[zaloguj się]
[pdf]

OBJAWIAĆ (133) vb impf

o jasne. ◊ W inf: -ja- (23), -jå- (2); -jå- BielSpr; -ja- : -jå- BielKron (4:1). ◊ W pozostałych formach: -ja- (46), -jå- (38); -ja- OpecŻywList, KromRozm II (4), Leop (4), Mącz (3), HistRzym, GrzegRóżn, CzechEp (4), NiemObr (2), Phil, SkarKaz (3), CzahTr; -jå- OpecŻywSandR, MurzNT', KrowObr (2), RejWiz, BibRadz (2), RejAp (5), RejPos, PaprPan; -ja- : -jå- OpecŻyw (1:1), HistAl (1:1), LubPs (1:3), BielKron (4:8), LeovPrzep (2:1), BudBib (2:2), CzechRozm (3:1), SkarŻyw (4:2), ArtKanc (1:2), WujNT (2:3). Drugie a jasne.

Fleksja
inf objawiać
indicativus
praes
sg pl
1 objawiåm objawiåmy
2 objawiåsz
3 objawiå objawiają
praet
sg pl
1 m -m objawiåł m pers
3 m objawiåł m pers objawiali
n objawiało subst
fut
sg pl
1 m będę objawiåł, objawiać będę m pers
3 n subst będą objawiać
imperativus
sg pl
2 objawiåj objawiåjcie
conditionalis
sg pl
1 m bym objawiåł, bych objawiåł m pers
3 m by objawiåł m pers by objawiali
f by objawiała m an

inf objawiać (24). ◊ praes 1 sg objawiåm (18). ◊ 2 sg objawiåsz (2). ◊ 3 sg objawiå (30). ◊ 1 pl objawiåmy (3). ◊ 3 pl objawiają (11). ◊ praet 1 sg m -m objawiåł (1). ◊ 3 sg m objawiåł (11). n objawiało (2). ◊ 3 pl m pers objawiali (3). ◊ fut 1 sg m będę objawiåł WróbŻołt (2), objawiać będę SarnStat (2). ◊ 3 pl subst będą objawiać (1). ◊ imp 2 sg objawiåj (2). ◊ 2 pl objawiåjcie (1). ◊ con 1 sg m bym objawiåł (2) BudBib, CzahTr, bych objawiåł (1) ArtKanc. ◊ 3 sg m by objawiåł (3). f by objawiała (1). ◊ 3 pl m pers by objawiali (2). ◊ part praes act objawiając (11).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w. s.v. objawić.

1. Czynić wiadomym, oznajmiać, ogłaszać; rozsławiać; manifestare Vulg, Po!Ant, Mącz, Calep, Cn; revelare Vulg, Po!Ant; annuntiare Vulg, Cn; detegere Mącz, Vulg; aperire HistAl; denudere, facere cognitum Vulg; patefacere, pervulgare; prodere, proferre, promulgare, propalare, publicare Calep; pandere JanStat; (de)nuntiare, edocere, nudare, recludere, retegere, significare, facere rem palam Cn [w tym: co (88), kogo (9)] (120): Anieli obiáwiaią narodzenijé bożeé. OpecŻyw 16v; OpecŻywSandR nlb 2; A niebioſa w on cżas będą obiawiać ſprawiedliwoſc iego á bowiem ſam bog ſędźią będźie. WróbŻołt 49/6, 37/19, Y4; BielKron 103; Detego, Odkriwam. Metaph. obyáwiam yáwno czynię/ rosławiam. Mącz 442b, 208a, 213c; Acżkolwiek też nieradbym niczyich niedoſtátkow obiawiał/ wſzákże mię do tego ći ktorzy mię ſtrofuią przymuśili. BudBib b2; CzechRozm 204; SkarŻyw 271; Calep 636a, 761b, 795a, 854a, b (8); Kthorzy cżyiey ſławie bezmiernie vrągáią/ więcey ſwą chorobę vkázuią/ niżby cudze ſpráwy obiáwiáć mieli Phil K3, R2; WujNT Eph 5/13.

objawiać komu (58): Ktori na gorże opiſany obicżay y naſſe zrządzeni, waſſim łaskam panowie a prziiaczielie mili obiawiame ListRzeź w. 45; OpecŻyw 66v; OpecŻywList C2; vyecz ze to y thocz obyauyam ſlugo moya yzem ſyą yeſt począla wzyuoczye mey mathky przeſz wſzelkyego grzechu PatKaz II 78; KromRozm II h4; KrowObr Bv; BielKron 11, 112, 140v, 195, 223 (8); GrzegRóżn O2; RejAp 190v; RejPos 333; Y obiáwiaſz nam świátłośći [detegere luminare nostrum Vulg] wdomu páná Bogá náſzego/ dawáiąc nam żywność cżáſu więzienia i náſzego. BudBib 3. Esdr 8/77[80], b3; CzechRozm 5v, 149v; chwałá Bogu/ ktory tákie cudá cżyni/ á ták obietnic ſwoich viſzcżenie y pewność ſługom ſwoim obiáwia. SkarŻyw 102, 178, 252, 320, 582; WEſele wam obiáwiam/ Národźił ſię Kryſtus Pan ArtKanc C9, Q10; WujNT 505; SkarKaz 155a; CzahTr H3v. Cf objawiać komu czym; Zwroty.

objawiać komu czym [= w jaki sposób] (2): Waſſim Łaſkąm ninieiſſim themto liſtem obiawiame, Thak iako niektore poſpolithe ſkargy sthrony Rzemieſła Rzeznicżego v nas w Sliąſku beły ListRzeź w. 2; BielKron 462v.

objawiać czym (5): o dyiabłow wypądzániu odpowiáda/ y ich potępienie wielkim przeklęćtwem obiáwia. Leop Luc 11 arg; BibRadz Ier 46/14; SkarKaz 636a. Cf objawiać komu czym.

objawiać przed kim (3): WróbŻołt 31/5; LubPs H3v marg; A krotofilniká na ręku noſić/ to ieſt/ ſumnienie ktore iego dobrze rządźi. A żonę ná lewej ſtronie to ieſt krewkość ćiá łá/ ábo diabłá zá nieprzyjaćielá ktory iego táiemnice obiáwia przed wſzemi. HistRzym 71 v.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikami i odpowiednikami: to (3), nieco (1); zaimek względny (6), iż (3), aby (2)] (11): OpecŻyw 66v; PatKaz II 78; cżaſem pan Bog obiawia nie czo ocżym cżłowiek pirwey myſlił. Cżaſem też obiawia ocżym nigdi nie myſlił. GlabGad L4; Abráám [...] zbudował Pánu Bogu ołtarz dzyęki y chwały iemu cżyniąc/ obacżywfzy y drugim obiawiáiąc/ iż ieſt ieden Bog ná niebie y wſzędzye BielKron 11, 362v; RejAp 60v; SkarŻyw 252; Bog [...] obiáwia to cżego żaden wiedźieć y obiáwić nie mogł áni może CzechEp 123; Boże ćiebie będę chwalić/ [.,.] niech będę w opiece twoiey/ ábych y inſzym obiawiał/ iákąś ty ku mnie lutość miał. ArtKanc Q10; CzahTr H3v.

W połączeniu szeregowym (1): Oznáymuyćie w Egiptćie/ á rozgłáſzayćie w Mágdálu y obiawiayćie w Nof/ y w Táfoes tymi ſłowy/ [Annunciate in Aegypto, et auditum facite in Mighdolin, et auditum facite in Noph [...], dicite] BibRadz Ier 46/14.

W przeciwstawieniach: »objawiać ... (za)taić (3), (za)kryć (2), zamykać« (6): BielŻyw 34; Delictum meum cognitum tibi feci: et iusticiam meam non abscondi. A dla tego iam przed tobą wyſtęp moy obiawiał/ á nie taiłem nieſprawiedliwoſci moiey. WróbŻołt 31/5; Leop Tob 12/11; CzechRozm 149v; bog przed mędrkámi kryie táiemnice ſwoie/ á málucżkim proſtacżkom boiącym ſię iego obiáwia [quia abscondisti haec a sapientibus et prudentibus et revelasti ea parvulis. Vulg Matth 11/25] NiemObr 115, 89.

W charakterystycznych połączeniach: objawiać chytrość, Ewanjeliją (3), grzechy (3), łaskę, moc, myśli, narodzenie boże (2), niedostatki, niewiadomość, obyczaj, omyłkę, Pismo Św., (trudne, wiele) rzeczy (3), sprawiedliwość, cudze sprawy, stan, ślub, śmierć, światłości, uiszczenie obietnic, wesele, wykład Pisma Św., występ(ek) (2), zakon (2), złość (2); objawiać przeklęctwem, słowy; objawiać ku szkodzie (2), pospolicie, zawżdy.

Zwroty: »potajemnie [komu] objawiać« (1): niemáſz na świećie thák niemądrego człowieká ktoryby znáć niechćiał/ żeby Pan Bog Wſzechmogący [...] potáiemnie wiele rzeczy nam nie obiáwiał LeovPrzep F2.

»objawiać [komu] prawdę« [szyk zmienny] (2): KromRozm II ſ4; A przeto obiáwiam wam tę prawdę [Manifesto ergo vobis veritatem]/ á nie zátáię przed wámi táyney mowy. Leop Tob 12/11.

»[czyje] serca [komu] objawiać« (2): święći ſercá ludzkie y myśli wiedźieli/ y P. Bog im obiáwiał SkarKaz 636a, 636a.

»objawiać słowo« [w tym: komu (1)] [szyk 1:1] (2): Gdyż on ſam [Bóg] ten ieſt/ iáko cżytamy/ Pſal. 147. v. 19. Ktory Iákobowi obiáwia ſłowo ſwoie: vſtáwy ſwe y ſądy Izráelowi. [adnuntiat verbum suum Iacob, iustitias et iudicia sua Israël Vulg Ps 147/19]. CzechEp 123; ArtKanc H6.

»skryte sądy objawiać [komu]« (1): Dzyękowánye z wyſławyániem zá thę łáſkę/ iż Pan ſkryte ſądy ſwe obiawia wiernym LubPs cc2v marg.

»tajemne rady objawiać« [w tym: komu (1)] (2): przyſyęgam [...] wiernym być/ y táiemnych rad Mieyſkich ktore poznam álbo kthorych mi ſye zwierzą nikomu nie obiáwiáć GroicPorz d4; LeovPrzep F3v.

»objawiać tajemnicę, tajemności, ślady tajemnic« = secreta aperire HistAl; denudare arcanum Vulg; revelare arcanum a. secretum PolAnt; pandere secretum JanStat [w tym: komu (11)] [szyk zmienny] (20:1:1): bog obyauyl tą panną czaſu czlouyeczego rozmnozenya bo od tych czaſow rozmayczye obyauyal tayemnyczą ſwego wczylenya PatKaz III 100, 113; BielŻyw 34; ábowiem Egipcżánie ſą rozomni/ ktorzy iż ſny rozwodzą/ známioná vkázuią/ ptaſtwu rozumieią/ táiemnoſći obiawiáią/ y znáią rzecży przyſzłe HistAl A3; [Pan Bog] weyźrzał ná známię wieku/ zwiáſtuiąc rzecży przeminęłe/ y te kthore máią przyść/ obiáwiáiąc ſlády táiemnic [revelans vestigio occultorum]. Leop Eccli 42/19, Eccli 27/17; Ten kthory obiawia táiemnice/ tráći wiárę/ áni ſobie znaydźie przyiaćiela po myſli ſwey. BibRadz Eccli 27/16[17]; BielKron 106; LeovPrzep K2v; Apoſtoł powiáda iáko mu dano kſiąſzki połknąć/ áby obiawiał ludziom tháiemnicze Páńſkie RejAp CC2, 87 [2 r.]; HistRzym 70, 71v; Kto obiawia táiemnicę/ chodzi zdradnie BudBib Prov 20/19; SkarŻyw 131; NiemObr 89, 115; Ale ći málutcy/ ſąć pokorni y poſłuſzni ſynowie kośćiołá powſzechnego/ ktorym Bog obiáwia nawyżſze táiemnice wiáry WujNT 237; y táiemnice/ [...] ku ich ſzkodźie żadnemu obiáwiáć nie będę SarnStat 41 [idem] 1095; SkarKaz 486b.

»widzenie [komu] objawiać« (1): ktory [Anjoł] poſłány będąc od Iezuſá Chriſtuſá/ widzenie to Ianowi obiáwiał. CzechEp 222.

»objawiać wolą« [w tym: komu (5)] [szyk zmienny] (6): Bog przez ludzye nam wolą ſwą obyáwya. KromRozm II g4v marg, ſ, ſ4; LubPs Z3v; KrowObr 43; [o Chrystusie] iuż tám ſnadź żadney godziny dáremney nie naydzyeſz po ten cżás/ gdy iuż pocżął obiáwiáć wolą á poſtánowienie z dawná vrádzone RejPos 333.

Szeregi: »objaśniać a objawiać« (1): á puſzcżáć ſie ná ſwięte miłoſierdzye iego [Chrystusa]/ áby tę omyłkę ſzpetną [niedowiarstwo] á tę niewiádomość náſzę nam w ſercoch náſzych obiáſniáć á obiáwiáć racżył. RejPos 333.

»objawiać i opowiedzieć« (1): Syn Boży wolą oycá ſwego obiawiał ludziom y opowiedział/ ták teſz ſwoim zwolennikom roſkazał KrowObr 43.

»otwarzać i objawiać« (1): święci [...] wiedzą wſzytki ſpráwy náſze/ y ſercá náſze P. Bog im otwarza y obiáwia SkarKaz 636a.

»podawać i objawiać« (1): dziękuię Pánu Bogu oſobliwie zá ⟨nie⟩ [ojce i doktory święte] [...] przes ktore ratzył piſmo ſwięte wykłádáć/ y ſwiáthu wſzyſtkiemu po⟨d⟩áwáć y obiáwiáć. KrowObr Bv.

»wysławiać a także objawiać« (1): Wſzákeś to záwſze ſłychał iż ſie tym ſwiát báwił/ Iże ſpráwy pocżćiwych ludzi wyſławiáli/ A złych złość dla przeſtrogi także obyawiáli. PaprPan B2v.

»wyznawać a objawiać« (1): Spowiedź prawdziwa prze kthorą grzechy odpuſzcżone bywáią/ gdy ie ná ſię wyznawamy á obiáwiamy przed Bogiem LubPs H3v marg.

a. O osobach [kogo] (9): PatKaz I 15v, 16; a ktorzy myą obyauyayą zyuoth uyeczny othrzymayą PatKaz III 134; [Jezus] vzdrowił ony to wſzyſtki i ſrodze iem przykázáł aby go nieobiáwiali (marg) iawnem nieczynili (–) [ut ne manifestum eum facerent] MurzNT Matth 12/16; BielKron 143v; Ieſliſz tedy on ſam Oycá obiáwia/ á przodkowie też oni przezeń do Bogá Oycá przychodzili: tedyć [...] y przed wſzyſtkimi rzecżámi/ muśiał być ten Syn Boży. CzechRozm 22v; WujNT Matth 12/16.

objawiać komu (2): BielSpr 60v; tedy záwżdy tákowy Anioł ieſt ſynem Bożym/ ſłowem Bogá Oycá. Ktorego właſność ieſt od wiekow śiebie y Oycá ludźiom obiáwiáć. CzechEp 261.

b. Wskazywać, gdzie się co znajduje (4): Piſze Auguftyn s. iż było wyorano ſkrzynię s kſięgámi iego [Nummy Pompiliusa] cżárnokſięſkie/ v kościołá Ianuſowego/ ktorych nikomu nie obiawiał zá żywotá BielKron 101; Cżemu Reliquie Swiętych Pau [!] Bog obiáwiáć racży. WujJud 61 marg, Nn2; mam tu znáiomego [...] A ieſt w Práktice cżłowiek iuż ná der [!] vcżony: Gdyż więc nie tylko zguby zwykł pewnie obiáwiáć/ Lecż z dziatek w przyſzłym ſzcżęśćiu rodźice ich ſpráwiáć. PaxLiz B3.
c. Przepowiadać; annuntiare, praedicare HistAl (4):

objawiać komu cum A cum inf (2): Tym to [ludowi w Hirkanii] święty Tomaſz Ewángelią y Kryſtuſá obiáwiał na świát przyść. BielKron 268v, 92.

Zwrot: »przyszłe rzeczy objawiać« = futura annuntiare et praedicare HistAl [szyk zmienny] (2): HistAl L2; prośił iey [Apollo Kasandry] o wdzyęcżny vpominek/ oná iáko nie głupia obiecáłá dáć w ten obycżay/ áby ią tym dárował/ iżby rzecży przyſzłe wiedzyáłá á ludzyem obiáwiáłá. BielKron 55v.
Szereg: »powiadać i objawiać« (1): izali żądacie widzieć naſwięſze drzewá Słońcá y Mieſiącá/ kthore przyſzłe rzecży powiádáią y obiáwiáią [que futura annunciant et predicant]. HistAl L2.
2. Uzewnętrzniać, przejawiać, okazywać; manifestare Vulg [co] (13): poczaly panowye poznawacz yego, Ze poczanl był obyawyacz ſzwoye chytroſczy, y nyechczyal nykogo slvchacz LibLeg 6/191; PAn Iezus chtzątz iuż ludſkié zbawienijé ſprawiatz/ motz téż obiawiatz/ pirwéy rácżyl matuchnę milą do domu doprowadzitz OpecŻyw 41v, 39v; OpecŻywSandR nlb 2v; RejAp 138; [o Chrystusie] w tymże ćiele/ w ktorym vćierpiał/ przyidźie obiáwiáiąc chwałę oycowſką. CzechEp 245.

objawiać komu (2): KrowObr 173v; Iż ieſt wiele tych rzecży co ciáłá nie máią/ A wżdy wiele iſtnośći ſwych nam obiáwiáią. RejWiz 111.

objawiać czym [=przez co] (1): Ieſus na weſelu przemienił wodę w wino. [...] Y tym pierwſzym cudem pocżął obiáwiáć chwałę ſwoię. WujNT Ioann 2 arg.

W charakterystycznych połączeniach: objawiać bostwo (swe) (2), chwałę (2), chytrości (swoje), istności (swe), moc, nabożeństwo (swoje), sromotę (swoją).

Zwroty: »miłosierdzie objawiać [nad kim]« (1): Y miłoſierdzye twe obiawiaſz nád thymi/ Co ciebie miłuią ſercy vprzeymemi LubPs hh3.

»objawiać w sobie« (1): O iákieſz to ſą dziwne ſpráwy thwoie [...] A nákoniec áby ieſzcże ná niepodobnieyſzych rzecżach okazáć to racżył/ dżyeciątko Dániel málucżkie iákie ſpráwy dziwow Boſkich iego obiawiáło w ſobie. RejPos 283v.

Przen (2): ſnadź Włádźiſłáwowi cnotliwemu ſtárcowi ſerce iego ná then cżás [rozstania z córką i z cesarzem] płácż á rzewniwość obiawiáło BielKron 414v; A dźięká Bogu/ ktory nas záwſze zwyćiężcámi czyni w Chriſtuśie Ieſuśie/ y wonność znáiomośći ſwey obiáwia przez nas ná káżdym mieścu [et odorem notitiae suae manifestat per nos]. WujNT 2.Cor 2/14.

Synonimy: 1. głosić, obwieszczać, oświadczać, oświadszać, oznajmiać; 2. okazować, ukazować, wykazować.

Formacje współrdzenne cf JAWIĆ SIĘ.

Cf OBJAWIAJĄCY, OBJAWIAN, OBJAWIANIE

AS