolnego Antyochowi z Antychriſtem. CzechEp 367.

»nieco takiego (a. takowego)« = simile PolAnt (3): KromRozm II h3v; BibRadz 1.Esdr 7/27; A kiedy nieco tákiego poznaſz/ hnet lekárſtwy [...] pomagay. SienLek 17v.

»nieco wielkiego« (1): tedy mi ſię ći zdádzą iż s przyrodzenia nieco wielkiego doſtąpili/ ktorym yeſt dąno iż y cieleſnymi śilami/ y vmyślnymi ſą możni. KwiatKsiąż A4v.

»nieco złego« (4): BierEz E, I; GlabGad 7v; Perpetro – Dopuſzczam ſie, nieczo złego. Calep 788a.

a. Jakaś rzecz, coś materialnego; quid rerum Mącz (107): Lekarz gdy ſzedł do niey/ Záwżdy nieco wźiął z domu iey. BierEz I3v, A4, C4, M; FalZioł IV 29a, V 45v; iż kto chce nieczo komu dać muſi to ſam pirwey mieć. GlabGad E2v, G2 [2 r.]; BierRozm 13, 23; gdzie by ſzie traffilo niczo pobracz LibMal 1543/69; ktorzy [poganie] [...] záwſſe zá dzyatki nowonárodzone nyeco ofiárowáli bogom ſwym GliczKsiąż C7v; BibRadz Act 11/29; Medicata pocula, Napoy nieczym przemieſzány. Mącz 212c; Superpingo, Ná nieczym málowáć. Mącz 434b; Triangulus, Trzigránny álbo trzikątny/ nieco zwłaſzcza o trzech kąciech álbo grániách. Mącz 463c, 8a, 32d, 83c, 89c, 145a (31); Dobrzeć też niegdy w łáźni ſye myć/ [...] ziadſzy przed thym nieco SienLek 92, 37v, 55, Xxx4v; Materia ‒ wſzeliaką materią z ktorei nieco możebic vcziniono. Calep [643]a; Subiaceo – Pod nieczim liezę. Calep [1016]b, 228b, 233a, 236a, 361b, 391b (15); SarnStat 187, 820, 918.

W zdaniu zaprzeczonym (może być zastąpione przez „nic”) (1): gdi tam nieczo wen [w żołądek] nie włożą, tedy on wciąga w ſię wilgoty złe GlabGad G2v.

W połączeniu z formą przymiotnikową (G sg n): nieco jakiego (24): BierEz O2v; W Ręku noſić nieczo wonnego ieſt rzecż pożytecżna FalZioł V 63; GlabGad D4v, E5, G5, K5v; Corpus diaphanum, Nieco przezrocziſtego/ yáko sklenićá/ Kryſtał etć. Mącz 84d, 51c, 242c, 310c [2 r.], 335b, 375c; SienLek 4v, 12; HistRzym 78v; kto czyniąc ſtaw ſobie wielki ná ſwym, tráfi mu ſie nieco zálać ſąśiedzkiégo. SarnStat 1277. Cf Wyrażenia.

W połączeniu ze zdaniem względnym rozpoczynanym zaimkiem „co” (funkcja odpowiednika zespolenia) (8): Azaby nieco potkáłá/ Cżymby ſwe gárło nátkáłá. BierEz S4; Murm 7; Mącz 257d, 259b, 261d, 440b, 451c; Wepchnienié albo wſtrzelenié w koniá niéczego coby w nim oſtáło/ czym tho wywábić. SienLek 184v.

W charakterystycznych połączeniach: nieczego dobywać; nieco budować, chować, czynić, dać (2), lać, nosić (3), obwijać, odrzynywać, ofiarować, omy(wa)ć (2), otrzymać, pić, pleść, pobrać, podnosić, pokuszać (ukusić) (2), posłać (2), potkać, prostować, przedać (2), przynosić, przypoić, przysadzić, przywięzować, przywłaszczyć, smażyć, ssać, ująć, włożyć, wycięgać (2), wycięgać (wyciągnąć) [od kogo] (2), wydrzeć, wymierzać, wziąć (2), zalać, zgryźć, zjeść (3), zwięzować; na nieczym budować, malować, wisieć; nieco ciężkiego, czworogrannego, danego, grubszego, korzystnego [= mającego wartość dla kogoś], kwaśnego, podobnego [czemu] (2), pożytecznego, przedajnego, przezroczystego, ratowanego, sąsiedzkiego, wonnego (woniającego) (2), zagrzewającego, zimnego, złożonego.

Wyrażenia: »nieco in(sz)ego« (2): GlabGad E7; Gdyby ſtrzałá álbo nieco inégo w koniu zoſtało SienLek 184v.

»nieco takowego« (5): gdy [coś] będzie na iakiey twardey á ſuchey rzecżi wyrażono [...] lepiey ſie dzierży niżli na rzecży miękkiey albo wilgotney, iaka ieſt glina, maſło, albo nie czo takowego. GlabGad M6; Mącz 155d, 259b, 261d, 451c.

b. Jakiś tekst, jakaś sprawa wymagająca przekazania tekstem; niekiedy: krótki tekst, kilka słów (niektóre użycia w N i A bezprzyimkowym mogą być też rozumiane jako indecl ‘trochę’); pauca Miech; paululum HistAl; ex parte Vulg (234): gdy częſtokroć ſludzy twey wyelmożnośći [...] odemnye żądáli yżbych Polſkim piſmem nieco wybiyał. March1Wiet Av; BierEz Lv, L4, Nv, Sv; Dziewitza maria w ten cżas przed domem Kaijfáſſowym ſtála/ aby o ſwym ſynie námileyſſym niétzo ſlyſſala OpecŻyw 113, 13; PatKaz II 78 [2 r.]; FalZioł II 3b; Niewierz ktoć powiada żeby prawdi miłoſnikiem był, kto przeciwko iey nieczo cżyni abo mowi BielŻyw 97, 85, 133; BielŻywGlab nlb 9, 14; iakoż o tim nie czo namieniono w wypiſaniu o mięſie. GlabGad I7, A4v, B3, N3v, N4v, N7v, O4, Pv; MiechGlab *2, 64; BierRozm 27; KłosAlg A4; LibMal 1543/74; LibLeg 11/188 [2 r.]; HistAl I5, I7v; KromRozm I Av, K2v; MurzNT 173v; KromRozm II e2, v3, x, x4v [2 r.]; otośmy WM przynieśli spisek ten [...] nieco w nim dla lepszego upewnienia poprawiwszy. Diar 38, 38, 91; ábykáżdy [!] rozumyał tę náſſę rzecż/ yeſſcże nyeco przyłożem. GliczKsiąż O7, A4, F8v, N, O4v; GroicPorz d4v; Leop 4.Esdr 4/52, Iob 19 arg; BibRadz Act 23/20; Goski *3; BielKron 121, 134, 165, 240, 265, 307, 337; KwiatKsiąż Ev; Dictator, id est, qui aliquid dictat. Który nieco pronuncuye ku piſániu. Mącz 86d; Est quod volo exquirere a te. Mam ſie nieczego od ciebie wywiedźieć. Mącz 336d, 8b, 33d, 61c, 96a, 165d (29); Prot A3; SarnUzn F; Aleć y przed tym o leczeniu żywotá nieco położono. SienLek 37v, 12v, 32, 97v, 130v, 148v, Vvv4; porucżyłá nieco ſieſtrze około rzecży ſwoich GórnDworz Bbv, E4, Bb8; HistRzym 124; RejPosWiecz3 [97]v; BiałKat a2; RejZwierc 68v; BielSpr b4v; Náoſtátek o vżywániu zupełnego Sákrámentu nieco potrzebá przypomnieć. WujJudConf 247; RejPosRozpr b3; RejPosWstaw [414]; BudNT przedm b3, c2v, c3v, d2v, k. Ff8v; CzechRozm 37v, 123v, 146, 225, 233v; gdy ſędźia śiedząc ná ſwem ſądowem mieyſcu/ cżynił wyrok/ á kilko kroć vpomniony/ nieco przydawał/ nieco odmieniał. ModrzBaz 88, 4, 26, 62, 81v, 86 (13); ModrzBazBud ¶6v; SkarJedn 76; SkarŻyw 202, 278; O cżym mogłoby ſię tu nieco z Ireneuſzá pokázáć CzechEp 76, *3, 12, 70, 162, 264 (11); CzechEpPOrz *3v; NiemObr 22, 117, 148; GórnRozm H3; Voveo ‒ Bogu nieco obiecuię. Calep 1140b, 227a, 364b, 391a, 855a; GórnTroas 54; LatHar +6, +7v [2 r.], +++v, 506; ktobykolwiek rzekł ſłowo (marg) nieco. Hebrá[izm]. (‒) przećiwko Synowi człowieczemu WujNT Matth 12/32, s. 124, 703, 712, 3.Ioann arg; WysKaz 3; gdy kto chce w Ziemſkim práwie niéco wiedźieć, tedy pátrzą naprzód tytułu, Actor: á Reus záśię áż ná końcu obiecádłá znaydźie SarnStat *6, 430, 662, 909, 915, 935 (10).

W zdaniu zaprzeczonym (może być zastąpione przez „nic”) (1): gdyby ſie y ná ty mieyſcá odpowiedźieć nieco nie miáło CzechRozm 137v.

W połączeniu z formą przymiotnikową (G sg n): nieco jakiego (14): Powieſz mi nieco śmieſznego/ A vlżyſz mi bolu mego. BierEz K3v; Diar 91; GliczKsiąż M8v; BielKron 49v; bo w tey mierze/ y zmyſlić co thákowego nie wádzi/ y do rzecży prawdziwey nieco ſwego przycżynić GórnDworz O5v; SkarŻyw 135; CzechEp 382. Cf Wyrażenia.

W połączeniu ze zdaniem względnym rozpoczynanym zaimkiem „co” (funkcja odpowiednika zespolenia) (5): yeſli w onym piſmye nyeco naydę/ coby ſye prawdźye przećiwnye widźyáło KromRozm II p4v, m3; OrzList g; KuczbKat 295; SarnStat 942.

W charakterystycznych połączeniach: nieczego domyślać się, dowiedzieć (wywiedzieć) się (2), nauczyć się, prosić, przepytawać się; nieco czytać, dać znać (3), ganić, jednać, moderować, mowić (9), myślić (3), naleźć, namienić (5), naznaczyć, obiec(ow)ać (2), objawić (2), odmieni(a)ć (3), odpisać, odpowiedzieć (odpowiedać) (7), opuścić, oznaczyć, oznajmować, (na-, po-, przy-, wy)pisać (23), podać (2), pokaz(ow)ać (4), położyć (3), poprawić (2), poruczyć, postanowić, poszeptać (2), powiedzieć (powiedać) (31), pronuncyjować, przyczynić, przyda(wa)ć (7), przykazować (2), przyłożyć, przypisować [komu] (1), przypomnieć (przypominać, przypomionąć) (12), przytoczyć, (po)radzić (przeradzać) (5), rozmyślać (3), (wy-, z)rozumieć (porozumiewać) (4), rozważać, rzec, skazać (2), (u)słyszeć (6), terminować, umieć (3), ustawić (2), wiedzieć (5), wspomnieć (wspominać) (2), wybijać [= drukować], wydawać, wyliczyć, wymyślić (wymyślać) (2), zakazać, zbijać, znamionować; o nieco spytać (2); nieco osobnego, pilnego, podobnego, potrzebnego, pożytecznego, swego, śmiesznego.

Połączenia: »nieco w cząsteczce« (1): Bo nie ia ieſzcże tego mowię y twierdzę/ áni ſam z śiebie tego pokázuię/ oprocż nieco w cżąſtecżce CzechEp 426.

»nieco krotko (a. krotce), na krotce, krotkiemi słowy« [szyk 8:1] (6:2:1): LibLeg 4/26; wſzákże áby ſie tego drudzy wiárowáli/ nieco o nim nápiſzę krotko. BielKron 141; carptim breviterquae perstringe aliquid, Nieco krotkiemi słowy dáy znáć. Mącz 39b; ModrzBaz 127v; SkarJedn 233; CzechEp 287, 289, 303, 337.

»maluczko nieco« (1): zdáło ſie nam tu ſobie málucżko o nich przed ocży náſze nieco przełożyć RejPos 41.

Fraza: »mam (a. miałbych) (tobie (a. ci, ‒ -ć)) nieco powiedzieć (a, powiedać, a. odpowiedzieć), mowić, rzec, poszeptać; mam(y) z tobą nieco mówić (a. rad bych mowił) (w relacji innej osoby: ma, mający ... tobie, z tobą, mu)« = habeo (tibi aliquid) dicere Vulg, Mącz; habeo aliquid indicere a. loqui tibi, verbum mihi est ad te PolAnt; libenter tecum verba facerem Mącz [szyk zmienny] (9:1:1:1;5): BierEz G2v, P4v; ForCnR B2; mamći yeſſcże páni mátko nyeco poſſeptáć. GliczKsiąż E6; Symonie mamći nieco powiedzieć. Leop Luc 7/40; BibRadz 3.Reg 2/14, Act 23/18; BielKron 49v; Libenter tecum verba facerem, sed remotis arbitris, Radbych s tobą nieco mówił/ ále na oſobliwośći. Mącz 235a, 151a; RejPos [308]; BudNT Lud 7/40, Act 23/17, 18; chćiey go náwiedzić: mać nie co pilnego powiedzieć. SkarŻyw 135, 558; Mamci w táiemnicy Nieco powiedzieć CiekPotr 41.
Zwrot: »mieć nieco przeciwko [komu], do [kogo]« = habere (aliquid) adversum aliquem Vulg (6:1): gdy ponieſieſz dar twoy do ołtarza/ á wtymbyć przyſſlo ná pámięć że twoy brát ma nieco przećiwko tobie: zoſtawże on dar twoy tám przed ołtarzem Leop Matth 5/23; Inter se leviter discident, Máyą nieco yeden przećiwko drugiemu. Mącz 379c; RejAp 28v, 30; KuczbKat 315; WujNT Matth 5/24, Apoc 2/4.
Wyrażenia: »nieco dobrego« (2): Bociém nigdy nieproznowali/ ale zawżdi niétzo dobrégo cżynili albo mowili OpecŻyw 41v; SienLek 11v.

»nieco inego« (1): Acz ták ſye dźyáło yáko yeſt nápiſano/ yednák nyeco inego známyenowáło KromRozm II m4.

»nieco nowego« (1): mnimałem bych miał dźiś nieco nowego od ćiebie słyſzeć HistRzym 9v.

»nieco złego« (3): BierEz Iv; Obnuntiatio – Opowiedz zwiaſtowanie nieczo złego. Calep 715b; SkarKaz 384a.

α. W funkcji rzeczownika (2): tu pſzedſię Pan [...] dokłádáć racży: Iż mam do ciebie nieco. [...] A coż to zá nieczo maſz do nas moy miły Pánie? Otho ſłuchay co to zá nieco RejAp 30.
Zwrot: »nieco mieć do [kogo]« (1): RejAp 30 cf wyżej.
B. Zastępuje rzeczownik osobowy: ktoś (1):

W połączeniu z formą przymiotnikową (G sg n) (1): do ktorego ſie wſzitci garną ten dobrze ſprawuie lud, á kim wſzitci gardzą muſi być nieczo podezrzanegó BielŻyw 52.

2. Liczebny: pewna ilość, niewiele (w funkcji przydawki ilościowej) (indecl); aliquid Vulg, Mącz, Modrz, JanStat; modicum, paululum, pusillum PolAnt; paulum Mącz; aliquantum, nonnulla Modrz; aliquammultum, aliquantum, aliquantulum Cn (179):
a. O jednostkach policzalnych: określa ilość (61): Then na grzbiecie owocze do iamy znaſza/ á gdy mu nieczo vpadnie/ tedy wſzytko otrząſa FalZioł IV 10b.

nieco kogo, czego [pl (22), sg coll (1)] (23): KłosAlg G; KromRozm I K2v; KromRozm III A3, L6; Biskupi byli wszyscy i kasztelanow nieco. Diar 19, 83; GliczKsiąż H2v; Leop 2.Reg 11/17; Abráám nie chciał nic bráć/ tylko iego towárzyſze wzyęli dobytká nieco. BielKron 11v, 228v, 299, 353; SienLek 16; wielkich páń Kſiążęcego/ y Krolewſkiego ſtanu/ y było doſyć/ y ieſt ieſzcże nieczo tego wieku GórnDworz V7, F4v, P5v, Bb6v; CzechRozm 238v; ModrzBaz 137; GrabowSet A2v; Maſz y mnieyſzych modlitw nieco/ ná rozlicżnych mieścách drukowánych LatHar +4v, +7v; PowodPr 31.

nieco z kogo, z czego (pl) [w tym: wziąć z czego (1)] (4): poráźili nie co z ſlug Krolewſkich [mortuique sunt de servis regis] Leop 2.Reg 11/24, Ios 7/1 [2 r.]; ſzukay łákomcá tego/ ktory [...] vkradł y zátáił nieco z nábytych rzecży tych RejPos 217v.

nieco kogo z kogo (pl) [= stanowiących część tego grona] (2): BibRadz Ez 14/22; cżęść nierowno mnieyſza byłá záchowaná/ z kthorych wyſzło ich nieco z więźienia BielKron 308v.

W charakterystycznych połączeniach: nieco baranow, błędow, bukstabow, dobytka, kasztelanow, katolikow, ludzi (2), mężow, modlitw (2), ostatkow, pachołkow, pań, pieszych, rzeczy (z rzeczy) (4), skor, slow, służebnikow (z sług) (3), wołow, znamion.

α. O pieniądzach (30): Diar 77; AEs nostrum, Dług náſz/ gdy kto nam nieco dłużen yeſt Mącz 5a, 226b, 253c, 500c; Tożby też mogło być poſtánowiono o tych / ktorzi máią wielkie dochody kośćielne/ áby też y oni vdźieláli nieco ſtudentom. ModrzBaz 131; SkarŻyw 413; WujNT Rom 15/25; ći którzy máią Arendy dożywotné/ [...] będą powinni nieco podwysſzyć á poſtępić do ſkárbu ná wychowánié ſtołu náſzégo SarnStat 103, 89 [2 r.].

nieco czego [pl (8), sg (4); w tym: ująć, udzielić czego (2)] (12): traffil na kogoſch ſz Cracowa ktoremu bil wſſiąl nyczo pienyądzi LibMal 1543/68; LibLeg 11/154v; Mſzey ſłuchay/ á Iáłmużny nieco vdźiel SienLek 12; HistRzym 70v, 123v; BudNT Act 5/2; ModrzBaz [38]; SkarŻyw 235; mego sam nie co znaidowało sie. ActReg 139, 121, 122; SarnStat 566.

nieco z czego [pl (5), sg (3); w tym: ująć, odjąć, wyjąć z czego (4)] (8): BibRadz Act 5/2; Mącz 431d; viął nieco z ſummy wźiętey zá onę máiętność WujNT Act 5/2, s. 415; SarnStat 89 [2 r.], 104 [2 r.].

W charakterystycznych połączeniach: nieco dłużen być, odjąć, podwysszyć, postępić (2), przyczynić, przyliczyć, udzielać, upuścić, wziąć, złożyć, zostawić; nieco [czego, z czego] dać (3), mieć, oddać (2), udzielić, ująć (odjąć) (4), utaić, wycisnąć, wyjąć, wziąć (2); nieco z dożywoć (4), jałmużny, nakładow, (z) pieniędzy (7), (z) summy (3), wspomożenia.

Połączenie: »nieco mało« (1): dal nyeczo malo naſchem poſlom w racze thego Vſpomozenya. LibLeg 11/154v.

b. O substancjach bezpostaciowych: określa objętość (23):

nieco czego [sg (19), pl (2)] (21): wrotzcýe ſie a kuṕcýe nam nyeco pożywýenýa HistJóz C4; możeſz nieczo kurzey nogi ziela przyłożyć FalZioł I 123c, II 19b, V 108; GlabGad E6v, I8v; MiechGlab 77; MurzHist E; Bywały ną on czas iako i dziś miedziané pięniądze acz dziś nieco śrebra przyſádzaia MurzNT 41 marg; BibRadz Gen 43/2, 11, Lev 19/10, Act 28/3; BielKron 236v, 287; Mącz 186a; w vſtá też nieco tey máśći włożyć SienLek 58, 57, 156; Wżdy ſie przedſie okruſzkow nam nieco doſtáło. BielSat Cv [idem] BielRozm 16.

nieco z czego (pl) [w tym: wziąć z czego (1)] (2): A potym weźmieſz nie co z nich [włosów]/ wrzućiſz do ogniá y ſpaliſz BibRadz Ez 5/4; De mensa mittere. Nieco z ſtołu posłáć komu/ to yeſt z potraw. Mącz 216d.

W charakterystycznych połączeniach: nieco gałęzia, kminu koperwasu, kurzej nogi, maści, miodu, okruszkow (2) pokarmu, polewki, z potraw, pożywienia (2), rumnu, szafrana, śrebra, wina, zboża, ziarnia, żywice, żywności.

c. O rozmiarach: określa długość, powierzchnię lub objętość bryły; kawałek (35): GlabGad I3v; po lewey ſtronie ſzedł Krol/ á wſzákże nie zárowno ále nieco ná zad BielKron 331, 436v; Eminulus et Prominulus, Nieco wychodzący Nieyáką trochę vwyſzſzáyący Mącz 207c; Porca [...]/ ziemiá do ſiania ziół nieco od ziemie podniosła Mącz 312d, 207b [5 r.]; WujNT Matth 9/16.

nieco czego (sg) (4): gdy by ſie nieczo łożiſka zniewiaſty vkazowało/ tedy ma baba lekko rękamy wyczięgać FalZioł V 26; MiechGlab 59; Piecżono też koſztownie śród rynku wołu cáłego/ [...] kthorego nieco przed Ceſárzá nieſiono BielKron 331; BielSpr 74.

W połączeniu ze stopniem wyższym przymiotnika lub przysłówka oznaczającego wielkość (10): Diar 91; BielKron 330v; iż te potomne plácze/ iuż były nieczo mnieyſze/ niż on plác/ który Herkules wymierzył GórnDworz V4; Strum D2; SkarŻyw A2; NiemObr 117, 167; o wzywániu Swiętych niżey nieco naydźieſz w ſzoſtym rozdźieleniu. LatHar 172, 387, 402.

W charakterystycznych połączeniach: nieco obrywać, podniosły, powyszyć, przewyszszająey, uprzedzać, wychodzić (wychodzący) (4), zajechać; nieco grotu, łożyska, wołu, ziemie; nieco mniejszy, niżej (4), wyszszy, wyż(sz)ej (4); nieco nazad.

Połączenie: »nieco maluczko (a. mało)« = modicum quid, quasi paululum PolAnt [szyk 2:1] (3): OpecŻyw 52; Za dwieście groſzy chleba im niedoſtanie chocby téſz każdy znich nieco maluczko wźiął. MurzNT Ioann 6/7; BudBib 2.Reg 19/36.

α. Przy określeniach kierunku (7): Przykazał im Pan Bog áby ſie nieco obroćili ku Egiptu BielKron 30v; Azya pierwſza cżęść świátá leży na wſchod Słońcá y nieco ku pułnocy y ku południu. BielKron 263v, 444v, 450v; KwiatOpis Dv; KochPhaen 9.

Połączenie: »nieco mało« (1): Potym iádąc Alexander vdał ſie nieco máło w ſtronę wſchodu ſlońcá HistAl M3.

d. O abstraktach, które można sobie przedstawić ilościowo (w formalnej funkcji przydawki ilościowej, sens bliski okolicznika stopnia); aliquid Mącz (60):

nieco czego [sg (55), pl (2)] (57): ktorzimy nyeco laſky ij myloſyerdzya vczinyly BierRaj 17; BierEz L2v; FalZioł V 65v; GlabGad L5; LibMal 1543/76v; MurzHist P3; wthen cżás diſcipuł pozna że nyeco poſtępkow vcżynił w nauce GliczKsiąż L7v, F8, O, Ov, O2v; RejWiz 114v, 145; Dawid igráiąc ná hárfie przed Saulem/ nieco mu pomocy przynoſił/ ná trapienie ktore ćierpiał od złęgo [!] duchá. Leop 1.Reg 16 arg; BielKron 126v, 191 v, 359; KwiatKsiąż P4; In parte aliqua amoris herere apud aliquem, Mieć nieco prziyázniey v kogo. Mącz 281b, 336a, 413a; RejAp 26v [2 r.]; Rzecż tá wprawdzie ma wdy nieco trefnośći w ſobie GórnDworz O8, A2v, F5, Q7, Ff5, Ff6 (9); práwie nieco mocy Boſkiey ſwey przy nim był zoſtáwić racżył RejPos 49, 101 [2 r.]; BiałKat 46; Przynośi też ieſzcże nieco pożytku tá dźiwna żywiołow przemienność KuczbKat 165, 291; Zaprawdę ſynu miły/ zádałeśmi był nieco trwogi SkarŻyw 460, 224, 354, 544, 589; CzechEp [3], 235, 350; żec ſie około electiey nieco teraz nierządu zawadza GórnRozm A, Gv; ActReg 165; GrochKal 9; GórnTroas 38; KochCz A4; GrabowSet R4v; Póki ieſcze oczy tą pracą Státutową náderwáné widzą, y zdrowia nieco ſtáie, chcę ſłużyć Rzeczypoſpolitéy SarnStat *8, 1011; SkarKaz 606b; PudłDydo A3.

nieco z czego (sg) [w tym: wziąć z czego (2)] (3): wźiąwſſy nieco z duchá ktory był w Moizeſſu/ vdzielił onym ſiedmidzieſiąth mężom. Leop Num 11/25, Num 11/17; WysKaz 22.

W charakterystycznych połączeniach: nieco blasku, bostwa, chęci, doskonałości, z ducha (2), fałszu, godności, karności, kunstu, lutości, łaski, męki, miłosierdzia, mocy (3), nadzieje (2), nauki (2), niedoskonalstwa, niepokoju, nieprawdy, nierządu, obyczajow, otuchy, ozdoby, podobieństwa, pomocy, posłuszeństwa, postępku (postępkow) (2), powagi, pożytku, pracej, prawdy, przeciwieństwa, przyczyny (2), przyjaźniej, rozkoszy, roznice, rozsądku, rozumu, z sprawiedliwości, sprzeciwienia, surowości, śmiechu, teoloijej trefności, trudności (3), trwogi, ważenia, wątpliwości, władzej, zdrowia, znajomości bożej, zwady, żądzej.

Połączenie: »nieco po części« (1): Znałem ia niektore [...], ktorzy znáiąc nie co po cżęśći prawdy/ iż ſię im niechćiáło nędze ćierpieć domá/ [...] ktorych Antychriſt Rzymſki/ przez ſwoie dawnieyſze dworzány/ tymi iábłuſzkámi ſwoimi połowił CzechEp 350.

Szereg: »nieco albo wiele« (1): Wtakowych tedy grach godzi ſię roſkoſzować/ ktore kunſtu nieco/ albo zaiſte wiele/ á przigod namniey niezamykaią wſobie KwiatKsiąż P4.
II. Przysłówek (indecl) (194):
1. Określa stopień nasilenia czynności, stanu lub cechy: trochę, w pewnym stopniu, nie bardzo, nieznacznie; aliquid, nonnihil Mącz, Cn; aliquantulum, paululum Mącz; aliquantillum, aliquantum, haud nihil, hilum Cn (154): Zacy ktorzy z Xántem ſtali/ Ezopá ſie nieco bali BierEz Bv, H3v; TarDuch C5; potim tej wody prziwarz z czukrem ażby ſie nieczo zgęſtnęła FalZioł I 92c; HistAl A3v, E4v; KromRozm I A2; MurzHist N4; MurzNT 108v; KromRozm II dv, e3v, v v; KromRozm III I8, M3v, O7; Diar 25, 82; GliczKsiąż C5v; mogą ſye zgodźić/ y ieden drugiemu nieco vſtąpić. GroicPorz ſ4, p; áby ten lud ſprácowány zá ty látá nieco odpocżynął BielKron 58, 82v, 203, 275v, 277, 304v; KwiatKsiąż F2, G4v, L4v; Excursus [...], Odſtąpienie nieco od rzeczy. Mącz 74c; Est mihi aliquantulum subiratus, [...] nieco ſie gniewa ná mię. Mącz 174c; Subsentio, id est, aliquantulum sentio adverto, Nieco/ nieyáką trochę przebaczawam. Mącz 383c, 34a, 36d, 92a, 93a, 156b (11); LeovPrzep F; ktoremu był wrzod nieczo nádkáźił gęby GórnDworz Q3, B8, L3v, L4v, X5, Aa2, Aa7v, Gg4; Tedy krolewná vkoiwſzy ſie nieco z żáłośći/ iácháłá ku pogrzebu bráthá ſwego HistRzym 33; WujJud 137v marg, 255, L15v; CzechRozm 196, 206v; SkarJedn 76, 244; KochOdpr D2v; Ale ſye ráczéy ſmiłuy nádemną ſtrapionym/ A vlży niéco bólu kośćióm vdręczonym. KochPs 8; wſzákże myſlámi onemi/ pocżął nieco w ſwoim przedſięwzięćiu ſłábieć SkarŻyw 166; wiárę Chrześćiáńſką w Fryzyey/ gdzie ſię nieco zácżynáłá/ wykorzeniał. SkarŻyw 517, 300, 463, 480, 527, 545, 553, 583; MWilkHist A3v; CzechEp 298, 349, 351, 381, 410; CzechEpPOrz *2v; Mnie ták nágłe poſelſtwo nie co poruſzyło NiemObr 24; KochSz C2, C3v; WisznTr 10, 11 [2 r.], 31; ACz mu náturá wzroſtem niéco vkrzywdźiłá/ Ale go záś rozumem y cnotą vczćiłá. PudłFr 36; GórnRozm A3v, D4v, L2; KochWr 30; ActReg 104; Calep [1015]b; [Modlitwa] Z Rzymſkich godźin Pánny Máryey ſkrocona nieco. LatHar 584 marg, +5, +7, 124, 320, 394, 591; WujNT przedm 20, s. 462; wedle porządku Státutu Láćińſkiégo, bo Polſki nieco ſie chybia. SarnStat 244, 10, 104, 155, 193 [2 r.], 227, 233, 314; VotSzl B4v; CzahTr Hv.

W zdaniu zaprzeczonym (może być zastąpione przez „nic” ‘wcale’) (2): GliczKsiąż A2v; Bo wiele ich y ná poły doſkonáłych/ ktorzy w tym ſię do końcá zwyćiężyć nie mogą/ áby o ludzkie o ſobie dobrze rozumienie dbáć nieco niemieli. SkarŻyw 108.

W połączeniu ze stopniem równym przymiotnika lub przysłówka [w tym: av w formie wyrażenia przyimkowego (2)] (23): Ieſt [maść] nieczo ſzara FalZioł V 108, III 25c; acżkolwiek ieſt w zakrytoſći grzech twoy podeyrzana nieco ieſtes widziana HistAl B3v; MurzNT 151 marg; KromRozm II q4; Sublustris, Prziyáśnieyſzym nieco. Mącz 201c, 174c, 250a; GórnDworz F2v, R3; KuczbKat 165; Ale cżłowiek poważny á cnotámi ozdobiony ieſt nieco ku Bogu podobny RejZwierc 135v; WujJud 187, 194v; CzechRozm 20v; SkarŻyw 142, 259; iż gdy opiſuią rzecż ktorą wedle litery y ćiáłá/ iáko rzecż znácżnieyſzą y porozumnieyſzą/ tedy też tám poſpolićie záraz/ iákoby nieco wedle duchá/ iáką inſzą iuż nie ták znácżną wyſtáwuią. CzechEp 366, 374; GórnRozm Gv; KochWr 27; lecż ſam Epiphánius [...] y inſzy/ inácżey nieco o tych lećiech rozumieią. LatHar 510, 10.

W połączeniu ze stopniem wyższym przymiotnika lub przysłówka (15): OpecŻywList C; PatKaz I 9v; liſt maią podobny ku oliwnemu albo ku wirzbowemu ale nieczo oſtrzeyſzy y mięſzſzy FalZioł I 114c; DiarDop 104; GroicPorz a3v, p; Meliusculus, Nieco lepſzy/ máło lepſzy Mącz 214c, 321c, 350c; SienLek 44; o ktorym vmyſle/ [...] że ſie máło mowiło/ powiem teraz nieco ſzerzey GórnDworz G2v; CzechEp 41, 104, 357; WujNT Hebr 2 arg.

W charakterystycznych połączeniach: nieco bać się, (po)chybi(a)ć się (2), (po)cierpieć (2), dbać, dotknąć (dotykać, tknąć) (7), gniewać się, hamować, karać się, kąsać, kusić się, nadkazić, nadzieję mieć, nakłonić, natrącać (3), odetchnąć, odmienić (odmieniony) (6), odpoczynąć (3), odstąpić (2), poćwiczyć, podeprzeć (podparty) (2), pofolgować (2), pogodzić, pomoc (2), poprawić, poruszyć (poruszony) (2), postąpić, postraszyć, pozwolić (pozwalać) (2), przelęknąć (lękać) się (3), przestępować, przezirać, przychędożony, przykurzyć się, przypatrzyć się, radować się, ranić, równać, rozumieć, skrocić się (skrocony) (2), słabieć (2), słyszeć, strudzony ścieśniać, świadom być, trudzić się, ubliżyć, uchwycić się, uchylić, ugadzać, ujmować (ująć) (4), ukoić się, ukrzywdzić, ulżyć (2), ułacnić się, umniejszyć (umniejszać) (się) (3), umylić, unieść się,, uskromić się, ustąpić (3), uśmierzyć, uwolnić się, ważyć, (z)wątpić (2), wykroczyć, występić, zaczynać się, zapatrzyć się, zawadzać, zażyć, zgęstnąć się, zniżyć, żal było; nieco cirpniący, gniewien, grzeczy, inaczej (2), inszy, podejrzany, podobny (4), pożyteczny (2), przyjaśniejszym, przykro, rozno, rozny (2), szary, uporny, utarty, wedle ducha, zeszły.

Połączenia: »nieco nakrotce« (1): tedym ia krzywdy ſwe wolał imo ſię puśćić/ nieco tylko nákrotce niektorych dotknąwſzy CzechEp 319.

»mało nieco« [szyk 2:1] (3): FalZioł V 107; Pruſowie [...] rzecż iednáką mieli y obycżáie z Litwą/ iedno przez obcy narod zmienili ięzyk/ máło nie co ſobie rozumieią y dziś BielKron 345v; Mącz 419a.

»nieco trochę« (1): iſz był nieco trochę zwątpił o mocy iego SkarŻyw 484.

Szereg:»niejako albo nieco« (1): Nonnihil haec sunt molesta mihi, Nieyáko álbo nieco mi to yeſt przikro. Mącz 250a.
2. Określa czas: krótko, na krótko, chwilę, na chwilę; aliquantum, aliquid, paulum Mącz; nonnihil Modrz; aliquanto tempore Vulg (40): máło pocżekay/ A zemną wżdy nieco gaday. BierEz A4, C3v; OpecŻyw 107v; abowiem bedzie tam słuzebnyk p. voyewodi Cracowſkiego ktori tam bedzie nieczo trwał LibLeg 11/43v; Ale wſzak zle nieuczyecze Choczya ſię nieczo odwlecze. RejKup b6; Tám pobywſzy nieco/ nie mogli dobrey żywności mieć BielKron 297v, 318, 323v, 415v; KwiatKsiąż L3v; niegdy w domu mieſzkáć/ niegdy ná polu być/ niegdy ná ogrodźie nieco robić/ niegdy iecháć/ á niegdy pokoy mieć. SienLek 10, 3, 3v, 83v, 92, 92v; CzechRozm 170; ModrzBaz 97; zátrzymał go nieco w klaſztorze SkarŻyw 212, 15, 244, 334, 403, 507 [2 r.]; StryjKron 72; Zdáło mi ſye zá rzecz potrzebną/ mówiąc o niezgodźie náſzéy/ ná tym mieyſcu nieco ſye zábáwić KochWr 25; LatHar 243; WujNT Act 18/23.

nieco czego [sg (4), pl (2)] (6): BielKron 61v; Aliquid spacii surripere, Vkráść ſobie nieco czáſu. Mącz 404c; Assumere noctem vel noctis aliquantum. Záyąć nieco nocy Mącz 432c, 357b; KuczbKat 295; SkarŻyw 403.

W połączeniu ze stopniem wyższym przysłówka (2): wſzákże zá na ſtárſze [księgi] kłádzie ktorym było dziewięć ſet lat/y nieco więcey BudNT przedm c6v; SarnStat 1265.

W połączeniu z określeniem pory, punktu czasowego (2): A nie mowi tego áni rozumie/ o cżłowieku Iezuśie Chriſtuśie [...]: ále o tám tym przed nim nie co/ zmyślonym ſynu Bożym ſłowie. CzechEp 196; iż to weſołe niebieſkie poſelſtwo/ dobrze z południá/ y niecok wiecżoru Anyoł do B. Pánny Máryey przynioſł LatHar 12.

W charakterystycznych połączeniach: nieco (za)bawić się (5), czytać, gadać, krotochwilić, (prze)mieszkać (zmieszkać) (4), naddać, odpoczywać, odwlec się, pobyć (4), postać, pracować (5), robić, trwać, zastawić się, zatrzymać; nieco czasu (2), lat (2), nocy, pokoju; nieco więcej (2).

Połączenia: »nieco na czas« (1): Przetom ſię wolał w biegu ſwym nieco ná cżás záſtáwić. CzechEp 422.

»mało nieco« (1): PRzed Troiáńſką walką máło nieco lat/ byłá walká ieſzcże okrutnieyſza niżli Troiáńſka BielKron 61v.

*** Bez wystarczającego kontekstu (7): Nonnihil, Nieco/ Nieyáko. Mącz 250a; Quicquam, Nieco. Mącz 340d, 250a, 341c, 344a; Aliquid – Nieco cokolwiek. Calep 52b.

Połączenie: »nieco mało« (1): Aliquantum – Nieco mało. Calep 52a.

Synonimy: I.1.A. coś; B. ktoś; 2. mało, niewiele; a. kila, kilka; II.1. niejako, trocha; 2. krotko, mało, niedługo, niewiele.

Cf CO

KW