[zaloguj się]
[pdf]

ROZDRAPAĆ (30) vb pf [i impf]

pf (30), [impf (praes)].

o jasne; w inf -dra- (5), -drå- (2); -dra- RejPs, Mącz, LeovPrzep, KochOdpr; -drå- RejZwierc; -dra- : -drå- RejPos (1:1); w pozostałych formach: -drå- (11), -dra- (6); -drå- RejZwierz, RejAp (2), GórnDworz, RejPos (5), RejZwierc; -dra- BierEz, RejPs, BibRadz (2), OrzRozm; -drå- : -dra- BielKron (1:1); drugie a jasne.

Fleksja
inf rozdrapać
indicativus
fut
sg
1 rozdråpåm
praet
sg pl
3 m rozdråpåł m pers rozdråpali
f m an rozdråpali
n subst rozdråpały
plusq
sg pl
3 m był rozdråpåł m pers byli rozdråpali
conditionalis
sg pl
3 m by rozdråpåł m pers by byli rozdråpała
con praet
sg
1 m bych był rozdråpåł

inf rozdrapać (7). ◊ [praes 1 sg rozdråpåm.] ◊ fut 3 pl rozdråpają (2) RejPs, GórnDworz, rozdråpią (1) OrzRozm. ◊ praet 3 sg m rozdråpåł (2). ◊ 3 pl m pers rozdråpali (2). m an rozdråpali (1). subst rozdråpały (1). ◊ plusq 3 sg m był rozdråpåł (1). ◊ 3 pl m pers byli rozdråpali (1). ◊ con 3 sg m by rozdråpåł (8). ◊ con praet 1 sg m bych był rozdråpåł (1). ◊ [3 pl m pers i f by byli rozdråpała [cum N: Litwa].] ◊ part praet act rozdråpåwszy (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI w. (dwa z niżej notowanych przykładów).

1. Rozszarpać na kawałki; lacerare Vulg, Cn; discerpere Mącz, Cn; diripere Vulg; rapere PolAnt; dilacerare, distrahere Cn [w tym: kogo, co (24)] (25): Mącz 39c; Tenże Sámſon gdy rozdrapał Lwá/ nic w ręku nie máiąc/ thákież piſmo ſwiádſzy/ iż był vmocnion Duchem Bożym. RejPos 150v; [Naszy [...] Chorągwie rozpuścili, które wiatr powstawszy Rozdrapał po powietrzu, różno rozmietawszy. (marg) Wiatr chorągwie naszych rozdrapał [...] (–) StryjPocząt 440; I tak długo ją [Arystokleę] sobie wydzierali, że ją między sobą rozdrapali PlutMKoch 278v; Rozdrápam/ Lacero, dilacero, lanio, discerpo. Volck Xxx4].

[rozdrapać czym: [biskup Epifaniusz] gdy w Kośćiele Krzesćiáńſkim [...] obacżył Koltrynę/ ná ktorey był obras ktoregoś Swiętego námálomány [!]: rękomá ſwymi ią rozdrápał Respons I4v.]

a. Żywcem (dać się) rozszarpać (6):
α. Ze złości, z zemsty (3): WróbŻołt 34/16, 43/41; więcey mi to dziwno/ że [białegłowy] kiedy w.m. głownego ſwego nieprzyiacielá/ zmowiwſzy ſie/ nie rozdrapáią/ iáko one Maenades Orpheuſá. GórnDworz V; [nieſmiał ſię ważyć tego [powiedzieć w radzie słowo przykre] nikt/ [...] ſami by go byli miedzy ſobą oná ſtara Litwá rozdrápáłá. RotRozm E4v].
β. Na potwierdzenie swojej wiary (3):
Zwrot: »rozdrapać ciało« [szyk zmienny] (3): bych był y krew rozlyał Y wſſytko cziało rozdrapał Za dobrodzieyſtwo czom pobrał RejKup dd7v; RejPos 87, 265v.

»po małym kąsku, na małe sztuki, [w kąski] rozdrapać« [szyk zmienny] (1:1): gdyż vſpráwiedliwienie náſze przed Máyeſtatem ſwiętym iego nie może być z żadnych możnośći ſwiátá thego/ [...] bychmy theż ná máłe ſztuki dáli rozdrapáć ciáłá ſwoie RejPos 265v, 87; [niechay ſię y rozdrápáć w kąſki da Zyd: [...] coż mu to pomoże ku zbáwieniu? HerbOdpow K7v].

b. O zwierzętach (18): Tuż [kania] nátychmiaſt myſz popádłá/ Rozdrápawſzy wſzytkę śniádłá. BierEz P3; Hetman Wilká á dwá Pſy áby ſie kąſáli/ Kazał puśćić/ á ći wnet Wilká rozdrapáli. RejZwierz 28v; BibRadz Ez 44/31; LeovPrzep D2; RejPos 188; Potym iákoś s przygody onego nieboraká źwirzętá oſkocżyły/ y máło go nie rozdrapáły. RejZwierc 98v, 80v; WujJud 9; KochOdpr D2v; [lacerabunt ⟨volucres carnes tuas⟩ roſdrapyv ptaci czalo tvoye TomZbrudzBrul Gen 40/19; Potym pies záiadł y rozdrápał onego Węża HistPonc C7].
Przen (8):
a) O złych ludziach, wrogach (3): BibRadz Ps 7/3; nie zwieſz [królu] kiedy rozdrápiąć wilcy owczárnią OrzRozm I4.
Zwrot: »rozdrapać zębami« (1): iedno iáko lew owiecżkę radby cie káżdy rozdrapał zębámi ſwemi RejAp 80.
b) O szatanie (5): Widziſz że páſieſz onę niewinną owiecżkę duſzycżkę ſwoię/ á wilk okrutny [...] krádnie ſie do ciebie/ iákoby ią v ciebie wyłudził ábo wydárł/ á potym rozdrapał. RejPos 20, 168v.

W porównaniu (1): A ták ten okrutny ſmok [...] vſtáwicżnie rycży á krąży biegáiąc iákoby ktorego oſkárżył á omierźił Pánu/ [...] á potym rozdrapał iáko lew owiecżkę RejAp 101v.

Zwroty: »rozdrapać owieczkę« (1): Stoi z drugyey ſtrony on okrutny Lew rycżący/ [...] Cżárt ſprzećiwnik twoy/ áby co narychley pożárł á rozdrapał onę nędzną owiecżkę á niewinną duſzycżkę twoię. RejPos 196.

»rozdrapać paznokty (I)« (1): áby ktorą [owieczkę] odłudził álbo odſtráſzył od ſtádá od onego/ [...] á iżby ią pożárł páſzcżeką ſwoią/ á rozdrapał páznokty ſwemi. RejPos 122.

2. Rozwalić, pogruchotać [co] (1): Y rozdrápáć dali mury koſćiołá mego RejPs 133.
3. Rozkraść, rozgrabić [co] (4): á co iem [królom] byli nawiernieyſſy rozdrápáią obfituiące dobre ich. RejPs 98; áż gdy Robertus Gwiſkárdus Sáráceny y Greki z niego [królestwa neapolitańskiego] wypędził/ ktorzy go wiełką [!] cżęść byli rozdrapáli BielKron 180v, 399.
Zwrot: »rozdrapać miedzy się« (1): Ceſarz też Papieżowi dał co zową agrum eſculanum/ ktorą wnet Rzymiánie rozdrapáli miedzy ſię. BielKron 182.

Synonimy: 1. rozedrzeć, rozerwać, rozszarpać, roztargać; 3. rozchwycić, rozchwytać, rozedrzeć, rozerwać.

Formacje współrdzenne cf DRAPAĆ (Errata).

Cf ROZDRAPANIE, ROZDRAPANY, [ROZDRAPIENIE], ROZDRAPIONY

KW, (LWil)