[zaloguj się]
[pdf]

OCKNĄĆ SIĘ (38) vb pf

ocknąć się (37), odsknąć się (1), [ocnąć się]; ocknąć się : odsnąć się BudBib (4:1).

się (25), sie (13).

o jasne.

Fleksja
inf ocknąć się
praet
sg
1 m ocknąłem się, -m się ocknął
3 m ocknął się
f ocknęła się
n ocknęło się
imperativus
sg
2 ockni się

inf ocknąć się (2). ◊ fut 2 sg ockniesz się (1). ◊ 3 sg ocknie się (6). ◊ 3 pl odskną się (1). ◊ praet 1 sg m ocknąłem się, -m się ocknął (5). ◊ 3 sg ocknął się (10). f ocknęła się (1). n ocknęło się (1). ◊ imp 2 sg ockni się (2). ◊ part praet act ocknąwszy się (9).

Sł stp brak, Cn s.v. stanąwszy, Linde XVI – XVIII w.

Obudzić się ze snu; expergisci PolAnt, Calag (38): iáko kiedy ſie więc owo ſni choremu/ á on wielkim kubkiem pije/ á oczknąwſzy ſie/ tedy tákże prágnie/ iáko y pirwey. GórnDworz L1v, T2; Y pożerály kloſy ſzcżupłe (one) ſiedm kłoſow tłuſtych y pełnych/ y ocknął ſię Fáráon/ á oto ſen (był). BudBib Gen 41/7, Gen 41/4, 21; Calag 177a; trzećiego dniá przez ſen vyrzy/ á ono mu kártę onę iego/ y zapis nioſą: y ocknąwſzy ſię/ ná pierśiách ſwoich leżącą nálaſł/ ſtąſz piecżęćią/ iáko był zápiecżętował. SkarŻyw 173; Wtym ſię ocknęło dziecko/ y mniemáło długo áby to było ná iáwie/ co przez ſen widziáło SkarŻyw 331, 70, 74, 98, 187, 201 [2 r.] (16); Zátymem ćięſzko weſtchnął/ y ták mi ſye zdáło/ Zem ſye ocknął KochTr 20, 25; WisznTr 12; BielSen 19; Ockni ſye á przemów ſłowo/ Nieużyta białagłowo. KochPieś 24; [OCnąwſzy ſię Fortunat/ á po dniu ſię oględuiąc/ y vźrzał piękną pánnę HistFort D3].

ocknąć się z czego [= z powodu czego] (1): Lecz potym iuż nie ſen był. Bo gdym przeſtráſzony/ Z ſtráchu ſwego ſie ocknął / [...] Porwę ſie w onéy trwodze GosłCast 20.

W przeciwstawieniach: »(prze)spać (3), zasnąć ... ocknąć się« (4): BierEz K2; Owa przeſpawſzy kilká godzin iáko vmárły/ ocknie ſie nádedniem/ y woła/ Coż ſie dzieie GórnDworz S6v [idem] WerGośc 247; błagaymy onego/ co w łodźi Záſnął/ gdy morſkie powſtáły powodźi. A ocknąwſzy ſię wiátry pohámował KlonFlis B3v.

Szereg: »ocknąć się, przyjść k sobie« (1): Y ocknie ſię/ przyidźie k ſobie, vważa widzenie ono y rzecże: [...] SkarŻyw 98.
Przen (5): rozum cżłowiecży ma thyle moczy/ iż [...] kiedy ſie ocknie/ [...] wſzytko ciáło cżłowiecże wzruſzyć ſie/ y w ſpráwie ſwey ſtánąć musi GórnDworz Ff5v; BudBib Ps 16/15; Iáko ná morzu odmienność mamy/ Bo dźiś ſpokoynie w nawách pływamy: Ocknieſz ſye/ álić nawáłność ſrogą Obaczyſz ZawJeft 31.
a) [Opamiętać się, przestać grzeszyć lub trwać w bezczynności (1): Byada zapamyantalosczy dvsz naszich yeslysz za tak wyelkymy dobrodzieystwi nye oczną sye ModlKobiet 10.]
b) O Bogu: zacząć ingerować w ludzkie sprawy (1): Ockni ſye/ Sędźia wiecznéy ſpráwiedliwośći/ A ludźiom hárdym zápłáć ich wſzetecznośći. KochPs 141.
c) Powrócić do życia, ożyć (1):
Szereg: »nie odsknąć się ani być obudzonym« (1): (Ták) y cżłowiek záſypia á nie wſtawa áż nie (będą) niebioſá [tj. po końcu świata] nie odſknąſię [!]/ áni bedą [!] obudzeni ode ſnu ſwego [non expergiscentur, et non suscitabuntur a somno suo]. BudBib Iob 14/12.

Synonimy cf OCKNĄĆ.

Formacje współrdzenne cf CKNĄĆ SIĘ.

Cf OCKNĄĆ, OCKNIENIE

DD