Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: ODBIT

Następne hasło: ODBŁĄDZAĆ SIĘ »

ODBITY (16) part praet pass pf

odbity (13), odbit (1), odbity a. odbit (2).

o jasne.

Fleksja

sg
m	N	odbity, odbit	f	N	odbitå, odbit(a)	n	N	odbité
	A	odbit(e)go		A			A
	I			I	odbitą		I

pl
N	m pers	odbici
N	subst	odbit(e)
G		odbitych

sg m N odbity (5), odbit (1); ~ (praed) odbity (1) StryjKron, odbit (1) LibMal. ◊ A odbit(e)go (1). ◊ f N odbitå (3), odbit(a) (1). ◊ I odbitą (1). ◊ n N odbité (1). ◊ pl N m pers odbici (1). subst odbit(e) (1). ◊ G odbitych (1).

Składnia dopełnienia sprawcy: odbity przez kogo (1).

Sł stp s.v. odbić, Cn brak, Linde XVII – XVIII w.

Znaczenia

1. Odpadający od czegoś z powodu bicia (1)
2. Skierowany uderzeniem w przeciwną stronę, odrzucony (1)
3. Otwarty przez wyrwanie dna (o beczce) (1)
4. Odebrany siłą (6)
- a. O tym, co zostało uprzednio zabrane siłą (5)
5. Odpędzony (7)
- a. Odparty (o atakujących) (4)
6. [Odłamany silnym uderzeniem, ostrzeliwaniem z dział]

1. Odpadający od czegoś z powodu bicia (1):

Wyrażenie: »od kości odbity« (1): iż ćiáło twoie naświętſzé było ták zránioné/ y od kośći odbité SiebRozmyśl C3v.

2. Skierowany uderzeniem w przeciwną stronę, odrzucony (1): Retortus, Odwity odkręcony/ odbity. Mącz 459d.

3. Otwarty przez wyrwanie dna (o beczce) (1): ut fuisset aperta alias odbitha thona salis ZapMaz II Ł 1/44v.

4. Odebrany siłą (6): ćiąża odbita ma być Sędzyemu wroconá UstPraw G.

a. O tym, co zostało uprzednio zabrane siłą (5): W tym Chorągieẃ Krolewſką Niemcy gwałtem wzięli/ [...] A w tym wſzyſcy z Chorągwią odbitą [...] przerwáli Niemcow nazbroynieyſzych czoło StryjKron 527.

odbity od kogo (1): ysz pan moy wſthky [!] owcze kaſzal wroczycz kthore od slodzyey byly odbythe LibLeg 7/10.

odbity z czego (1): Brátá iego Wizesławá odbitego z więźienia/ ná Kijowſką Stolicę zá Páná ſobie przełożyli StryjKron 180.

Wyrażenia: »łupy odbite« (1): Poſłał też Dawid przyiacielom ſwoim [...] z łupow odbitych dáry. BielKron 68.

»[komu] mocą odbit« (1): wzyawſchi gi [Żyda] nyoſl z zyemye [...] aſch kv yedney grobly [...]. thamze zid yeſth gim mocza odbith. LibMal 1553/176v.

5. Odpędzony; repercussus, repulsus Mącz; profligatus Calep (7): Repulsus, Odbity/ Spárty/ Odpędzony. Mącz 287c, 339c; Calep 855b.

a. Odparty (o atakujących) [od czego] (4): [Niemcy] zámek wźięli/ [...] ále od miáſtá odbići. BielKron 372; Moſkwá przez Sołohubá od Smolenſká odbita. StryjKron 737 marg, 687 marg.

Szereg: »odbity i odpędzony« (1): wodną bitwą był poráżon od Romaná Ceſárzá Konſtantinopolskiego/ y wielką poraſzką był odbity y odpędzony od Czárygrodá. StryjKron 121.

6. [Odłamany silnym uderzeniem, ostrzeliwaniem z dział: záſádziwſzy Dziáłá [...] tłukł mury wyſznego Zamku we dnie y w nocy bez przeſtanku/ Czego ieſzcze dziś ieſt ſwiádkiem wieżá [...]/ ktorey y dziś połowá przez Witołdá odbita y práwie odcięta ſtoi StryjKron 503.]

Synonimy: 5. odegnany, odpędzony; a. odgromiony.

Cf [NIEODBITY], ODBIĆ