![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[SŁOWNIK POLSZCZYZNY XVI WIEKU]](/static/img/spxvi-logo.jpg){kind=logo}
| « Poprzednie hasło: [ROZRADOWAĆ] | Następne hasło: ROZRADOWANIE » |
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}
ROZRADOWAĆ SIĘ (162) vb pf
sie (121), się (40).
Oba o oraz oba a jasne.
| inf | rozradować się |
|---|
| praet | ||||
|---|---|---|---|---|
| sg | pl | |||
| 1 | m | rozradowåłem się | m pers | |
| f | -m się rozradowała | m an | ||
| 3 | m | rozradowåł się | m pers | rozradowali się |
| f | rozradowała się | m an | ||
| n | rozradowało się | subst | rozradowały się | |
| imperativus | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| sg | pl | ||||
| 1 | rozradujmy się | ||||
| 2 | rozraduj się | rozradujcie się | |||
| 3 | niech, niechåj, niechże się rozraduje | niechåj, niech, niechåć się rozradują | |||
| conditionalis | ||||
|---|---|---|---|---|
| sg | pl | |||
| 1 | m | m pers | bychmy się rozradowali | |
| 2 | m | byś się rozradowåł | m pers | byście się rozradowali |
| 3 | m | by się rozradowåł | m pers | by się rozradowali |
| f | by się rozradowała | m an | ||
inf rozradować się (9). ◊ fut 1 sg rozraduję się (3). ◊ 2 sg rozradujesz się (2). ◊ 3 sg rozraduje się (29). ◊ 1 pl rozraduj(e)my się (4), rozraduj(e)m się (1); -(e)my : -(e)m LubPs (1:1). ◊ 2 pl rozradujecie się (1). ◊ 3 pl rozradują się (12). ◊ praet 1 sg m rozradowåłem się (1). f -m się rozradowała (1). ◊ 3 sg m rozradowåł się (11). f rozradowała się (1). n rozradowało się (6). ◊ 3 pl m pers rozradowali się (8). subst rozradowały się (7). ◊ imp 2 sg rozraduj się (12). ◊ 3 sg niech, niechåj, niechże się rozraduje (4). ◊ 1 pl rozradujmy się (5). ◊ 2 pl rozradujcie się (16). ◊ 3 pl niechåj, niech, niechåć się rozradują (11). ◊ con 2 sg m byś się rozradowåł (1). ◊ 3 sg m by się rozradowåł (1). f by się rozradowała (1). ◊ 1 pl m pers bychmy się rozradowali (5). ◊ 2 pl m pers byście się rozradowali (1). ◊ 3 pl m pers by się rozradowali (4). ◊ part praet act rozradowåwszy się (5).
Sł stp, Cn brak, Linde XVI w. (cztery z niżej notowanych przykładów).
rozradować się z kogo, z czego (10): á rozráduią ſie ſpráwiedliwi ſćirpliwoſći ſwoich/ widząc wielmożnoſć onę zwielkiey pracei nábytą iáko będzie zelżoná á wniwecz ſie obroći. RejPs 73v; ROzradowałem ſie iſćie ſtego oſobliwie co mi ieſt od pána mego oznaymiono/ ábowiem nam będzie wolno wnidz do domu páńſkiego RejPs 190v; A ná ten cżás ya práwye to po tobye poznam/ Ze cyebye ták dobrego tu ná wſſem oycá mam/ Gdy ſye nye rozráduye ze mnye ſprzećiwnik ſam. LubPs L3; Leop Ion 4/6; A ták też ty nędzny cżłowiecże/ [...] rozráduyże ſie s thego przykłádu tego Apoſtołá s. [tj. niewiernego Tomasza] iáko go tu Pan pocieſzyć á vtwirdzić w iego wierze racżył/ okazawſzy mu ony ſwięte rány ſwoie. RejPos 121; [Anioł Pański powiedział do Zachariasza:] A otho Elżbietá żoná twoiá porodzi tobie ſyná/ ktorego imię wzowieſz Ianem/ á sſtánie ſie tobie s tego wielka rádość y weſele/ á wiele ſie ich rozráduie z národzenia iego [Vulg Luc 1/14]. RejPos 295v, 144, 298, 321. Cf Ze zdaniem.
rozradować się komu, czemu (4): RejPs 89; Ná ten czás było Abráhámowi ſto lat/ gdy mu ſię vrodźił Izáák ſyn iego. Tedy rzekłá Sará/ Rośmieſzył mię Bog/ á ktokolwiek vſłyſzy/ śmiać ſię też będźie ze mną (marg) To ieſt rozráduią mi ſię. (–). BibRadz Gen 21/6; RejPos 275v; Vbodzy Troianowie rozrádowawſzy ſie onemu pokoiowi ſwoyemu/ zbyegli ſie ná dziw do onego koniá RejZwierc 168.
rozradować się nad czym (1): Słuchayże ieſzcże ktemu iáką rádość á iáką pociechę ten ſwięty Páſterz ſwoię tu opowiedáć racży/ ktorą miewa nád oną vbogą á ſtráconą owiecżką ſwą/ ktora ſie náwroći do niego á do ſwiętey oney owcżarniey iego: Iż obeſle przyiacioły ſwe áby ſie z nim rozrádowáli nád oną zgubą iego. RejPos 169.
rozradować się w kim, w czym (3): W ten cżás ſie w zbáwyenyu ſwym [tj. w zwycięstwie nad wrogiem] iuż rozráduyemy/ A w imyę Páná ſwego chwałę ſwą zwyelbyemy LubPs E4; W wiodł mię Krol do pokoiow ſwoich/ rozráduiemy y rozweſelem ſie w thobie/ pámiętáiąc ná pierſi twoie nád wino Leop Cant 1/3, Prov 29/2.
Ze zdaniem przyczynowym [w tym z zapowiednikiem: z tego (1); iż, że] (6): Leop Ps 106/30; RejAp 103; Rozráduycie ſie poſpołu zemną [Vulg Luc 15/6]/ iżem ználazł owyecżkę ſwoyę kthora mi byłá zginęłá. RejPos 166; A Pothym Elżbietá gdy iuż przyſzedł cżás porodzenia iey/ porodziłá ſyná. A vſłyſzawſzy tho ſąſiedzi y powinowáći iey/ rozrádowáli ſie s thego iż Pan Bog racżył okázáć miłoſierdzye ſwoie nád nią. RejPos 296, 166; Y wielce ſię rozrádowáli [Trzej Królowie]/ iſz nalezli Páná ſwego/ koniec y zaplátę [!] ták długiey drogi/ y wielkiey prace ſwoiey. SkarŻyw 27.
W przeciwstawieniu: »rozradować się ... łkać« (1): W rozmnożeniu ſpráwiedliwych/ rozráduie ſie lud poſpolity: ále gdy ná złe prziydą rządy á przełożeńſtwá/ będzie łkáć lud. Leop Prov 29/2.
W charakterystycznych połączeniach: rozraduje(-ą) się lud pospolity, sprawiedliwi, [z kogo] sprzeciwnik; rozradować się z narodzenia [czyjego] (2), z przyścia [czyjego], z zjawienia [czyjego]; rozradować się krolowi, pokojowi, wdzięcznej nowinie; w rozmnożeniu sprawiedliwych rozradować się, w zbawieniu [=~w zwycięstwie]; rozradować się pospołu [z kim] (2); rozradować się barzo, wielce.
»rozradować a (i) rozweselić się« = exsultare et laetari Vulg [szyk 1:1] (2): Leop Cant 1/3; mogą ſie tu rozweſelić á rozrádowáć wſzyſcy wierni páſterze ſłow á ſpraw prawdziwych Páńſkich/ gdy ſłyſzą iáko ie tu Pan gwiazdámi á nákoniec y Anyoły miánowáć racży. RejAp 17.
rozradować się komu (2): LubPs Z6v; Gory ſię im [Izraelitom wychodzącym z Egiptu] rozrádowáły iáko owiecżki: A iáko iágniątká wſzyſtkie inne pagorki. ArtKanc G2v.
rozradować się nad czym (3): RejAp 153v; Rozráduy ſię nád nim [Babilonem] niebo (marg) Rozráduyćie ſię nád nią niebioſá. (–) y święći Apoſtołowie y Prorocy: iż Bog oſądźił ſąd wáſz z niego. WujNT Apoc 18/20.
rozradować się w czym (2): Rzeká Boża nápełnioná wod [...]. Zrzodłá iey nápełni/ rozmnoz wſſyſthkie zniey roſnące: w kropiach dzdzá iey rozraduieieſie [!] płodna. Leop Ps 64/11 [przekład tego samego tekstu] JanNKarGórn G4.
Ze zdaniem przyczynowym [w tym: iż (2), abowiem (1)] (3): A wy ſie rozráduycie wierni ktorzy mieſzkacie w niebie/ tho ieſt pod kroleſtwem á pod obroną Páńſką/ iż iuż ſzáthan wypadł od was/ á iż iuż żadny znák miedzy wámi nie zoſtał mieſzkánia iego. RejAp 103, 153v; WujNT Apoc 18/20.
W porównaniu (2): Gory práwie iák owiecżki ták ſie im [Izraelitom wychodzącym z Egiptu] rozrádowáły/ Pagorki iáko iágniątká weſele im okazáły. LubPs Z6v; ArtKanc G2v.
rozradować się z kogo, z czego (15): RejPs 101v, 127v, 144v, 193v, 194, 209v; S ſpráwyedliwośći twey ſie wſſyſcy rozráduyą/ Ci ktorzy z wyernym ſercem thu cyebye miłuyą. LubPs ee6v, N6; A my też rozrádowawſzy ſie z mocną wiárą s tákiego przyſcia ták wdzięcżnego Páná/ ábychmy ſie theż gothowáli/ á chędożyli myſli y ſerca ſwoie/ iákobychmy go wdzięcżnie przyięli w nędzne przybytki ſercá ſwego RejPos 1; A żebychmy ze wdzięcżnoſcyą ſerc náſzych poſtáwili ſie przed ſwiętym Máyeſtatem iego w niewinnoſcyach ſwoich/ áby nas s thym miłym á ſwiętym Synacżkiem ſwoim poſpołu wziął zá ſynacżki ſobie/ áby ſie s tego tákież rozrádowáli ſwięći Anyołowie iego. RejPos 21, 19, 84, 128v, 297v. Cf »rozradować się z Boga«.
rozradować się komu, czemu (15): Abowiem Syon zebránie miáſtá ſwego vtwierdził namocnieyſſy ſam/ á przebrany iego wniem ſie ma vrodzić tak iż to będzie oznáczono y roſpiſano ná potem kxiążętom ná tem mieſcu będącem. A oni ſie rozrádowawſſy temu/ będą to wyſláwiáć rozmaytem pieniem RejPs 129; LubPs [B]2; Słuśćie Pánu w boiáźni: á rozráduyćie ſie mu z wielkim ſtráchem. Leop Ps 2/11; A ták wſzechmogący Pánie/ rácżyſz nam dáć tákie ſercá y tákie myſli/ [...] ábychmy ſie temu ſwiętemu zyáwieniu twoiemu wiernie rozrádowáli/ o tobie y pociechach ſwoich zupełną wiárę vmnożyli RejPos 113v; Abowiem rozrádowáli ſie w on cżás niebożątká oni wſzyſcy ktorzy prágnęli á ſzukáli zbáwienia ſwoiego/ á to wdzyęcżney oney nowinie ktorą ſłyſzeli od cżłowieká tego ſwiętego/ iż iuż przyſzedł Meſyaſz RejPos 321, 16v, 17, 20v. Cf »rozradować się Panu«.
rozradować się czym (1): Leop Ps 50/16 cf W przen.
rozradować się w kim, w czym (25): RejPs 135v; Chwalcye imyę yego w zborze ſwym potrzebnye/ Biycye mu z weſelem y ná głośnym bębnye/ W rozlicżnych przypráwach weſelcye ſie yemu [...]. Rozráduyą ſie też w chwale ſwyęći yego/ Z weſelem náwyedzą do przybytku ſwego/ W vſcyech ſwych rádośći Boſkich pełno máyą LubPs ff4v, E4v, N4v, P2, Tv, T6v; TEdy Anná modliłá ſie ták mowiąc/ Rozweſeliło ſie ſerce me w Pánu/ á chwałá moiá przezeń ieſth wywyżſzoná: Otworzyły ſie vſtha me nád nieprzyiaćioły memi/ ábowiemem ſie rozrádowáłá w zbáwieniu twoim. BibRadz 1.Reg 2/1; Ale wy rozweſelićie ſię y rozráduiećie ſię záwżdy w thym co ia ſtwarzam/ Abowiem otho Ieruzálem ſtwarzam iáko weſele/ á lud iego iáko rádość. BibRadz Is 65/18, Ps 39/17, Is 25/9; A niech ſię rozweſelą wſzytcy vfáiący wtobie/ ná wieki niech wykrzykáią á nákryieſz nad nimi/ y rozráduią ſię wtobie miłownicy imieniá twego. BudBib Ps 5/11[12]; SiebRozmyśl G2v.Cf Ze zdaniem; »rozradować się w Panu«.
Ze zdaniem przyczynowym [w tym z zapowiednikiem: w tym (1); iż, że] (6): RejPs 180v; LubPs S6v; Ci co ſie ćiebie [Panie] boią vźrzą mię y rozráduią ſie: żem w słowá twe náder duffał. Leop Ps 118/74; A ći záſię ktorzy ſtoią przy ſzcżyrey prawdzie Páńſkiey/ áby ſie rozrádowáli w tym/ [...] iż ſą z Bogá á práwie ſynmi Bożymi RejPos 84v; A ty ſie záſię rozráduy wierny á Krześćiáńſki cżłowiecże/ iż wieſz pewnie/ iż káżda ſpráwá twoiá/ będzye thobie w rádość obrocona RejPos 128, 53v.
W przeciwstawieniu: »rozradować się ... lękać się« (1): A ták rozráduycie ſie wierni/ á cżekaycie bez wſzego ſtráchu thego ſędziego ſpráwiedliwego ſwoiego/ á nic ſie nie lękaycie tego śirpá iego oſtrego á ſtráſznego RejAp 127.
W porównaniu (1): Powiáda prorok iáko ſie rozráduie grzeſſny człowiek z wybáwienia ſwego nieináczey iáko zły goſpodarz wątpiąc wżyznoſći ſwoiey gdy vzrzy obfitoſć vrodzáiu ſwego. RejPs 193v.
W charakterystycznych połączeniach: rozradują(-e) się aniołowie, grzeszny (krześcijański, nędzny, wierny) człowiek (4), Izrael, krol (2), książęta, lud wierny, mili (namilejszy) braciszkowie (2), miłośnicy [czyi] (miłownicy imienia [czyjego]) (3), narod Jakobow (Jakoba wiernego) (2), niebożątka, niewiernikowie (2), sprawiedliwy (3), święci (3), tłuszcze, ubogi prostaczek, upadli, wierni(-y) Pańscy(-ki) (4); rozradować się z obietnic Pana, z okazania [=~z pojawienia się] [czyjego], z przyścia Pana, z sprawiedliwości, z świętej wielmożności, z wspomożenia, z wybawienia swego; rozradować się dzieciątku, świętemu narodzeniu (przyściu, zjawieniu) [czyjemu] (4), wdzięcznej nowinie; rozradować się sprawiedliwością; rozradować się w chwale, w łasce, w mocy świętej, w (wiecznej) możności (2), w zbawieniu (2); barzo się rozradować, uprzejmie, wiecznie (2), wiernie; rozradować się [kogo] chwaląc.
»rozradować się radością, z radości« [szyk zmienny] (2:1): LubPs E4v; á rozráduy ſie Pánu ſwoiemu/ táką rádoſcią iáką rozumieſz/ iáko ſie ná on cżás [zmartwychwstania Chrystusa] rádowáli wierni iego. RejPos 112; LatHar 487.
»(roz-, u)weselić się, (i, a) rozradować się« = exsultare, (et) laetari Vulg, PolAnt; laetari, (et) gaudere a. laudare, gaudere et exsultare PolAnt [szyk 10:5] (15): ábowiem to był ten dzień ktory ſam był pan vczynił ábychmy ſie y my vweſelili á rozrádowali tego dniá. RejPs 174; Wywiedź lud twoy miły Pánye z wyęzyenia ſrogiego Nyech ſie rozráduye narod Iákobá wyernego/ W ten cżás ſie też rozweſeli lud twoy Izráelſki [exsultabit Iacob, et laetabitur Israel Ps 13/7] LubPs D2; Leop Is 41/16, Act 2/26; A ći wſzyſcy co vfáią w tobie/ niechać ſie rozweſelą y wiecżnie rozráduią BibRadz Ps 5/12; Wſzyſcy też ktorzy ſzukáią ćiebie niechay ſię rozweſelą y rozráduią w tobie BibRadz Ps 39/17; Dniá onego powiedzą/ Oto Bog náſz/ ocżekawálichmy go/ y zbáwi nas: Tenći ieſt Pan w ktorymechmy dufáli/ á będźiemy ſię weſelić y rozráduiemy ſię w zbáwieniu iego. BibRadz Is 25/9, Ps 34/9, 89/14, Is 65/18; RejPos 263; GrzegŚm 25; LatHar 52, 179; WujNT Act 2/26.
W charakterystycznych połączeniach: rozraduje(-ą) się ciało, język (4), myśl(-i) (2).
»rozraduje się serce; rozradować się w sercu« = exultabit cor PolAnt [szyk zmienny] (6;1): y niechay ſie rozráduyą ſercá przebranych iego wyznawaiąc wielmożnoſć dziwow iego/ y ſądy rozlicznych ſpraw iego. RejPs 154; Strapyone ſerce moye y to krewkye cyáło/ Dziwnye ſie w Pánu Bogu yuż rozrádowáło/ Iżem nálazł yák wroblik wdzyęcżne gniázdko moye LubPs S6v; A wy ácż theż ná then cżás ſmutkow vżywiecie/ ále ia záſię oglądam was/ á rozráduie ſie ſercze wáſze [et gaudebit cor vestrum Vulg Ioann 16/22]/ á oney iuż rádośći żaden wam odiąć nie będzye mogł. RejPos 125v, 86v; Y będzie Efraim iáko mocarz/ á rozweſeli ſię ſerce iych iáko winem/ ſynowie też iych/ vyzrzą a rozweſelą ſię/ rozráduie ſię ſerce iych w Iehowie. BudBib Zach 10/7, Ps 27/7; SiebRozmyśl G2v.
rozradować się dla czego [= z powodu czego] (2): Vsłyſzał á rozweſelił ſię Cyion/ y rozrádowáły ſię cory Iehudſkie/ dla ſądow twoich Iehowo. BudBib Ps 96/8; LatHar 369.
rozradować się z czego (2): Chwalcieſz Aniołowie Páńſcy/ Páná Bogá ſwoiego/ Co ſłyſząc też wierny Sion/ rozráduie ſie s tego/ Corki Iudſkie/ vprzeymie ſie z weſelim roſkocháły/ Iż ſkrytość ſądow twych Pánie/ iuż ták ná wſzem poznáły LubPs V6; Obácżmy co on Pſalm mowi: [...] rozrádowáły ſię corki Iudy/ ze wſzytkich ſądow twoich: Iudá ſię wykłáda/ wyznawáiący á wiecżny/ przetoſz kto wierny ieſt/ muśi ſię ze wſzytkich ſpraw y ſądow Páńſkich rádowáć. SkarŻyw 196.
rozradować się komu (1): Nyechże ſye rozráduye wſſytká zyemyá yemu/ Záſpyewaycyeſz z weſelim wſſyſcy Pánu temu. LubPs V6v.
rozradować się w czym (1): Weſelćie ſie z Ieruzálem/ á rozráduyćie ſie w nim wſzyſtcy ktorzy ie miłuiećie: ráduyćie ſie ſnią z rádośćią wſſyſcy ktorzy płácżećie nád nią Leop Is 66/10.
Ze zdaniem przyczynowym [iż] (2): ROzráduy ſie ziemio y wſſythki powiáty twoie/ iż pan twoy wziął ná ſie ten vrząd/ áby nád tobą krolował RejPs 143; Chwalćie Niebioſá/ á rozráduy ſie źiemio/ opiewayćie gory chwałę: iż poćieſſył Pan lud ſwoy Leop Is 49/13.
rozradować się nad kim (1): [mówi Bóg:] Abowiem otho Ieruzálem ſtwarzam iáko weſele/ á lud iego iáko rádość. Rozweſelę ſię w Ieruzálem/ á rozráduię ſię nád ludem moim/ nie będzie w nim dáley ſłyſzeć głoſu płáczu/ áni gloſu nárzekánia. BibRadz Is 65/19.
rozradować się w czym (1): [mówi Bóg:] Bo oto ia ſtwarzam Ieruzálem weſelem/ á lud iego rádośćią. Y rozráduię ſie w Ieruzálem/ y rozweſelę ſie w ludu moim: á nie będzie w nim więcey ſlyſſan głos płácżu/ y głos wołánia. Leop Is 65/19.
Synonimy: pocieszyć się, rozdobrzyć się, rozkochać się, rozweselić się, uweselić się.
Formacje współrdzenne cf RADOWAĆ SIĘ.
Cf ROZRADOWANIE, [ROZRADOWANY]
MPi, SBu