[zaloguj się]
[pdf]

1. OMIESZKANIE (90) sb n

omieszkanie (87), omięszkanie (3); omięszkanie CzahTr; omieszkanie : omięszkanie BielKron (1:1), SkarJedn (1:1).

-ſz- (77), -ſſ- (4), -sz- (2), -ſ- (7).

pierwsze e oraz a jasne (w tym 2 r. błędne znakowanie), końcowe e pochylone.

Fleksja
sg
N omieszkanié
G omieszkaniå
A omieszkanié
I omieszkani(e)m
inne pl N subst - omieszkaniå

sg N omieszkanié (19); -é (5), -(e) (14). ◊ G omieszkaniå (56); -å (34), -(a) (22). ◊ A omieszkanié (11); -é (3), -(e) (8). ◊ I omieszkani(e)m (2). ◊ pl N subst omieszkaniå (2); -å (1), -(a) (1).

Sł stp notuje, Cn s.v. omieszka, Linde XVI w. s.v. omieszka; poza tym w objaśnieniu s.v. omieszkać.

1. Ociąganie się, odwlekanie, zwłoka; niedbałość, zaniedbanie; mora Mącz, Modrz, Cn; tarditas Mącz, Modrz; dilatio Vulg; retardatio Mącz; neglegentia JanStat; commoratio, moramentum, moratio, remeligo, remora Cn (79): Cursu tarditatem corrigere, Ochotnie pochadzáyąc leniſtwo wytrąćić/ nágrodźić omieſzkánie. Mącz 441b, 28lb, 441b; á wżdy on [Jezus] przedſię onych tłuſzcż ták żádnym omieſzkániem zániedbáć nie racżył: owſzem ie hoynie náſyćić á opátrzyć racżył. RejPos 184, 126v; iż nie to woiennik co do roku odkłáda/ y co pogody pátrza/ ále ten ktory záraz y w niepogodzie myſli/ iákoby mogł ſtrátę nágrodzić/ omieſzkánia powetowáć/ y zábieżeć twoiey ſzkodzie. StryjKron 421; NIe doyźrzeniém Piſárſkim wiele ſie omieſzkánia dźieie SarnStat 563, 463, 936.

omieszkanie czego (8): Zaſię z omieſzkania zwycżaynego krwie puſzcżania/ przychodzą na ony ludzie/ wrzedzienicze/ Lożne niemoczy FalZioł V 57; BielKron 265v; RejPos 132; ModrzBaz 118v; iuſz wymowki nie máſz/ á winá wſzytká omieſzkánia dobrá twego/ ná twoię ſię gnuſność obala. SkarŻyw 36; SarnStat 437, 675, 1151; [A ieſlÿ bÿ potrzeb robothÿ iakieÿ belo yſz bÿ wſzitkj mÿalj robicz Conuentovj. thedÿ maią ſtrzedz omÿąſzkania ſluſzby bozeÿ. StatNorb 52].

omieszkanie czemu (2): Będzie muśiał káżdy ſtáwić ſię z końmi/ zbroią/ y wſzelkiem woiennym nacżyniem/ pirwey niżli poćiągnie w drogę: á żadnego omieſzkánia [moram et tarditatem] woynie nieucżyni. ModrzBaz 116v; SarnStat 573.

omieszkanie w czym (10): Mącz 121a, 233a; gdyby kthory vcżynił iákie omieſzkánie w potrzebie woienney gárdłem ie karzą. BielSpr 50v; ModrzBaz 93; ActReg 166; Kmieć ktory ná flis idźie/ [...] á od niego dni nie záćiągáią/ tedy ma/ álbo Włodarz álbo tenże Kmieć/ omieſzkánie w roboćie zápłáćić. GostGosp 42; áby ludźie w ſpráwiedliwośći ſwéy omieſzkánia nie mieli SarnStat 737, 310, 972, 1271.

omieszkanie czyje [= przez kogo uczynione] [w tym: G sb i pron (2), ai poss (2), pron poss (1)] (5): iż on ciebie záwżdy wabił/ [...] námawiał do tey winnice ſwoiey: hoynąć zapłátę záwżdy obiecował/ nic ſobie nie ważył omieſzkánia twego RejPos 61v; (marg) Dwoie omieszkanie Páńſkie. (–) Co ſie tknie pirwſzego omieſzkánia Páńſkiego/ iż wedle rozumu náſzego/ gdy ná nas przydą iákie vćiſki/ [...] tedy ſie nam zda iże nas iuż Pan náſz dáleko odſtąpił/ á iż nas opuśćił/ á niechce nic dbáć ná wołánie náſze. RejPos 126v, 49; SarnStat 1167.

Zwrot: »uczynić omieszkanie« (1): Pan nie vcżyni żadnego omieſzkánia [Dominus non tardabit]/ á mocny nie będzie im dáley ćierpiał. BudBib Eccli 35/20.
Szeregi: »niedbałość a omięszkanie« (1): iáko krolom Zydowſkim po Dawidzie y Sálámonie rzecży przećiwne cżęſto ſie przygadzáły prze niedbáłość á omięſzkánie chwały Bogá żywego BielKron 265v.

»obłędliwość i omieszkanie« (1): á ztąd przydawáły ſie obłędliwośći y omieſzkánia [errores et negligentiae] w tych rzeczach/ któré im przynależáło opátrowáć y czynić SarnStat 310.

»omieszkanie i opuszczenie« (1): Gdźieby téż co nagłégo było/ coby klęſkę/ álbo ſzkodę iáką woyſká R.P. álbo omieſzkánié y opuſczenié pogody do vczyniénia poſługi zá ſobą poćiągáć mogło/ [...] może winnégo ſkáráć SarnStat 437.

»omieszkanie a ospałość« (1): Nuz zasię Sukceſsia Pana Piotrowa ktorą poniewaz tak Pan Bog chciał moze przysc kupozytku, ale iezeli wniey omieszkanie a ospałosć będzie dotychze labyrinthow przydzie. ActReg 166.

»omieszkanie i przewłoka« (1): Bo więc omieſzkánie y przewłoká zapłáty [solutionis tarditas ac procrastinatio] bárzo przykrá ieſt káżdemu robotnikowi ModrzBaz 118v.

Wyrażenia przyimkowe: »bez (wszelakiego a. wszego) omieszkania« = natychmiast, nie zwlekając; sine mora HistAl, Modrz; statim Mącz; sine procrastinatione Modrz (34): OpecŻyw 122; FalZioł V 25v; LibLeg 10/97v, 155v, 11/92v, 161v; nieopuſſczay nas a niezakryway przed nami ſwiętey łaski twoiey radſſey zawzdy bez omieſzkania roſciągay nam ſwiętą rękę twoię ku wſpomozeniu naſſemu. RejPs 58v, 179v; HistAl F2v; A Zid dawſchi mv pyenyadze precz Zmyaſtha beſz omyeſzkanya wądrowacz kazall LibMal 1551 159; BielKron 194v; Equis et velis, Bárzo prętko/ Skokiem. Bes omieſzkania. Mącz 107b; Statim, Hnet/ wnet/ skoro/ bes omieſzkánia. Mącz 412a; HistRzym 82v; BielSpr 5, 67v; WujJudConf 199v; BudBibKaw A2v; ModrzBaz 98v, 121; PaprPan K2; Iáko tego poſpolitego ziednocżenia Chrześćiánin Ruſki ſwoie zbáwienie miłuiący cżekáć nie ma: ale bez omięſzkánia wynić z odſzcżepieńſtwá winień ieſt. SkarJedn [A*2], 383; KochOdpr B2v; SkarŻyw 508; StryjKron 225, 677; NiemObr 153; ActReg 56; SarnStat 563, 895, 973, 1012; Vcżynię żeć ſie ſtáwię kędy iedno racżyſz/ W cżym mię bez omięſzkánia chętnego obacżyſz. CzahTr K3.

»krom (wszelakiego a. wszego, a. ktorego) omieszkania« (5): RZekwſſy to dziewitza blogoſlawioná/ natychmiáſt krom ktorégo omieſſkaniá/ [...] do Ieruzalem poſſla OpecŻyw 110v, 28v; Nulla interposita mora, Króm wſzelákiego omieſzkánia. Mącz 233a, 31lb; PaprUp B2.

»oprocz wszego omieszkania« (1):áby [...] dawano [...] dań ná ofiáry Páńſkie [...] ile okażą kápłani w Ieruzálem że ták wiele wychodźi ná káżdy dźień oprocż wſzego omieſzkánia [sine ulla dilatione] BibRadz 3.Esdr 6/30.

»przez (żadnego) omieszkania« = niezwłocznie (3): A thich zloczinczow [...] przeſz omyeſkanya nyech bi bily ſkarany. LibLeg 11/141v, 11/142 [2 r.].

2. Przeszkoda, trudność, zawada; impedimentum, praepedimentum, remeligo, remora Mącz (11): Expeditum iter, Dobra drógá/ niemáyąca żadnego omieſzkánia. Mącz 294c; Tricae, Włocháćiny/ yákie v nóg gołębióm álbo kuróm bywáyą. Metaphorice, Záwády/ omieſzkánie/ też niepożytecżne niczemne rzeczy. Mącz 464b, 99a, 294b, c, 35lc; Nie doſzło ſpełná trzech lat wcżáſowi onemu/ Iák wymawiano ſtráwę ſtárcowi biednemu. [...] Więc co ſie w domu działo przeń zá omieſzkánie/ A z iákiem koſztem było wſzytko wychowánie. HistLan A4v, C3v.
Szereg: »(nie) szkoda i (ani) omieszkanie; szkoda z omieszkaniem« [szyk 3:1] (3;1): Służąc ći y s cżeládzią tu w domu v ſiebie. Skąd wielkie omieſzkánie mam y wielką ſzkodę HistLan B, B; y wodá nie vćiecże/ co więc wielka ſzkodá z omieſzkániem bywa. GostGosp 94, 10.

Synonimy: 1. odwłoka, przewłoka, zaniedbanie; 2. przekaza, trudność, zawada.

Cf [OBMIESZKANIE], 1. NIEOMIESZKANIE, OMIESZKAĆ, OMIESZKAŁOŚĆ

MŚ