Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: ODSTRASZON

Następne hasło: ODSTRASZYĆ »

ODSTRASZONY (13) part praet pass pf

odstraszony (11), odstraszon (2).

Pierwsze o oraz a jasne. ◊ W formach złożonych drugie o jasne. ◊ W formie niezłożonej -ón.

Fleksja

sg
m	N	odstraszony, odstraszón

pl
N	m pers	odstraszeni

sg m N odstraszony (6), odstraszón (2); ~ (praed) -ony (3) KuczbKat, SkarŻyw (2), -ón (2) Mącz, ModrzBaz. ◊ pl N m pers odstraszeni (5); -eni (1) SarnStat, -ęni (1) MurzHist, -(e)ni (3).

Składnia dopełnienia sprawcy: odstraszony przez co (1).

Sł stp, Cn, Linde brak.

Znaczenia

W którym ktoś lub coś wzbudził(o) strach, niechęć itd., zmuszając w ten sposób do poniechania, zaprzestania, rezygnacji z czegoś (13)
- a. Wystraszony, wypłoszony z jakiegoś miejsca (1)

W którym ktoś lub coś wzbudził(o) strach, niechęć itd., zmuszając w ten sposób do poniechania, zaprzestania, rezygnacji z czegoś; deterritus Mącz, Modrz, Calep; absterritus Mącz (13): Deterritus, Odſtráſzony. Mącz 451d, 451c; Calep 314b.

odstraszony od czego (5): MurzHist V2; Mącz 311d; Lecz te práwá máią ſię ná iákiey przycżynie ſádźić. Bo o niey ták wſzytcy rozumieią/ że ieſt duſzą praw álbo vſtaw. Przez tę obycżáyni ludźie od grzeſzenia bywáią odſtráſzeni ModrzBaz 70, 77, 77v.

odstraszony czym (5): KuczbKat 335; Bo gdyby ták było/ żeby wſzytcy ludźie/ ábo ſromotą/ ábo zábronieniem Zboru będąc odſtráſzeni/ zbraniáliby ſię vrzędu kátowſkiego/ á ktoż tedy złocżyńce będźie ábo wieśił/ ábo śćinał/ ábo inſzemi śmierćiámi tráćił? ModrzBaz 96; SkarŻyw 368. Cf Wyrażenie.

W charakterystycznych połączeniach: odstraszony od czynienia krzywd (2), od ćwierdzenia historyjej, od grzeszenia, od przedsięwzęcia; odstraszony bojaźnią, kaźnią (2), sromotą, wstydem, zabronienim zboru.

Wyrażenie: »karaniem, kaźnią odstraszony« (1:1): áby cżem kto bogátſzy ábo zacnieyſzy ieſt/ tem ſrożſzymi/ ábo wżdy ſpráwiedliwſzemi á powinnemi kaźniámi od cżynienia krzywd był odſtráſzon [poenis ... ab iniuriis deterreatur]. ModrzBaz 77; oznáymuiemy ninieyſzym liſtem/ żeby ći/ którzy karániém Kośćielnym nie bywáią odſtráſzeni [qui censura ecclesiae non deterrentur JanStat 260]/ ludzką ſrogośćią byli karáni. SarnStat 218.

Szereg: »odstraszony i zatrzymany« (1): Ták tedy Solon Sálámińſki rozumiał/ żeby tym ſpoſobem ludźie byli odſtráſzeni y zátrzymáni od cżynienia krzywd [homines ab iniuriis arcendos]/ gdyby káżdemu było wolno ſkárżyć ná ſwego winowáycę ModrzBaz 77v.

a. Wystraszony, wypłoszony z jakiegoś miejsca [czym] (1): cżárt ſamym okiem Anzelmowym odſtráſzony/ młodzieńcá trapić przeſtał. SkarŻyw 333.

Cf ODSTRASZYĆ

LWil