Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: ODDAWANIE

Następne hasło: ODDAWCA »

ODDAWANY (31) part praet pass impf

o jasne, pierwsze a pochylone; w formach niezłożonych drugie a pochylone, w formach złożonych jasne.

Fleksja

sg
m	N	oddåwån	f	N	oddåwanå	n	N	oddåwåno, oddåwané

pl
N	m pers	oddåwani
N	subst	oddåwané

sg m N (praed) oddåwån (1). ◊ f N (praed) oddåwanå (11). ◊ n N (praed) oddåwåno (3) KromRozm I, WujNT, PowodPr, oddåwané (3) Phil, SarnStat (2); ~ -é (2), -(e) (1). ◊ pl N m pers oddåwani (1). subst oddåwané (12); -é (6), -(e) (6).

Składnia dopełnienia sprawcy: oddawany od kogo (6), przez kogo (1) WujNT.

Sł stp s.v. oddawać, Cn, Linde brak.

Znaczenia

1. Dawany (16)
2. Dawany pod władzę, opiekę (2)
- a. Człowiekowi, w celu wymierzenia kary (1)
- b. Bogu (1)
3. Odpłacany (2)
4. Wydawana za mąż (1)
5. Ofiarowywany rytualnie Bogu (o symbolicznym ofiarowaniu synów pierworodnych w Starym Testamencie) (1)
6. Czyniony; wyrządzany, wyświadczany komuś; przeważnie we frazach z rzeczownikiem określającym rodzaj czynności (9)

1. Dawany (16):

a. Dawany pod dozór [komu] (1): áby Skarb Koronny był rządnie oddawan Podſkárbiému. SarnStat 334.

b. Dawany na mocy ustawy, zobowiązania: uiszczany, płacony (7):

W połączeniu z rzeczownikiem określającym rodzaj świadczenia [w tym: annaty (3), arendy (2), kwarta (1), łanowe (1), pobory (1)] (7): z tych wſzyſtkich dóbr qwártá R.P. według rewiziiéy/ y piérwſzéy Conſtituciiéy oddawána bydź ma SarnStat 105; po wybrániu łanowégo/ y inſzych poborów/ któré według czáſów przeopiſánych oddawáné bydź máią. SarnStat 346, 90, 104, 175 [2 r.], 362.

Wyrażenie: »oddawany do skarbu« (1): Pod winą duplicis Annatae, máią bydz oddawáné do ſkárbu. SarnStat 175.

c. Przekazywany (zawsze o podatkach przekazywanych do skarbu przez poborców) (8): DOchody/ pożytki/ prowentá wſzyſtkié y wſzelákié/ ták z Stáróſtw/ Dźierżaw/ Ceł/ y inych wſzelákich [...] oddawáné bydź máią/ pod vtráceniém Stároſtwá/ Dźierżáwy/ ieſliby których Stároſtá/ álbo Dźierżawcá zá który rok prowentów do którégo ſkárbu nie wydał. SarnStat 1202.

Wyrażenie: »do skarbu oddawany« (6): Z ktorych [prowentów] pierwſza część niechayby [...] do ſkárbu Krolá Iego M. druga do tego ſkárbu Rzeczypoſp: oddawána byłá VotSzl D; iżby [...] ty pieniądze ktore zá ſakry támże [do Rzymu] poſyłáią/ do tego ſkárbu Rzeczypoſp: oddawáne były VotSzl Dv, E2, D3v [2 r.], Ev.

W przen (1):

Wyrażenie: »do rąk [czyich] oddawany« (1): áby wſzyſtkié prowenty Stołu náſzégo Królewſkiégo [...] do ſkárbu náſzégo/ á do rąk iego [podskarbiego] były oddawáné SarnStat 360.

2. Dawany pod władzę, opiekę (2):

a. Człowiekowi, w celu wymierzenia kary [do kogo] (1):

Wyrażenie: »do więzienia oddawany« (1): Do Stároſtów zebracy tułáiący ſie, do więzienia máią bydz oddawáni. SarnStat 517.

b. Bogu [komu] (1): iż iáko dzyatki bywáią nam dane od Páná Bogá/ á ſą nam iákoby ſkárbem iego/ tedy iemuż oddawáne być máią/ áby chwale iego ſlużyły. RejPosWstaw [41²]v.

3. Odpłacany [komu] (2):

Frazy: »dobrze złym bywa oddawano« (1): Azaſz dobrze złym bywa oddawano? PowodPr 19.

»zapłata bywa oddawana« (1): Aczkolwyek też wtem żywoćye wyele zapłáty bywa ſwyętym oddawano KromRozm I H2v.

4. Wydawana za mąż [komu] (1): W Grodku [królowa Zofia] okrzcżona y oddawána byłá Krolowi BielKron 385v.

5. Ofiarowywany rytualnie Bogu (o symbolicznym ofiarowaniu synów pierworodnych w Starym Testamencie) [komu] (1):

Szereg: »ofiarowany a oddawany« (1): [W rozdziale pt. Ewányelia ná dzyeń ofiárowánia Páńſkiego do koſciołá] A Iżbychmy zrozumieli ſkąd tá powinność á tá vſtáwá zakonna powſtáłá byłá/ iż ty dziatki pirworodne były ofiárowáne á oddawáne Pánu Bogu RejPos 56.

6. Czyniony; wyrządzany, wyświadczany komuś; przeważnie we frazach z rzeczownikiem określającym rodzaj czynności [w tym: komu (5), czemu (2)] (9): Azaż to nie wielkie ſą prawdźiwey miłośći chrześćijáńſkiey znáki/ ktore nie tylko żywym/ ále też y zmárłym oddawáne bywáią? ReszHoz 123.

Frazy: »cześć (i chwała) oddawana jest (a. bywa)« = składany jest nabożny hołd (2): LatHar 396; ktorey [Trójcy Św.] przez Chriſtuſá cześć oddawána bywa. WujNT 576.

»liczba ma być oddawana« = należy dokonać rozliczenia (1): Liczbá ma bydź oddawána od obu [podskarbich] ná Séymie wálnym. SarnStat 1202.

»ofiara jest oddawana« = odprawiana jest msza (2): oná to ieſt ofiárá/ [...] ktora ná koniec przez pułtorá tyśiącá lat/ y więcey/ ná mieścách roznych/ [...] byłá do tego cżáſu Pánu Bogu oddawána LatHar 75; SkarKaz 157a.

»oddawane bywa (a. ma być) posłuszeństwo« = należy być posłusznym [szyk zmienny] (2): Phil D3; Vrzędowi choćia złemu poſłuſzeńſtwo ma być oddawano. WujNT Cccccc3.

»przysięga oddawana jest« = składana jest przysięga (1): [nowokrzczeńcy] to ſobie máią zá grzech [...] áby przyśięgi ſłuſznie oddawáne były WujJudConf 215.

Cf ODDAWAĆ

KW, MG