Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: ROZNAMIĘCIĆ SIĘ

Następne hasło: ROZNASZAĆ SIĘ »

ROZNASZAĆ (8) vb impf

o jasne, pierwsze a pochylone, drugie jasne.

Fleksja

indicativus
inf	roznåszać
praes
	sg	pl
1	roznåszåm	roznåszåmy
3		roznåszają

praet
	sg
1	m	-m roznåszåł

conditionalis
	pl
3	m pers	by roznåszali

con praet
	sg
3	m	by był roznåszåł

inf roznåszać (1). ◊ praes 1 sg roznåszåm (1). ◊ [1 pl roznåszåmy.] ◊ 3 pl roznåszają (2). ◊ praet 1 sg m -m roznåszåł (1). ◊ con 3 pl m pers by roznåszali (1). ◊ con praet 3 sg m by był roznåszåł (1). ◊ part praes act roznåszając (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVIII w.; poza tym w objaśnieniu s.v. roznosiciel.

Znaczenia

1. Powodować przemieszczenie się (wszystkiego) w różne strony, rozpraszać, rozwiewać (2)
- a. W powietrzu; w przen (1)
2. Rozpowszechniać, czynić powszechnie znanym, jawnym, sławnym, rozpowiadać (6)

1. Powodować przemieszczenie się (wszystkiego) w różne strony, rozpraszać, rozwiewać [kogo, co] (2):

W porównaniu (1): A yam yeſſcże ſnadź tym wyęcey ich tłumy roſpraſſał/ Práwyem ye yáko wicher proch po zyemi roznaſſał LubPs E2.

a. W powietrzu; w przen (1):

Fraza: »jako dym wiatry roznaszają« (1): To ieſt grunt: inſzé rzeczy/ których ſię chwytáią Ludźie prosći/ iáko dym/ wiátry roznaſzáią. KochFr 84.

2. Rozpowszechniać, czynić powszechnie znanym, jawnym, sławnym, rozpowiadać; disseminare, divulgare, perserere Calep [co] (6): Bo ieſzcże nie ták dziwno gdy máły ſtan zbłądzi [...]. Ale kiedy ow báłwan ná ſwiát wyſádzony/ Ktorego ocży widzą y z dálekiey ſtrony. A vſzy o nim ſłyſzą ięzyki wołáią/ Ony iego wſzetecżne ſpráwy roznaſzáią. RejWiz 5v; Calep 790a; [Bo wiesz, iże my, kapłani, Pańskie słowo roznaszamy WierzNauka 186].

W połączeniach szeregowych (2): Y zákazał tłuſzcżam onym áby tego nie roznaſzáli/ á iżby tego nie rozwoływáli/ áni żadnemu opowiedáli [praecepit illis ne cui dicerent Vulg Mar 7/36]. RejPos 204v, 288.

Zwroty: »roznaszać po rozlicznych krainach« (1): iż ſie zádziwowáli oney Boſkiey ſpráwie wſzyſcy ludzye oni ktorzy ſie byli zeſzli do tego/ roznaſzáiąc thę chwałę Páńſką po rozlicżnych kráinach onych. RejPos 297.

»miedzy ludzie roznaszać« (1): ále owſzem grozámi/ pomſtámi zákázowáli o tym mowić y miedzy ludzye roznaſzáć á opowiádáć tego. RejPos 288.

[»powieści roznaszać«: Przetoż którzykolwiek o nas takowe powieści nieprawdziwe roznaszają, iście nam w tym krzywdę wielką czynią. AktaSynod I 24.

»po stronach roznaszać« = rozpowszechniać nieprzyjazne wiadomości za plecami zainteresowanego: którzy [synodarze] sposobem niespokojnym postępowali a postępują, a śmieją po stronach coś inszego niektórzy z nich, niżeli prawdę, roznaszać, a bracią niesprawiedliwie szkalować AktaSynod II 212.]

»roznaszać po wszem światu« (1): á wzyął go [Chrystus Macieja] zá Apoſtołá ſobie/ ták iżby był/ iáko y ini wierni iego/ nośił w ſobie ſwięte imię iego/ á roznaſzał ie po wſzem ſwiátu RejPos [290].

Synonimy: 2. rozgłaszać, rozkrzewiać, rozsiewać, rozsławiać, rozszerzać, roztrząsać.

Formacje współrdzenne cf NIEŚĆ.

Cf [ROZNASZANIE], ROZNASZANY