Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PAPIERNY

Następne hasło: PAPIESKI »

PAPIEROWY (12) ai

papierowy (6), papirowy (6); papierowy UstPraw, GórnDworz, Calep, SarnStat (2), KlonWor, papirowy Mymer¹ Mącz (3), BielSpr, PaprPan.

pa- (9), på- (1); pa- : på- Mącz (1:2); e pochylone, o jasne.

Fleksja

sg
m	N	papierowy	f	N	papirow(a)	n	N
	G			G			G	papirowégo
	D			D	papiérow(e)j		D
	A			A			A	papiérowé
	I			I	papiérową		I

pl
G		papiérowych

sg m N papierowy (4). ◊ f N papirow(a) (1). ◊ D papiérow(e)j (1). ◊ I papiérową (1). ◊ n [G papirowégo.] ◊ A papiérowé (1). ◊ pl G papiérowych (4).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (dwa z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

Znaczenia

1. Przymiotnik od „papier” (12)
- a. Zrobiony z papieru (3)
- b. Napisany na papierze (4)
  - Przen: Opierający się na dokumencie, odnoszący się do dokumentu (1)
  - α. O książce (1)
- c. Służący do wyrabiania papieru; stosowany przy wyrobie papieru (1)
- d. Taki jak papier, blady (1)
2. [Przymiotnik od „papirus”]

1. Przymiotnik od „papier”; chartaceus Mącz, Calep, Cn; papyraceus Mącz, Cn; charteus, chartulanus Calep; papireus JanStat; papyrinus Cn (12): Mącz 51b, 276c; Charteus, chartulanus et Chartaceus, [...] quod est ex charta – Papierowy. Calep 187b.

a. Zrobiony z papieru (3): [Z tego browaru izba, okno 1, błona papirowa LustrWpol I 102.]

Przysłowie: A iuż wiedz pápirowych trzewicżkow nie podrze [= przyjaźń będzie trwała krótko]/ Ten coby z nim tárgował przyiaźń złą bez winy PaprPan L3.

Wyrażenie: »papirowa trąbka« = cucullus Mymer¹ [szyk 1:1] (2): Mymer¹ 10; Race ták dźiáłáć/ nákręć trąbek pápirowych w formie ná to vcżynioney/ záwięzuy ná końcu káżdą/ iżby [...] BielSpr 74.

b. Napisany na papierze (4): UstPraw C2; á zá liſty párgáminowé z záwieſzoną pieczęćią niech [pisarze] ná dźieśiąći groſzy doſyć máią [...]. A od pápiérowych liſtów pod pieczęćią Sędźiégo y Podſędká ieden groſz SarnStat 819.

Przen: Opierający się na dokumencie, odnoszący się do dokumentu (1): [lichwiarz] Iáko Smok Afrykáńſki/ napierwey vſnuie Zapiſem lichwodawcę: niż groſze wyſuie. Potym lichwę co mieśiąc y co tydźień bierze: Fánty chowa: nie vfa pápierowey wierze [tj. dokumentom]. KlonWor 76.

α. O książce (1): BEdźie mi tego długo żal, [...] żem nie mógł ktemu przyść, ábych był Conferencią mieć mógł, z Wáſzą Wielmożnośćią o téy ediciéy StátutuJ...]. Ale iákóżkolwiek, ábych pokazał ſie tym, żem iest dawnym ſługą domu Wá. Wielmożnośći: tedy to pápiérowé podárze W.M. Pánu ſwemu M. ofiáruię. SarnStat 228.

c. Służący do wyrabiania papieru; stosowany przy wyrobie papieru (1):

Zestawienia: »papirowy młyn« (1): Chartaria officina, Pápirowy młyn. Mącz 51b.

[»pokost papierowy«: Pokoſt Papierowy/ ktorym pápier przed piſániem nátrzeſz/ inkauſt nań dobrze padnie á nieprzebije go SienHerb 581a, B4#.]

d. Taki jak papier, blady (1): ábowiem cżego trzebá do przyiemney twarzy/ wſzytko ſie thu zeſzło: Prawda iż nie wſzytko w cerkiel/ áni thu ieſt owá płeć/ co ią pápierową zową GórnDworz E.

2. [Przymiotnik od „papirus”:

Zestawienie: »papirowe drzewko« = papyrum, papyrus, frutex ... est in Aegypto ..., cuius libro prisci in scribendo utebantur Cn: BIAdá źiemi cymbałowi ſkrzydeł [tj. ziemi Kusz]/ która ieſt zá rzekámi Aetyopſkimi/ która śle ná morze poſły/ y w naczyniu z pápirowé^go drzéwká [in vasis papyri] po wodách. WujBib Is 18/2.]

Synonim: »papirowy młyn«: papiernia, papirnik.

Cf PAPIERNY

LWil