[zaloguj się]
[pdf]

OKRĄŻAĆ (29) vb impf

o oraz a jasne.

Fleksja
indicativus
praes
sg pl
1 okrążåm
3 okrążå okrążają
praet
sg
3 m okrążåł
fut
pl
3 m pers będą okrążać

praes 1 sg okrążåm (17). ◊ 3 sg okrążå (4). ◊ 3 pl okrążają (3). ◊ praet 3 sg m okrążåł (1). ◊ fut 3 pl m pers będą okrążać (1). ◊ part praes act okrążając (2) MiechGlab, BielKron, okrążająć (1) SeklKat.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII(XVIII) – XVIII w.

Otaczać; circinare Mącz, Calep, Cn; circumire Vulg, Cn; circulare, circumdare, circumvenire Mącz, Calep; ambire Calep, Cn; cingere, circumflectere, circumvadere Mącz; decircinare, detornare, globare, rotundare Calep; circumcingere, circumcurrere, circumcursare Cn (29): Cingo, Opáſuyę Obłápiam/ Okrążam. Mącz 54a, 54b, c, 92a, 130a, 303d, 472c; Ambio – Okrążąm, obtaczam, obwiiąm. Calep 59b, 196b, 197a, 200a, 201a, 291a (9).
Zwrot: »ze wszech stron okrążać« (1): Circumvenio, Ze wſzech ſtrón okrążam/ obſtępuyę/ opádam/ obgániam. Mącz 482c.
a. Posuwać się, zataczać kręgi dookoła kogoś lub czegoś [w tym: kogo, co (5)] (6): Conuertentur ad veſperam et famem pacientur vt canes: et circuibunt ciuitatem. Nawroczą ſie kwiecżoru á głod będą cirpieć iako pſi/ a będą miaſto okrążać. WróbŻołt 58/16.

okrążać czym [= którędy] (1): Hiſzpani Portugálſcy Afrykę wſzyſthkę okrążáią morzem/ pod południe BielKron 278v.

Zwroty: »daleko okrążać« = nie zbliżać się, omijać (1): Tám [w Portugalii] ieſt Vlisboná miáſto [...]/ do ktorego z Indiey/ z Afryki/ z Murzińſkich źieḿ kupie drogie przychodzą/ wſzytkę Afrykę y iey niewylicżone kroleſtwá dáleko około okrążáiąc BielKron 278.

»około okrążać« (1): BielKron 278 cf »daleko okrążać«.

Przen (3): Tot res repente circumvallant, unde emergi non potest, Metapho. Ták mię wiele rzeczy z nagłá nápádáyą/ okrążáyą/ przychodzą ná mię z których ſie trudno wyplieść/ wybrnąć/ wynorzić mogę. Mącz 475a.
a) O szatanie: czyhać na duszę ludzką (2): PatKaz III 146v; Diabel ten też nas kuſſy okrązaiąć ſerca naſze aby nas pozarł/ wgrzechy prziwodząc SeklKat Tv.
b. Znajdować się dookoła czegoś, stanowić otoczkę, opasywać [kogo, co] (6): Pierwſza błonka wierzchnia/ ſpodnie dwie błoncze: y wſzythko dziecię okrąża/ á k themu broni dzieciątka od złych wilkoſci iadowitych FalZioł V 15v; GlabGad E4v; Przez złoty zawoy ktory głowę cżłowiecżą przyodziewa y okrąża głowę [quae caput hominis induit et congerit]/ nas być zwycięſce á nie zwyciężone domniemawamy. HistAl C6; Mącz 258d; [To [powietrze] też okrąża Zywioł wodny/ á ſámo od ogniowego Zywiołu ieſt okrążono. Cresc 1571 3].

okrążać od której strony (1): Vallis ábo doł głęboki Iozáphát/ okrązał miáſtho od ſtrony wſchodu Słońca pod gorę Oliwną wchodząc BielKron 265.

Zwrot: »okrążać z daleka« = omijać (1): Wolha druga rzeka [...]. Ktora gdy ku połnoczy płynie wſzędy Don okrążaiącz [circuens] z daleka zkłania ſie miedzi południe á wſchod ſloncza y wpada w morze Euxinum MiechGlab 25.

Synonimy; otaczać; a. obchodzić, obstępować; b. opasować.

Formacje współrdzenne cf KRĄŻYĆ.

Cf [OKRĄŻAJĄCY]

JDok