[zaloguj się]
[pdf]

OJCZYC (10) sb m

ojczyc (10), [otczyc].

o prawdopodobnie jasne (tak w ojcowy).

Fleksja
sg pl
N ojczyc ojczycy
D ojczycowi ojczyc(o)m
A ojczyce

sg N ojczyc (5). ◊ [D ojczycowi.] ◊ pl N ojczycy (2). ◊ D ojczyc(o)m (2). ◊ A ojczyce (1).

Sł stp: oćczyc w innym znaczeniu, Cn brak, Linde XVI – XIX w.

1. Rodowity mieszkaniec kraju, obywatel (8): Dziwuią ſie też náſzych w ięzykach biegłośći/ Y w Láćińſkiey wymowie wſzytkich beſpiecżnośći. Ten Niemieckim/ Fráncuſkim/ ten Włoſkim właśćiwie/ Ten Láćińſkim/ Hiſzpáńſkim/ iák oycżyć [!] prawdziwie. StryjWjaz A4; (nagł) Kámillus Rzymiánin. (–) GDy był wygnan od Rzymá niewinny nędznicżek/ Zápomniawſzy ſwey krzywdy wielki miłoſnicżek/ Gdy obacżył gwałt wielki ludowi Rzymſkiemu/ Zebrawſzy pocżet ludzi dał rátunek iemu. Iáko ich właſny oycżyc pomogł im życżliwie PaprPan Hh3, Bb3; StryjKron 437; Dziś ieſli co maſz, o to ſię pytáią, Cnotá y mądrość máło mieyſcá maią. Przeco też rzadko Oyczyce vczone Naydzieſz w Oyczyznie miłe y vczczone. KlonKr A4v.
Wyrażenia: [»cnotliwy ojczyc«: A iż żywot ten náſz ktorego vżywamy/ krotki/ ſłáby/ y cieniowi podobny ieſt/ dla tego pámiątkę po ſobie co nawiętſzą z ſławnych dzielnośći zoſtáwowáć przyſtoi wſzyſtkim cnotliwym/ śláchetnie vrodzonym Oyczicom StryjKron A3; A ieſli to czynią dla prywaty ſynow ſwych/ dáleko ráczey powinien to káżdy cnotliwy oyczyc czynić dla namilſzey oyczyzny ſwey WerPobudka 16.]

[»ojczyc Królestwa Polskiego«: tedy ráczćie W.M. [...] I.K.M. do tego przywieść/ żeby ná drugą Szkołę Rycerſką [...] nie lutował dáć wſzyſtko Zadnieprze/ ile właſnym oyczycom Kroleſtwá Polſkiego WerPobudka 20.]

»ojczyc ojczyzny«= zasłużony obywatel [szyk 1:1] (2): Iaſnie Wielmożnym Xiążętom [...] á prawdziwym Oycżyżny Oyczycom Koronnym [...] Maciey Oſoſteuicius Striykowſki Canonik Zmodźki z winſzowánim wſzelkiego w łaſce Bożey Błogoſlawieńſtwa StryjKron A; Tegoż Roku Ian łaſki ſławney pámięći práwy Oyczyc Oyczyzny Arcybiſkup Gnieznienſki vmárł StryjKron 757; [PismaPolit 156].

a. Rodak (1): [Klaudiusz] Zoſtawſzy Ceſárzem/ [...] ty wſzytki przyiął ktore był Káius wywołał/ á Troianom iáko oycżycom pobor odpuśćił. BielKron 141v; [Compatriota ... qui ex eadem patria mecum est. Otzcicz Cervus F40 268].
2. Syn władcy, dziedzic korony [czego] (1): Gdisz Krol Ian vmarl miſmi bily dały tho Kroleſtwo ſinowy yego Krolowy Stephanowy nyechczącz oddalycz yego od oycziſni yego. A thak obaczil tho krol Ferdinand ze on oyczicz tego panſtwa mlodi yeſth y zwaſſnyl ſye nany LibLeg 10/145v.
[Szereg: »ojczyc i dziedzic« [szyk zmienny]: przeiednał Mſćisławá/ y iego rodzone Bráty/ Włodimirá y Iarosławá Syny Iſásławowy/ Dziedźice y Oyczyce Kijowſkiego Stolcá StryjKron 226, 483.]
3. Tłumaczenie łac. „patricius” (1):
Szereg: »patrycyjus albo ojczyc« (1): DORſprungus Iulianus też Palemonow Towárzyſz Patricius álbo Oyczyc z Xiążąt Rzymſkich z Herbu y z Familiey Centauruſſow StryjKron 81.

Cf OJCOWIC, OJCZYŚCIC

MP, ZCh