[zaloguj się]
[pdf]

NAZWANY (513) part praet pass pf

nazwany (379), nazwan (133), nazwany a. nazwan (1).

Pierwsze a jasne (w tym 7 r. błędne znakowanie). ◊ W formach niezłożonych m -ån; f -åna (9) BibRadz, GrzepGeom, RejPosWiecz3, KuczbKat, RejZwierc, WujJud, CzechRozm, ModrzBaz, StryjKron, -ana ReszList (2); n -åno (23), -ano (1); -åno : -ano ModrzBaz (1:1). ◊ W formach złożonych -an- (364), -ån- (9); -ån- OpecŻyw, Leop (2); -an- : -ån- BibRadz (6:2), BielKron (1:1), CzechRozm (37:1), SkarJedn (14:1), SkarŻyw (55:1).

Fleksja
sg
mNnazwany, nazwån fNnazwanå, nazwåna, nazw(a)n(a) nNnazwané, nazwåno
Gnazwan(e)go Gnazwan(e)j Gnazwan(e)go
Dnazwan(e)mu Dnazwan(e)j D
Anazwan(e)go, nazwany Anazwaną Anazwan(e)
Inazwanym I Inazwanym
Lnazwanym Lnazwan(e)j Lnazwanym
Vnazwany Vnazwanå V
pl
N m pers nazwani
subst nazwané
G nazwanych
A m pers nazwanych
subst nazwané
I n nazwanémi
L nazwanych

sg m N nazwany (139), nazwån (93); ~ (attrib) nazwany (30), nazwån (1); nazwany : nazwån KlonKr (6:1); ~ (praed) nazwany (109), nazwån (92); nazwany OrzRozm, KarnNap, SkarJedn (6), ReszPrz, WisznTr, KochPieś, GrabowSet, LatHar (9), WysKaz, PowodPr, PaxLiz, SkarKazSej; nazwån OpecŻyw, FalZioł, BielŻyw (7), HistAl, KromRozm II, KromRozm III, GliczKsiąż (2), KrowObr (2), Leop (2), BibRadz (6), BielKron (2), GrzegRóżn (2), KwiatKsiąż (4), RejAp, GórnDworz (4), RejPos, KuczbKat, RejZwierc, RejPosWstaw, BudBib, BudNT (3), ModrzBaz (5), ArtKanc, GórnRozm, Phil (2), LatHar, SarnStat (2), KlonKr, KlonFlis, SzarzRyt; nazwany : nazwån RejPosWiecz3 (1:1), WujJud (4:1), WujJudConf (1:2), CzechRozm (23:3), SkarŻyw (8:1), StryjKron (1:3), CzechEp (8:1), NiemObr (6:1), WujNT (32:19). ◊ G nazwan(e)go (15). ◊ D nazwan(e)mu (3). ◊ A nazwan(e)go (6), nazwany (1). ◊ I nazwanym (3). ◊ L nazwanym (3). ◊ V nazwany (1). ◊ f N nazwanå (30), nazwåna (72), nazw(a)n(a) (1); (attrib) -å (8), -a (1) BibRadz; ~ (praed) -å (22), -a (10); -å BibRadz, SkarŻyw (2), NiemObr, WerKaz, Phil, LatHar, WujNT (8), PowodPr, VotSzl; -a GrzepGeom, RejPosWiecz3, RejZwierc, WujJud, StryjKron, ReszList (2); -å : -a KuczbKat (1:1), CzechRozm (2:1), ModrzBaz (2:1). ◊ G nazwan(e)j (6). ◊ D nazwan(e)j (1). ◊ A nazwaną (5). ◊ L nazwan(e)j (6). ◊ V nazwanå (1). ◊ n N nazwané (38), nazwåno (29); -é (3), -(e) (35); ~ (attrib) -é (4); ~ (praed) -é (34), -o (29); -é RejJóz, BibRadz (5), BielKron, SarnUzn, SienLek, RejPosWstaw, SkarŻyw (4), StryjKron, LatHar (3), SiebRozmyśl, PowodPr, SkarKazSej; -o FalZioł (5), KrowObr, Leop (3), KwiatKsiąż, RejPos, GrzegŚm, RejZwierc, BudNT (2), ZawJeft, KołakSzczęśl; -é : -o CzechRozm (2:3), ModrzBaz (1:2), CzechEp (1:2), NiemObr (1:2), WujNT (8:3). ◊ G nazwan(e)go (6). ◊ A nazwan(e) (5). ◊ I nazwanym (1). ◊ L nazwanym (5). ◊ pl N m pers nazwani (51). subst nazwané (34); -é (8), -(e) (26). ◊ G nazwanych (7). ◊ A m pers nazwanych (1) StryjKron. subst nazwané (7); -é (3), -(e) (4). ◊ I n nazwanémi (1). ◊ L nazwanych (3).

Składnia dopełnienia sprawcy: nazwany od kogo (30).

Sł stp s.v. nazwać, Cn s.v. siedm pieniążków, Linde bez cytatu s.v. nazwać.

1. Nazywający się, noszący nazwę; cognominatus, vocatus PolAnt; appellatus Modrz [z formą czasownika „być” = nazywa(ł)) się] (165): Ieſli Pápą od paſzey/ ábo od páśienia? ieſliże też od pána/ ábo pánowánia/ názwány ieſt kśiądz Rzymſki? dobrze ieſt názwány. Bo ſię páśie z wiela paſz/ pánuie nád pány. CzechEp 425.

Z nazwą w I [w tym: sb (11), ai (2); sb i ai (1)] (12): BibRadz Gen 2/23; Tenże teſz ſpoſob około licżby/ ktory Arithmetiką ieſt nazwan: y o wielkościach ktory Geometrią bywa mianowąn KwiatKsiąż I3; SienLek Yyyv; WujJud 154v; Monárchią zową to Páńſtwo/ ktore iedná tylko oſobá rządźi/ która ieſliże wedle pewnych Praw ono Páńſtwo rządzi/ Krolem bywa názwána ModrzBaz 3, 3v, 4; CzechEp 425; ReszPrz 9; WerKaz 282; GórnRozm A3; niżli mu chleby one ſtározakonne/ pokłádnemi názwáne/ [...] w ręce podano. LatHar 245.

Z nazwą w N (20): FalZioł I 24b, 77d, 93a, III 5a; GliczKsiąż N6; Y názwan ieſt ten dzyeń Greckim ięzykiem Pentecoſtes/ co ſie wykłáda iákoby pięćdzyeſiąt RejPos 141; StryjKron 145, 400; Calep 104a; WujNT 11, 47, 402, 430, 456; Ieſt rybá trefna rzecżona Nautilus, A od niektorych názwána Pompilus KlonFlis E3v, A4. Cf »imieniem nazwany«.

Z nazwą w składni zgody z określanym imiesłowem (1): żądał kubká wody źimney/ y trochę mąki wſypał/ przycżyniwſzy do thego ziela názwánego poleiu Phil R4.

Bez przytoczenia nazwy, której domyślne brzmienie byłoby równe wyrazowi pełniącemu funkcję podmiotu [zawsze dodatkowo z etymologią] (10): PLeſznik dla thego ieſth nazwan iſz od niego zdichaią pchły FalZioł I 114c, I 93a; KromRozm II o3; KromRozm III H2v; KwiatKsiąż N3; ModrzBaz 131v marg; CIEplice ięzykiem naſzym przeto ſą názwáné iż [...] párę ciepłą z śiebie wypuſzczáią Oczko 1; WujNT 445, Yyyyy, Zzzzz2.

Z zaimkiem, zwykle przysłówkowym, lub wyrażeniem w funkcji przysłówka (7): dla thego cżłowyek tym yeſt názwan/ áby wyedzyał [...] że [...] GliczKsiąż E3v; Areopágitowie byli w Athenách Sędźowie [!] od Aryopagu vlice ták názwáni. ModrzBaz 87v marg; WujNT 845. Cf »jakkolwiek nazwany«.

W połączeniu z etymologią nazwy [w tym: od czego (10), od kogo (5), skąd (5), dla czego (3), dla kogo (1), prze co (1), z czego (1); od kogo, od czego itp. (3)] (23): FalZioł I 77d, 93a, II 5d; kożdy prątek ná wierzchołku żółty kwiát nośi/ podobny omanowému/ woniáiący ieſt/ á zá ſłońcem ſye obracá: s tądże Poſłonkiem názwáné SienLek Yyyv; WujJud 154v; ModrzBaz 87v marg, 118v; Heretyctwo z Grecká od wybieránia nazwáne ieſt/ bo wnim káżdy ſobie to obiera/ co mu ſię lepſzego być zda. SkarŻyw 337; CzechEp 425; Ná puſzczy. [Matth 3/1]) Z tego ſłowá Eremus, to ieſt puſzcza/ názwáni ſą Eremitae, Puſtelnicy WujNT 11, 47, 430, 845. Cf Bez przytoczenia nazwy.

W połączeniu z określeniem języka etnicznego [w tym: po jakiemu (4), jakim językiem [czyim] (2), imieniem jakim (1), „od Grekow” (1), „z grecka” (1)] (9): FalZioł I 77d, 146d; RejPos 141; Oczko 1; SkarŻyw 337; Prze co/ y ſámo ſtánowienie ábo święcenie kápłanów/ názwáne ieſt po Graecku χειροτονία WujNT 456, 47, 402; A kto nie vśi[adł] w ktoreykolwiek łodźi z tych trzech: ten od Grekow názwan ieſt Atechnos: to ieſt/ iners, ignauus et ignarus. KlonFlis A4.

Wyrażenia: »[którym, czyim] imieniem, przezwiskiem nazwany« = nomine landari Modrz [w tym: z nazwą w N] [szyk 6:1] (4:3): Miedzy ſiedmią rodzaiem thego ziela namocznieyſze ieſth Caricias tym imieniem groeczkiem nazwane FalZioł I 146d, II 5d; GórnDworz Kk, Kk3; GrzegŚm B4; Kośćioł ieden powſzechny/ [...] ktoremu rozne odſzcżepieńſtwá rozmaite imioná dawáią/ gdyż one ſáme/ káżde zoſobná ſwemi właſnemi przezwyſki/ ktorych ſie záprzeć niemogą/ ſą názwáne. WujJud 116; ModrzBaz 2v.

»jakimkolwiek (a. którymkolwiek) imieniem, przezwiskiem nazwane; jakkolwiek (a. jakokolik), jakimkolwiek obyczajem nazwane« [w tym: imieniem albo przezwiskiem (1)] = wszystkie (inne) (7:4;3:1): a napiervej odstąpuyacz dawnoscy iessly by ktore były zassly miedzy yemy około rosdzialu ymion swych vyssey mianovanich y ynssych wsisthkich oyczystych y maczierzistich w ktorey koly ziemy y poviaczie lezaczych iakokolik naswanych ZapWar 1548 nr 2668; wſzyſtki dobrá Kośćiołów [...] przy wſzyſtkich zwyczáioch/ dochodźiéch/ dźieśięćinách/ Zamkách [,,.] y inych pożytkach/ dochodźiéch/ którémikolwiek imiony názwánych [quibuscunque nominibus nuncupentur JanStat 844] máią bydź záchowáné SarnStat 1069, 950, 1013, 1022, 1024 [2 r.], 1038 (13).

a. O imieniu własnym [w tym: n-loc (47), n-pers (23), n-ethn (11), tytuł tekstu (9), imię Boga i duchów ST (2), nazwa zakonu (1), nazwa astronomiczna (1)] (99):

Z nazwą w I [w tym: sb (22), ai (2)] (24): thámći ieſt Arábia/ od niektórych názwaná Etiopią BibRadz I 2a marg; Wſzedł lepak ſzátan w Iudaſzá/ názwánego Iſkáryotſkiem BudNT Luc 22/3, Luc 19/29, Act 15/37; CzechRozm 8, 43, 67v, 143; PaprPan Iv, Mv; po máłem cżáſie mąſz on święty Witaliſz zámknąwſzy ſię wmáłey celli ktorą był ſobie v bramy ſłonecżną názwáney zbudował/ z świátem ſię tym roztał. SkarŻyw 107, 211, 231, 363, 455; StryjKron 105, 110, 115, 122; LatHar 336, 442; WujNT Luc 1/60, s. 204 [2 r.].

Z nazwą w N (42): Leop IIi żp; Corsica, Insula, Wyſpá nie dáleko od Sardiniey ná morzu Ligusticum názwánym. Mącz 66c; CzechRozm 165v; Szedł potjm ná gorę y do zamku Káſſynum názwánego SkarŻyw 251, 88, 167, 168, 192, 202 (21); StryjKron 6, 11, 41, 309, 777; CzechEp 68; KochPhaen 10; GórnRozm N3; Wyſzedł P, Iezus z vcżniámi ſwymi zá ſtrumień (názwány) Cedron LatHar 728, 326, 699; WujNT 228 marg, Cccccc2; PowodPr 37; PaxLiz E4; KlonWor 52. Cf »imieniem nazwany«.

Z nazwą w A (lat.) (3): Także on przeprawiwſzy ſie przez morze nazwane Helleſpontum iako chytry á obłudny dokonanie walk przewłacżał. MiechGlab 66; SkarŻyw 63, 385.

Z nazwą w składni zgody z imiesłowem określanym (3): á potym iáwnie kápłany y przełożone ich zábijáć/ kośćioły rozmiátáć/ ſkárby wnich pobráć/ y tego Symeona Biſkupá Sompáfeuſa názwánego poimáć y do śiebie przywięść [!] roſkazał. SkarŻyw 304, 312, 352.

Z elipsą członu określonego nazwy (człon określający w G) (2): zięmicę Sudowſką Kimenow názwáną ſplundrowáli StryjKron 300; SarnStat 649.

Bez przytoczenia nazwy, której domyślne brzmienie byłoby równe wyrazowi pełniącemu funkcję dopełnienia bliższego [zawsze dodatkowo z etymologią] (4): SkarJedn 224; Drudzy zaś ſą/ ktorzy à Lituo, to ieſt/ od trąby łowcey/ iſz ſie ty narody w łowiech kocháią Litwę być názwáną [...] mniemáią. StryjKron 76, 205 marg; WujNT 447.

Z zaimkiem przysłówkowym (7): RejJóz M3v; BudBib I 97b marg; SkarŻyw 74; LatHar 509 marg; Bo y tá owcza ſadzáwká dla tego ták byłá názwána/ iż w niey owce y innych bydląt mięſá pierwey bywáły omywáne/ á potym ofiárowáne WujNT 322. Cf »tak nazwany«.

W połączeniu z etymologią nazwy [w tym: od kogo (8), od czego (7), skąd (4), dla czego (2), z czego (1); od kogo, od czego itp. (4)] (19): Loneburg miáſto/ piſzą że ieſt od Rzymian záłożone y nazwáne od kośćiołá álbo báłwaná Luna BielKron 290v; BudBib I 97b marg; SkarŻyw 352; Z tychże Wolgarow álbo Bułgárow [...] drugi ſie narod Ruſki odłączył/ ktorzy w tych kráinach/ ktore dziś Wołhyniem zowiemy oſiedli/ á od Wolhy rzeki y od Wolharow Wołhyńczámi z ziemią ſwoią Wołhyniem ſą názwáni. StryjKron 105, 11, 16, 41 [2 r.], 95 marg, 110 [2 r.], 115 [2 r.]; (marg) Koronká P. Máryey skąd ták názwána. (‒) Koronká záſię tey Pánny/ przezwiſko ſwoie zdawná ma/ od korony/ drogimi kámieńmi oſádzoney LatHar 509; KlonWor 52. Cf Bez przytoczenia nazwy.

W połączeniu z określeniem języka etnicznego [w tym: „od Greków” (2), po jakiemu (1)] (3): CzechRozm 143; Láncuchy gwiazdá ſpiełá/ od Greków názwána/ Niebieſki węzeł. KochPhaen 10; KlonWor 52.

Wyrażenia: »[którym, jakim] imieniem, [jakim] przezwiskiem nazwany« [w tym: z nazwą w N (2), w G (1)] [szyk 6:2] (7:1): KuczbKat 25; Tákże Serbowie/ Karwaci/ Bielánie/ Pomorcyey y inſze Sławienſkiego ięzyká narody Ruſkie/ roznymi przezwiſkámi od roznych krain y Xiążąt ſą názwáne StryjKron 115; potym było kilko Xiążąt Mázowieckich Troydenow/ tym imięniem Litewſkiego Xiążęćiá Troydená názwánych. StryjKron 365, 59, 355; WujNT 22, 740; PAnná moiá LIZYDE imieniem názwána PaxLiz C.

»tak nazwany« [wprowadza wyjaśnienie nazwy] (2): BudBib 1.Mach 12/37; Transalpinus ‒ Z one ſtrone Alp tak nazwanich gor. Calep 1078b.

»własne imię nazwane« (1): Iakob iego właſne imie tak nazwane było RejJóz M3v.

Szereg: »napisan i nazwan« (1): iż vſtáwę [!] álbo Dekret który ieſt nápiſan y názwan Oſtrogi [Ostrogi nomine inscribitur JanStat 590]/ poddánym náſzym wiele trudnośći y obćiężliwośći zádawał SarnStat 649.
Przen (1): Kędy gość przydźie/ Potrzebá názwány GrabowSet Yv.
2. Któremu nadano a. który sam sobie nadał nazwę, określenie; appellatus PolAnt, Modrz, Vulg; vocatus Vulg, PolAnt; dictus PolAnt, JanStat; deffiniendus nominatus Modrz; cognominatus Vulg [z formą czasownika „być” = nazwano go, określono go a. nazwał się] (346):
a. O wyrazie istniejącym w danym języku jako właściwa nazwa tego desygnatu oraz o rzeczywistym imieniu własnym danej osoby (92):

Z nazwą w I (6): A iáko Adam kthory naprzod ſam názwan ieſt cżłowiekiem / nie odiął inſzym ludźiam z ſiebie vrodzonym/ áby y oni nie byli ludźmi GrzegRóżn [L2]; Potym/ iż to widzę z Pſálmu oſmego iż tám ániołowie názwáni ſą Elokimem CzechRozm 51, 93; WujNT Act 11 arg, s. 444; VotSzl Ev.

Bez przytoczenia nazwy, której domyślne brzmienie byłoby równe wyrazowi pełniącemu funkcję podmiotu (1): Tę wiárę roznieśli Apoſtołowie y towárzyſze/ ich y wſzezepili po wſzytkim świećie. y od nich Chrześćijánie názwáni ſą rożni od Zydow SkarKaz 275b.

W połączeniu z etymologią nazwy [od kogo] (1): Nigdy lud wierny od żadnego Biſkupá názwány nie był/ y od żadnego Apoſtołá y sługi zbáwićielá náſzego/ imieniáśmy nie wzięli SkarŻyw 394.

Wyrażenie: »własnym imieniem nazwany« (1): Bog dał myſl y chuć zwierzętom áby ſię okazáły być posłuſznemi y poddánemi cżłowiekowi/ á iżby ſię przed nim ſtáwiły/ iżby ták rozeznáne y właſnemi imiony wedle ich przyrodżenia od niego názwane były. BibRadz I 2b marg.
α. O imieniu własnym [w tym: n-pers (34), n-loc (7), n-ethn (1), nazwa zakonu (1), nazwa sekty (1)] (44):

Z nazwą w I [sb] (22): Ten przeto Virgiliuſzem nazwan był że ſie iego maciezey weſnie zdało iakoby vrodziła nieiaką rozgę BielŻyw 122, 79; BibRadz I 461a marg; Nád to mowi tám znácżnie Prorok iż dziećię ono [...] miáło być názwano Emánuelem CzechRozm 142, 6lv, 135v, 161v, *2v; KarnNap Cv; SkarJedn 194; Męcżeńſtwo Piotrá S: Bálſamem názwánego/ nápiſany [!] przez Anaſtazego Bibliothekárzá/ od ſłowá do ſłowá przełożone. SkarŻyw 40; StryjKron 110, 557; CzechEp 415, 419, 424; LatHar 684; WujNT Act 4/36, s. 512, Zzzzz, Aaaaaa3v, Aaaaaa4.

Z nazwą w N (17): A dla tego nazwano ieſth mieſce ono Berſábee [vocatus est locus ille Bersabee]/ iż thám obá dwá przyſięgli/ y vcżynili przymierze o ſtudnią pod przyſięgą. Leop Gen 21/31; BibRadz Gen 19/22, 21/31, Iudic 6/32, Matth 1 arg, 16; KwiatKsiąż N; SkarŻyw 100, 311, 394, 411, 484; á ná ich mieyſce wybran Papieżem Otto Columná/ ktory był názwan Marćin piąty StryjKron 457; WujNT Matth 1 arg, 27/8, s. 136. Cf Wyrażenie.

Bez przytoczenia nazwy, której domyślne brzmienie byłoby równe wyrazowi pełniącemu funkcję podmiotu (1): Kártágenia mocne/ wielkie/ á ſławne niegdy miáſto [...]/ po záłożeniu nowey Kártago názwane od Hetmaná á kſiążęćiá Házdrubálá/ ktore Kſiążę biło [!] miáſtá Kártáginenſkiego w Afryce. BielKron 278v.

Z zaimkiem przysłówkowym (2): SkarJedn 79; IESVS Zbáwićiel. [...] Ták názwány od Aniołá. [...] Y od Máriey Pánny. WujNT Zzzzz.

W połączeniu z etymologią nazwy [w tym: od czego (2), od kogo (1)] (3): Drudzi lepak powiadaią żeby od ſzyrokoſci rzeczy platonem nazwan był BielŻyw 79; KarnNap Cv; SkarŻyw 462.

Wyrażenie: »nazwan imieniem [czyim]; nazwano jest imię [czyje]« [w tym: z nazwą w N (1)] (1;1): A z ſynow Kápłáńſkich [...] ſynowie Berzeláiowi kthory był ſobie wźiął żonę z corek Bebzeláiá [!] Gáláádczyká y názwan był imieniem ich [et vocatus est super nomine earum]. BibRadz 1.Esdr 2/61; A gdy ſię ſpełniło ośm dni iżby obrzezano dźiećiątko: názwano ieſt imię iego IESVS [vocatum est nomen eius Iesus] WujNT Luc 2/21.
β. O przydomku (cf uwaga s.v. NAZWAĆ znacz. 1.b.) (40):

Z przydomkiem w I [w tym: sb (11), ai (10)] (21): BielKron 188; Alexander ktory był dla iego zacnych ſpraw nazwan Wielkim/ tego tak mową czeſto iako vcżynkami cżeśćiey dokazował. KwiatKsiąż Mv; CzechRozm 144, 144v, **2v; Q. Maximus [...] y Cicero, ktory dla záchowánia w cáłośći Rzecżypoſpolitey oycem oycżyzny názwan był/ przodkom ſwym wielką ozdobą byli. ModrzBaz [41]v; Názwány od Zboru cżwartego tłumácżem Piotra S. SkarJedn d8, 199, 213; SkarŻyw 86, 118, 203, 320; CzechEp 333; KochPieś 2; LatHar +6v, 553; WujNT przedm 6, Matth 2/23; SarnStat *3; IAm ieſt on Kázimierz tu wielkim názwány, Ten Tytuł ieſt mi przez Lechy nádány. KlonKr E2.

Z przydomkiem w N (17): DYogenes Cinicus mędrzec [...], nazwan był Cynicus iakoby pſal dla pieſkich obycżaiow BielŻyw 68, 115; Potym Leonie Ceſarzu/ ieſzcże gorſzy Konſtántyn piąty/ Copronim/ to ieſt plugawiec [...] názwány náſtał. SkarJedn 200, 212, 302, 306; SkarŻyw 298 [2 r.], 299; Phil K4; KlonKr wstęp AB marg, A3v marg [2 r.], A4 [3 r.]; Ten Theodozyus mnieyſzy názwány/ [...] więtſze zwyćięſtwá [...] otrzymawał. SkarKazSej 680b.

Z elipsą członu określanego (człon określający: praep + sb) (1): Zywot S. Antoniego z Padwi názwánego SkarŻyw 542.

Bez przytoczenia nazwy, której domyślne brzmienie byłoby równe wyrazowi pełniącemu funkcję podmiotu [dodatkowo z etymologią] (1): od ktorego [krzyżma] y ſam Pan Chriſtus był názwány. WujNT 445.

W połączeniu z etymologią nazwy [w tym: od czego (2), od kogo (1), prze co (1); od kogo, od czego (1)] (3): CzechRozm 144v; Doznał też nád ſobą teyże nienawiśći on Aryſtydes ſławny/ y prze ſpráwiedliwość iuſtus názwány Phil K4. Cf Bez przytoczenia nazwy.

b. O określeniu nie będącym rzeczywistą nazwą danego desygnatu lub imieniem własnym danej osoby (254):

nazwany komu [= dla kogo, w czyim rozumieniu] (5): tenći doł zá káżdym ſmertelnym álbo vmárłym záwżdy idzie. Ale wiernemu grobem á niewiernemu ſrogim dołem álbo piekłem názwan być może. RejAp 60; BudNT Rom 9/7; Ze dom moy/ dom modlitwy będźie názwan wſzytkim narodom? WujNT Mar 11/17, Rom 9/7, Hebr 11/18.

cum inf w funkcji podmiotu (1): Ktemu też obrzędy kośćielne obchodźić/ y pewnych godźin modlitwy ktore Canonice prȩces zową mowić/ niemoże być właśnie kánonikow ábo ſzkoláſtykow vrzędem názwano. ModrzBaz 131v.

Z wyrazem określającym w I [w tym: sb (167), ai (31), nm (1)] (199): OpecŻyw 42; BielŻyw 1, 2, 6, 83; HistAl K4v; Nyeprzetoć zakon krzeſciyáńſki názwan yeſt zakonem wolnoſci/ iżeby wolno było krzeſciyáninowi czynić co chce KromRozm II mv; KromRozm III G4v, H2; KrowObr A3v, 25; Wiem Pánie/ iż názwan ieſt nawyſzſzy miloſiernym/ ſthąd że ſie nád tymi ſmiłuie ktorzy ieſſcże ná on ſwiát/ nie przyſſli Leop 4.Esdr 7/62, Eccli 5/10, Is 1/26; BibRadz Ier 3/17, Luc 1/72; BielKron 121; GrzegRóżn Nv; Yzebym ia też [,..] dla ciebie albo fałſzywym więſzcżkiem/ albo proznym á nikcżemnym powiadacżęm niebył nazwan. KwiatKsiąż Q2v; Iż wizytko piſmo może być názwáne obiáwieniem ále oſobliwie to/ gdzie álbo ſie iáwnie vkazał Bog miłoſnikom ſwoim Abráámowi/ Moiżeſzowi/ y inym/ álbo o ſobie iáwnie mowi. SarnUzn. C4v; RejAp 60; y krzcżąc złe dobrem/ á dobre złem [...] przezwiſkiem: proſto thák/ iż wſzetecżny/ hnet będzie názwan beſpiecżnym: ſkromny/ melánkolikiem: nikczemny/ dobrym: bezbożny/ mądrym GórnDworz D, L16; RejPos 33v, 338v; RejPosWiecz3 96v [2 r.], [97]; KuczbKat 75, 160, 280; Trudno to dobrym może być názwano/ Co więc z vporu bywa ſpráwowano. RejZwierc 215, 142; WujJud 5, 5v, 40v, 43v, 97 (8); WujJudConf 116, 138v; RejPosRozpr c2v [2 r.], c3; A tu iuż obacżyć mamy ktoreby to były cżłonki ziemſkie/ ciáłá onego náſzego bárzo zepſowánego/ ktore názwáne bywa ciáłem grzechu RejPosWstaw [1103], [1434]v; BudBib 4.Esdr 1/40; BudNT Luc 1/31[35], Hebr 5/10, Iac 2/23; CzechRozm 17v, 38v, 55 [2 r.], 57, 60 (24); Dopiro tedy y on Vrząd właśnie doſtoynośćią názwan będźie ModrzBaz 44, 4, 21v, 128v, 129v, 131v; Tedyć pewnie doſtoieńſtwem y vrzędem Piotr S. pirwſzym názwány ieſt. SkarJedn 75, 19, 191, 249; SkarŻyw [282], 393, 544 marg; A dyabłá dla tego nieprzyiaćielem [...] wiedz być názwánego/ iż przyśiał kąkolu: to ieſt/ náuk heretyckich. CzechEp 40, 36, 89, 95, 112, 152 (19); NiemObr 33, 36, 47, 50, 73 (13); ReszPrz 23 marg; WisznTr 32; Tyś ieſt Cieſzyćielem wiernych názwan/ y Boſkimeś dárem miánowan ArtKanc H7; ZawJeft 35; Phil B, B3; LatHar 36, 46, 140, 201, 214 (12); KołakSzczęśl A2, B2; WujNT 4, 8, Matth 5/9, s. 27, 67 (45); WysKaz 15, 34; METRIKę Státutową przydałem ná końcu Fol. 877. kędym vrumował y znióſł wſzytkié nieták potrzebné rzeczy z Státutu, któré Státutem bydź niemogą názwáne SarnStat *5v; SiebRozmyśl F3; PowodPr 50, 52, 67; VotSzl A4; SkarKazSej 679a, 698b [2 r.]; Nie będę názwan lekkiem od żadnego/ Bym ſławił piękność w tobie doświátſzoney Kożdemu cnoty. SzarzRyt A2v. Cf Wyrażenie.

Z wyrazem określającym w N (39): A Tomaſs ieden ze dwunáſcie/ ktory nazwán ieſt niedowiárek/ niebyl w ten cżas s nijmi gdy przyſſedl Iezus. OpecŻyw [170]v; Podobniey ieſt tedy/ áby twoie nieożeńſtwo/ było názwano tego ſwiátá Epikurſtwo KrowObr 222; Leop Is 1/26; BibRadz I 481, II 133b marg; GrzegŚm 64; RejZwierc 214v; WujJud 81; WujJudConf 31v, 119v; RejPosRozpr c3; CzechRozm 48v, 154; SkarJedn 124 marg; SkarŻyw 2, 81, 397, 573; ReszList 155, 165; Phil R4; WujNT Matth 21/13, Mar 11/17, s. 194, 227, 444, 835, 877; SarnStat 101, 666 [2 r.], [1281]; ZYGMVNT PIERwſzy/ po Bráćiey ná wſzyſtkim Krol práwy: Oćiec oycżyzny názwan/ prze krolewſkie ſpráwy. KlonKr wstęp A4; PowodPr 67. Cf Wyrażenie.

Bez przytoczenia nazwy, której domyślne brzmienie byłoby równe wyrazowi pełniącemu funkcję podmiotu (1): Y będzie/ iż ná thym mieſcu gdzie im powiedziano/ wy nieieſteśćie ludem moim: tám będą názwani ſynowie Boży. Leop Rom 9/26.

Z zaimkiem przysłówkowym (4): OrzRozm H3v; GrzegRóżn Nv; Iákoż tedy one vrzędy máią być názwáne? ModrzBaz 131v; Syn nam ieſt dány/ A więc/ nie ſyn kowalow/ iáko był názwány/ Ale Syn rzemieśniká/ co ſłońce z świtániem Stworzył GrabowSet K.

W połączeniu z etymologią nazwy [od kogo, od czego] (2): Pomázał mię oleiem weſołośći ktorym on ſam był pomázány/ ábym od pomázánia był názwány pomázáńcem á od Chryſtuſá/ Chrześćijáninem. LatHar 560; WujNT 444.

W połączeniu z określeniem języka etnicznego [w tym: jakim słowem (1), w jakim języku (1)] (2): GroicPorz tv; W Greckim ięzyku/ ten Iozef wyráźnie radnym Pánem ieſt názwány LatHar 726 marg.

W połączeniu z określeniem źródła pisanego [w tym: w czym (9), u kogo (2)] (12): OrzRozm H3v; GrzegRóżn Nv; WujJud 43v; Co ſie też tknie imienia táiemnego á żadnemu nie znáiomego/ ktore ma ten ktory ieſt názwány w Obiá: 19. v 13. Mowa Boża/ tedy y to z onego ániołá nie cżyni ſyná Bożego. CzechRozm 48v, 8, 63; CzechEp 322; LatHar 331; Y v Tobiaſzá oni przyiaćiele Iobowi [...] krolmi ſą názwáni. WujNT 8, 196, 307; tedy ſłuſznie nowy zakon/ ná tákowe poświęcenie obraca pierwſzy dźień po ſoboćie/ ktory w piſmie á. ieſt Páńſkim názwány. PowodPr 50.

Z powtórzeniem tego samego wyrazu w podmiocie w części określającej = nazywać rzecz po imieniu, nie fałszować (1): bo błąd nie może być iedno błędem názwan CzechEp 36.

Z wyrazem użytym przenośnie (54): OpecŻyw 42; HistAl K4v; KrowObr A3v, 25; BibRadz Ier 3/17; GórnDworz L16; KTo bez rozmyſłu zácżyna ſwe ſpráwy/ Może być názwan w kukle błazen práwy. RejZwierc 214v, 142; WujJud 43v, 97; WujJudConf 119v; BudNT Iac 2/23; CzechRozm 38v, 63; Bo ktore práwá od onych źrzodeł odłącżone ſą/ te nieſą godne/ áby ie práwy zwano; gdyż od przycżyny y bácżnośći odſtąpiły/ ktora [...] duſzą praw właśnie ieſt názwaná [legum anima ... verissime dicitur] ModrzBaz 129v, 4, 21v; SkarJedn 19, 249; W Rzymie ſłodkie y vcżone kazſánia cżyniąc/ gdy [...] wſzyſcy ſię náſycyć iego gorącemi ſłowy niemogli: Papieſz mu oſobny tytuł dał/ mowiąc: ſkrzyniá to ieſt teſtámentu. (marg) Skrzynią Teſtámentu názwan od Papieżá. (‒) SkarŻyw 544, [282]; CzechEp 197, 378, 379 [3 r.], 409; NiemObr 36; ReszList 165; długi wiek/ w ktorym ták ſie roſkocháli/ W tey tu śmiertelnośći y wielcy y máli. Może być beſpiecżnie doiutrznem názwány WisznTr 32; Wy co teraz zówiećie ſczérem/ dobrem/ proſtem/ Może to być názwano nikczemnośći moſtem ZawJeft 35; Phil B3, R4; LatHar 201, 140, 599; KołakSzczęśl B2; WujNT 200, 248, 318 marg, 329, 543 (13); PowodPr 52, 67; SkarKazSej 679a, 698b.

Z wyrazem użytym obelżywie (4): CzechRozm 235v; iam ieſt z onego podłego miáſtecżká Názáreth/ vbogi on/ ćieśielſki ſyn názwány SkarŻyw 81; NiemObr 33; WujNT 509.

W charakterystycznych połączeniach: bezpiecznie nazwany (3), czasem, często, nie raz, pewnie, podobno, prawdziwie (2), przystojnie, raczej, radniej, (nie)słusznie (17), (ani) sprawiedliwie (2), wlaśnie(j) (5), wyraźnie (2), znacznie; na [ilu, których] miejscach nazwany (2), w prorokow, u Tobijasza, w greckim języku, w koronacyjej, w objawieniu, w piśmie (7).

Wyrażenie: »[czyim, jakim, którym, czego] imieniem (a. słow(ki)em, a. przezwiskiem, a. nazwiskiem) nazwany; nazwane (będzie) imię [czyje]« [w tym: z wyrazem określającym w N (5), w I (1)] [szyk 10:4] (12;2): Ktorzy ſą názwáni iednym Láćińſkim ſłowem Iure priuati GroicPorz tv; KrowObr 5v; y názwano będzie iḿię iego [vocabitur nomen eius]/ Dziwny/ Rádny/ Bog/ Mocny/ Oćiec przyſſlego wieku/ Kxiążę pokoiu. Leop Is 9/6; BibRadz Eccli 22/17; RejAp 36v; GrzepGeom C2; Pámiętam to iż imienim Bożym nie tylko ániołowie dobrzy y zli w piſmie świętym ſą názwáni CzechRozm 8; iákoby tym tylko názwiſkiem/ Almá mogłá być táką dziewicą názwaná/ ktoraby ten przydatek záraz przy ſobie miálá [!]/ iż oná mężá nigdy nie vznáłá. CzechRozm 130, 60v, 123; Bo owo cżapki zdeymowánie/ kłániánie/ z drogi vſtępowánie/ niemoże być właſnym imieniem cżći ábo doſtoynośći názwáno [nequaquam sunt veri honoris nomine appellanda] ModrzBaz 40; LatHar 552; WujNT 196, 307.
Szeregi: »nazwany i rozumiany« (1): Ktore nie ſwiątoſciámi/ ále przeklęctwem iáwnym á iáſnym mogłyby być záwżdy názwáne y rozumiáne. RejPos 338v.

»rzeczony i nazwany« (1): Bo gdyby nie cżłowiek zwyćiężył nieprzyiaćielá cżłowiecżego/ nieſłuſznieby áni ſpráwiedliwie mogł być rzecżony y názwány ſzátan cżłowiecżym nieprzyiaćielem. CzechEp 295.

»zstał się i był nazwan« (1): Iż Abráhám przez dobre vczynki sſtał ſię y był názwan przyiaćielem Bożym. WujNT 790.

Przen: „być nazwany” = zostać [kim] (1): Páphnucius [...]/ ktory będąc niepłodnośćią zſwoią małżonką od Paná Bogá náwiedżony [!]/ prágnął bárzo tey poćiechy áby był mógł być oycem názwány SkarŻyw 13.
3. Wymieniony, powiedziany (1): ktore [imię] názwano od ániołá [vocatum ab angelo]/ pierwey niż ſię był zácżął wżywoćie. BudNT Luc 2/21.
4. Nie prawdziwy, lecz istniejący tylko jako nazwa (1):
Szereg: »nazwany abo uczyniony« (1): iż drugiego/ tákiego żadnego prawdziwego Bogá/ to ieſt/ ktoryby też był Bogiem włáſnym/ prawdziwym/ á nie zmyſlonym/ názwánym/ ábo vcżynionym/ nie náyduię áni wyznawam CzechRozm 4.

Synonimy: 1., 2. mianowany, mieniony, rzeczony.

Cf NAZWAĆ

MP