[zaloguj się]
[pdf]

OKRZCZONY (209) part praet pass pf

okrzczony, okrzczon (155), ochrzczony, ochrzczon (35), ochrczony, ochrczon (8), okrczon (8), ochrszczony (2), ochrcon (1), [ochrczan]; okrzczon(y) OpecŻyw (4), MiechGlab, KromRozm I (2), KromRozm II (4), KromRozm III (3), LubPs, KrowObr (6), Leop (2), BibRadz (2), BielKron (21), GrzegRóżn, OrzQuin (2), SarnUzn (2), HistRzym (2), KuczbKat (3), RejZwierc (2), WujJud (10), WujJudConf, KamNap, CzechEp (2), ArtKanc (4), WujNT (59); ochrzczon(y) SeklWyzn (3), StryjKron (3), LatHar (6), KlonKr (2), SkarKaz; ochrczon(y) MurzNT (3); okrczon PatKaz III (3), TarDuch; okrzczon(y) : ochrzczon(y) : ochrczon(y) : okrczon : ochrszczony : ochrcon SeklKat (–:–:3:–:1), Mącz (1:–:–:2), RejPos (11:–:–:2), BiałKat (5:6), SkarJedn (1:–:–:–:1:1), SkarŻyw (‒:7:1), NiemObr (2:7:1).

okrzczony itd. (134), okrzczon itd. (73), okrzczony a. okrzczon (2).

Pierwsze o jasne. ◊ W formach złożonych: -on- (7), -ón- (3); -on- OpecŻyw (2); -ón- OrzQuin (2); -on- : -ón- BiałKat (5:1). ◊ W formie niezłożonej: -on (5), -ón (2); -on OpecŻyw (2); -on : -ón MurzNT (1:1), Mącz (2:1); -on- z tekstów nie oznaczających ó.

Fleksja
sg
mNokrzczon, okrzczony fNokrzczona, okrzczonå, okrczon(a) nNokrzczoné, okrzczono
Gokrzczon(e)go Gokrzczon(e)j G
Dokrzczonému D D
Aokrzczon(e)go A A
Iokrzczonym I I
Vochrzczony V V
pl
N m pers okrzczeni
G okrzczonych
D okrzczonym
I m okrzczon(e)mi
L okrzczonych
inne formy
pl N subst m i f - okrzczoné; pl N subst n - okrzczoné, okrzczony

sg m N okrzczon (65), okrzczony (43); ~ (attrib) okrzczony (5); ~ (praed) okrzczon (65), okrzczony (38), [ochrczan]; okrzczon PatKaz III, TarDuch, SeklWyzn (3), SeklKat (4), KromRozm I, MurzNT (2), KromRozm II, LubPs, KrowObr (2), Leop, BibRadz, BielKron (10), Mącz (3), SarnUzn, RejZwierc (2), WujJudConf, ArtKanc (4); okrzczony GrzegRóżn, SkarJedn, SkarŻyw (6), StryjKron (3), CzechEp, NiemObr (5), LatHar (3), KlonKr (2), SkarKaz; okrzczon : okrzczony OpecŻyw (2:1), RejPos (11:1), WujNT (13:13). ◊ G okrzczon(e)go (2). ◊ D okrzczonému (2); -ému (1), -(e)mu (1). ◊ A okrzczon(e)go (4). ◊ I okrzczonym (1). ◊ V ochrzczony (2). ◊ f N (praed) okrzczona (4), okrzczonå (3), okrczon(a) (2); -å SkarŻyw, WujNT; -a : -å BielKron (4:1). ◊ G okrzczon(e)j (1). ◊ n N (praed) okrzczoné (2), okrzczono (2); -é OrzQuin; -o CzechEp; -é : -o HistRzym (1:1); ~ -é (1), -(e) (1). ◊ pl N m pers okrzczeni (47); -eni (5), -ęni (1), -(e)ni (41). subst m i f okrzczoné (2). n okrzczoné (3), okrzczony (1); ~ (aitrib) -é (1); ~ (praed) -é WujNT (2), -y (1) KromRozm III; -é (1), -(e) (2). ◊ G okrzczonych (7). ◊ D okrzczonym (4). ◊ A m pers okrzczoné (7), okrzczonych NiemObr (2); -é (1), -(e) (6). subst okrzczon(e) (1). ◊ I m okrzczon(e)mi (1). ◊ L okrzczonych (1).

Składnia dopełnienia sprawcy: okrzczon(y) od kogo (30), przez kogo (3); od kogo OpecŻyw, MurzNT (2), KromRozm II, KrowObr, Leop, RejPos, WujJudConf, SkarJedn, SkarŻyw, LatHar (4), WujNT (9), SkarKaz; przez kogo KromRozm III; od kogo : przez kogo BielKron (6:2).

Sł stp s.v. okrzcić, Cn, Linde brak.

1. Który przyjął sakrament chrztu stając się chrześcijaninem; baptizatus Vulg, PolAnt (170): Potym rzékl ijm [Jezus]: Iidątz po wſſytkim ſwiecie/ każcie ewanieliją wſſemu ſtworzeniu/ Ktoby vwierzyl a okrzcżon byl/ zbawion będzie [Mar 16/16] OpecŻyw 173 [przekład tego samego tekstu SeklWyzn d3v, g, SeklKat, KromRozm I Mv, LubPs, RejPos [136]v, 142, 235, 302v, 318v, 338v, Ooo4, ArtKanc], 43v; PatKaz III 135v, 136; SeklWyzn d3v [2 r.], g; SeklKat C2, T4, V2; KromRozm I Mv [2 r.]; KromRozm II 13, q, x2v; ktory vczył/ iż dźyatki máłe nye máyą być krzczony: A ktore ſą okrzczony/ z nowu krzczony być máyą/ kyedy ku rozumowi przyydą KromRozm III E3, 14; LubPs H3v; I toć ieſt náuká/ od nieprzyiaćielá duſznego zmyſlona/ [...] aby ludziom okrztzonym/ miał Oley ſmrodliwy dáwáć/ zupełne błogoſláwieńſtwo? KrowObr 82v, B2 [2 r.]; Leop Act 2/41; BibRadz Act 8/36; W Grodku okrzcżona y oddawána byłá [Zowka] Krolowi/ bo Ruſkiey wiáry byłá/ á dano iey imię Zofia. BielKron 385v, 3, 143, 150v marg, 154v, 156 (20); Damascus [...], Główne miáſto w Syriei/ w którym ſwięty Páweł był okrczon/ y náwrocón po widzeniu Mącz 77b, 144a; OrzQuin N2, N3v; SarnUzn H5v; on rycerz chćiał wezwáć kápłaná áby dziećię było okrzcżone. Ale krolewná rzekłá: Niechcę ia áby to dziećiątko było okrzcżono. HistRzym 32; RejPos 142, 150v, 235, 283, 302v, 318v, 338v; niewiáſty okrzczoné ſą/ Chryſtuſá máią BiałKat 190v, 186, 190v, 243v; KuczbKat 135, 145, 155; przez włożenie rąk święthego Páwłá ná ludźie okrzcżone/ Duch S. sſtąpił w nie. WujJud 159v, 68, 76, 129, 159v, 167v, L18; od Silweſtrá Papieżá Rzjmſkiego ochrſcżony/ gorącym ſługą Páná náſzego Iezuſa Chryſtuſa [...] zoſtał SkarJedn 172; SkarŻyw 74 marg, 82, 86, 435 marg, 453 (8); StryjKron 557 [2 r.]; CzechEp 85; nie w dźiećińſtwie/ ále áż dorozſzy/ ochrzcżeni bywáli NiemObr 146; ktory [Konstantynus] [...] dopiero ná śmiertelney pośćieli ochrzcżony był. NiemObr 147, 75, 146 [3 r.], 147; ArtKanc G12v, G16v; LatHar [++2]; ktorzy [katechumeni] ácz iuż w Chriſtuſá wierzą/ ále ieſzcze nie ſą okrzczeni WujNT 310, 361, Act 2/41, 8/36, s. 429 [2 r.], Act 9 arg (22); KlonKr C, E3v.

W połączeniu z określeniem wyznania (2): ktorzy [Rusacy] ná Boleſławá Swidrigáyłá [...] wotowáli/ ponieważ był Ruſkiey Religiey przychylnieyſzy/ áczkolwiek był w Rzymſką ochrzczony StryjKron 567; Tę vſtáwę ſtárſzych ſwoich/ niewiem cżemu pánowie Rzymiánie/ zgwałćić/ y przeſtępić śmieli/ gdy ſię tego ważą/ raz v Ruśi ochrzcżonych/ znowu chrzćić NiemObr 150.

Wyrażenia: »w (Panie) Chrystusie okrzczony« = baptizatus in Christo (Iesu) Vulg [szyk 2 : 1] (3): Abowiem którzy w Pánie Chryſtuſye okrzczeni ieſteśćie/ Chryſtuſáśćie przyoblekli BiałKat 190v; WujNT Rom 6/3, Gal 3/27.

»okrzczony w imię (święte) [czyje], imieniem [czyim]« [w tym: Ojca (i Syna) i Ducha Świętego (5), Pana Jezusa (a. Jezusowe) (4), Boże, Jezusa Krystusa] = baptizatus in nomine Domini Iesu Vulg [szyk 12 : 5] (16 : 1): yżem ochrcon wymię oycza/ y ſyna/ y ducha ſwiętego/ wiem ze Bog [...] przes chrzeſt obwiązał my ſię ze moych grzechow niechce pamiętac SeklKat V v; KromRozm II x2v; KrowObr 138v [2 r.]; Recipiebantur milites sine delectu, Ládá kogo prziymowano [...] kto w ymię boże okrzczón tego piſano. Mącz 187d; RejPos [136]v, Ooo4; gdy Páweł s. przyſzedł do Ephezu/ nálazł tám niktóre zwolenniki: którzy Ianá S. chrztem ochrzczeni byli: Duchá s. nie mieli/ áni o nim ſlycháli: przeto powtóre ochrzczeni ſą imieniem páná Iezuſá. BiałKat 264; RejZwierc 176, 196v; WujJud 159v; ArtKanc G16v; Azaż Páweł ieſt zá was vkrzyżowan? ábo w imię Páwłowe ieſteśćie okrzczeni [in nomine Pauli baptizati estis]? WujNT 1.Cor 1/13, Act 8/16, 19/5, 1.Cor 1/15, s. 611.

»nowo okrzczony« (1): wſádzon Keyſtut na Málborg do mocnego ſklepu/ wſzákże wywiedzyon trzećiego dniá przez iednego Litwiná nowo okrzcżonego BielKron 376v.

»okrzczony w [jakiej] wierze« (1): Oſmy owoc tey náuki/ iż przydzie do thego/ że ſie będziem iteż muśimy krzćić znowu/ ponieważeſmy okrzcżeni w inſzey wierze/ kthorą oni [katolicy] zową Turecką álbo żydowſką. SarnUzn H5v.

Szereg: »nawrocony i okrzczony« (1): [Onezym] od Páwłá náwrocony y okrzczony WujNT 748.
Przen (11):
a) Zjednoczony duchowo przez chrzest (6):

okrzczony w co (1): Toć ieſt/ co Páweł S. mowi/ że w śmierć Páńſką okrzcżeni bywamy. Iákoby ták rzekł. Kto vmárł/ ten iuż więcey nie grzeſzy. Więc [!] iáko Pan Chriſtus vmárł/ y my też mamy vmrzeć grzechowi. KarnNap B2v.

okrzczony w kim, w czym (4): Y wſzyſcy [ojcowie nasi] byli okrzczeni w Moiżeſzu (marg) To ieſth/ pod vrzędem Moyzeſzowym. (–)/ w obłoku y w morzu. BibRadz 1.Cor 10/2; Azaż nie wiećie iż ilekolwiek nas w Chriſtuśie Ieſuśie ieſt okrzczonych/ ieſteſmy okrzczeni w śmierći iego? WujNT Rom 6/3, 1.Cor 10/2, 12/13.

Wyrażenie: »w jedno ciało okrzczony« = in unum corpus baptizatus Vulg (1): Y Apoſtoł S. mowi: wſzyſcy w iedno ćiáło okrzcżenichmy ſą. Iáko tedy cżłonek żywotá nie ma/ ktory przy ćiele nie trwá: ták zbáwienia nie ma/ ktory w iednym ćiele kośćiołá Bożego zroſły z innemi cżłonki nie ieſt. SkarJedn 2; WujNT 1.Cor 12/13.
b) O męce Chrystusa lub męczeństwie za wiarę (5):
Wyrażenia:»we krwi swej ochrzczon« [o człowieku nieochrzczonym, który poniósł śmierć za wiarę] (1): pánnę S. Emerencyanę kámieńmi zábili. (marg) Emerencyaná S. wekrwi ſwey ochrzcżoná. (–) SkarŻyw 70.

»krztem okrzczon(y)« (3):Rzekł im: Kielichći moy pić będźiećie (marg) y krztem ktorym ſię ia krzczę, będziećie okrzczeni. (–) WujNT Matth 20/23; Lecz mam być krztem okrzczon [Baptismo autem habeo baptizari]: á iákom ieſt śćiśnion/ áż ſię wykona? WujNT Luc 12/50, przedm 12.

»okrzczony ogniem« (1): Iáko w zakonie ſtárym żadna ofiárá bez ogniá y foli nie byłá: ták bez vtrapienia żaden nie ieſt Bogu przyiemny. Bo toż znáczy być okrzczonym ogniem: co być oſolonym ogniem. WujNT 159.

a. W funkcji rzeczownika (18): [krol] kazał każdemu okrzczonemu ſuknię nową z ſukna [...] przywieſć. Chcząc on lud proſty á gruby [...] tam ſwoią ſzczodrothą ſukna wełnianego ku okrzcżeniu przywieſć MiechGlab 87; KromRozm III K7v; RejPos [279]v marg; Wſzyſtek ſtháry człowiek vmiéra ná chrzćie/ thák iż káżdy ochrzczóny nowym ſye człowiekiem ſtawa BiałKat 261, 243v, 251; WujJud 169; NiemObr 75; WujNT 429, 430, Rom 8 arg, s. 625, Zzzzz3v, Bbbbbbv.

W przeciwstawieniu: »okrzczony ... nieokrzczony« (2): NOVVOKRZCZENCY dwoiáko grzeſzą/ y krzcząc iuż okrzczone/ y nie krzcząc nieokrzczonych. WujNT Aaaaaa2v, 518.

Wyrażenie: »ochrzczony na imię Ojca i Syna i Ducha Świętego« (1): iż ſię tego żadnym ſpoſobem cżynić nie godźiło/ áby raz ochrzcżonego/ ná imię oycá/ y ſyná/ y ducha ś. choćiaż przez naywiętſzego Heretyká/ znowu chrzćić miano. NiemObr 150.
2. Który dokonał aktu oczyszczenia przez zanurzenie się w rzece Jordan; baptizatus PolAnt, Vulg (36): OpecŻyw 36, 37; PatKaz III 136; TarDuch B2; przyſzedł Ieſus z Nazareth Galileiſkiégo/ i ochrczon ieſt od Iána w Iordánie MurzNT Mar 1/9, k. 11; Leop Mar 1/9; GrzegRóżn M; RejPos 9, 274, 297v marg; WujJudConf 167; ArtKanc C16v; Iezu od Ianá S. trzydźieſtego roku w Iordanie iáwnie ochrzcżony/ [...] zmiłuy ſię nád námi. LatHar 337, 273, 345, 533, 556; WujNT przedm 33, s. 9, Matth 3/13, 14, 16 (13); SkarKaz 515a; [Bądze teſz w Iordane Ochrczan/ Barąk [!] Bozy Krofej C2].
Wyrażenie: »krztem Janowym (a. Jana św.) okrzczony« [szyk 3:1] (4): I wſzyſtek lud vſłyſzáwſzy i celnicy/ vſprawiedliwili boga/ ochrczęni chrzſtem Ianowem [baptizati baptismo Ioannis] MurzNT Luc 7/29; BiałKat 264; ktorzy tylko Ianowym krztem okrzcżeni byli/ te znowu Chriſtuſowym krztem krzćić muśiano. WujJud 167; WujNT Act 19 arg.
3. Poświęcony, konsekrowany, czasem z nadaniem nazwy (2): vkaſz teſz/ iż Oley okrztzony/ duchowne tzyni pomázánie/ to ieſt/ Duchá ſwiętego dáie KrowObr 81v.
Wyrażenie: »okrzczony [czyim] imieniem« (1): A kośćioły ich [męczenników] imióny okrzczoné/ iáko mieścá święté ku czći y chwale pánu Bogu zbudowáné [...] máią być náwiédzáné BiałKat 148v.
4. Nazwany, określony jakimś wyrazem (1): ponieważ wſzytko to Rzymſki Papa cżyni/ [...] ważąc ſię tego/ y cżyniąc to/ cżego ſwym Chriſtus cżynić zákazał: tedy to nie może być inácżey/ po Papieſkuć/ ále wedle ſłowá Bożego/ okrzcżono/ iedno iż on ieſt Antychriſtem. CzechEp 405.

Synonimy: 4. mianowany, nazwany.

Cf OKRZCIĆ

JZ