[zaloguj się]
[pdf]

PAJĄK (48) sb m

a jasne.

Fleksja
sg pl
N pająk pający
G pająka pająków
D pająkowi pająk(o)m
A pająka pająki
I pająki(e)m

sg N pająk (28). ◊ G pająka (1). ◊ D pająkowi (2). ◊ A pająka (1). ◊ I pająki(e)m (1). ◊ pl N pający (8). ◊ G pająków (2). ◊ D pająk(o)m (2). ◊ A pająki (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. zool. Araneus (Rost); stawonóg z gromady pajęczaków (Arachnoidea); araneus (aranea) Murm, Mymer1, BartBydg, Vulg, Mącz, Calag, Calep, Cn; phalangium (a. phalangius) Mącz, Calep, Cn (39): BierEz O2 [2 r.]; Murm 97; Mymer1 27v; BartBydg 12b; Paiąk biały ktori muſzki łowi: w chuſtę zawiązany á na ſziję zawieſzony/ [...] tercijanę febrę vlecżyſz. FalZioł V 90, IV 10d, 36a; ná yedney łące pczołá myod/ á páyąk yad wſyę byerze KromRozm I N2; KrowObr 114; BielKron 276v; Araneus muscarius, Páyąk záſtáwiáyący śidłá ná muchy/ Myſliwiec muſzány. Mącz 238d; Stellio [...] nieyáki pſtry páyąk w ziemi ſie chowáyący. Taratantula alias dicta ab hac bestiola. Mącz 414b, 13d [3 r.], 162b, 200a, 296d, 376c; SienLek 153v [2 r.], S[ss]4; Calag 437b; Calep 87b, 797b; Páiąk vcży prząść rodząc z ſiebie włokno/ Z niego poiął knap oſnowę ná ſukno KlonFlis E3v, E3v.

W połączeniach szeregowych (6): chrobaki iadowite z domu wygania/ iako ſą węże/ paiączy/ myſzy y inſze robaki. FalZioł II 13c; áby ludzie [kadząc dymem] [...] z Obrazow y Ołtárzow muchy/ nietoperze y páiąki/ odpłoſzyli y wygániali. KrowObr 91, B3v, 103, 115 [2 r.].

W porównaniach (2): Vcżyniłeś [...] iáko páiąká duſſę iego [złego człowieka] Leop Ps 38/12; á tego/ czego iáko páiący iádu nábráli/ nierozumieią OrzList e4v.

[Przysłowie: Páiąk iádu ſzuka/ ále pſzczołá miodu. SkarKaz 311a.]
[Wyrażenie: »pająk domowy«: Páiąk domowy/ Araneus. Spinen. SienHerb L#, E#v.]
Przen (3):

Aluzja do przysłowia (2): iſz z piſmá zle zrozumiánego/ wſzytki bluznierſtwá bierzą. práwi niecżyśći páiący/ zwonnego y zdrowego kwiátu iad zbieráią. SkarŻyw 257; Z ktorych [modlitw i nabożeństw] pożytek znácżny odnieśieſz/ ieſli pſzcżołką á nie páiąkiem będźieſz. LatHar 478.

Szereg: »żaby a pający« (1): A vſtá plugáwe ktore nie ſą w ſtráży Páńſkiey/ iuż záwżdy żáby á páiący z nich pádáć muſzą. RejPos 298.
2. zool. Hydrometra stagnorum; poślizg, pluskwiak z rodziny poślizgowatych (Hydrometridae) a. Gerris lacurtis, nartnik; pluskwiak z rodziny nartnikowatych (Gerridae), owady o długich, cienkich nogach, poruszające się po powierzchni wody; tipula Mącz (3): Po wodźie tylko páiąk ćienkonogi/ Vydźie bez trwogi. KlonFlis C2v.
Zestawienie: »(na)wodny pająk« [szyk 1:1] (2): Tipula Nawodny páyąk któri ſie po wodzie myka á niezágrążi ſie. Mącz 456b; KlonFlis C2v marg; [ArtNom E4].
3. Zestawienia w funkcji nazw zoologicznych: »pająk morski« = Maia squinado Herbst; maja zwana potocznie pająkiem morskim; skorupiak dziesięcionogi (Decapoda) z podrzędu krabów (Brachyura); cancer rotundus araneae similis, maia, pagurus, squilla Cn (6): Aranea marina. Paiąk morzki. FalZioł + 7b; grzbieth ma oſthri y na nim oſtre oſci/ á iadowity ieſt. Pożytek thego Paiąka morzkiego ieſt: gdy iego mięſo ſtłucże á zmieſza z Drijakwią/ może lecżyć gdy kogo z ije [!] wąż albo czo iadowitego FalZioł IV 30c, IV 30b [3 r.].
»morski pająk« = Sepia officinalis L.; mątwa zwyczajna, mięczak z gromady głowonogów (Cephalopoda) (1): Sepia. Morski páyąk/ puſzcza z ſiebie czarny pot by ſadze álbo yákie czernidło gdy go chcą vłowić Mącz 384a.

Synonim: 3. zest. »morski pająk«: sepija.

ZCh, (JZ)