[zaloguj się]
[pdf]

ROZSYPOWAĆ SIĘ (9) vb impf

rozsypować się (8), rosypować się (1) Strum.

się (5), sie (4).

rozſ- (8), [rozs-].

Oba o oraz a jasne.

Fleksja
inf rosypować się
indicativus
praes
sg pl
1 rozsypujemy się
3 rozsypuje się
conditionalis
sg
3 f by się rozsypowała

inf rosypować się (1). ◊ praes 3 sg rozsypuje się (6). ◊ 1 pl rozsypujemy się (1). ◊ con 3 sg f by się rozsypowała (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII w. (z Cn) s.v. rozsypać.

1. Rozpadać się na części, ulegać zniszczeniu; dilabi, dissipari, resolvere se Cn (7): Ale iáko ſye poczną óny drwá zá Palmi roſypowáć/ kiedy poczną przegnijáć/ tedy flagá wſzyſtki wybije Strum H2.

[rozsypować się czym [= w wyniku czego]: A iż każde królestwo rozsypuje się albo nierządem domowym albo postronną mocą, przeto [...] PismaPolit 201 [idem] WerReguła 12.]

W porównaniu (1): Ktorey [karności] gdy nie máſz/ Rzeczpoſpol⟨ita⟩ ginie/ á iáko gdy obręczy z beczki opadáią á nikt ich nie pobija/ wſzytka ſię rozſypuie. SkarKazSej 659a.

Zwrot: »rozsypować się w proch« [szyk zmienny] (2): Rozſypuiemy ſię w proch nikcżemny/ y plugáwą ziemię/ grzechu Adámowego przypłacáiąc. LatHar 668; KlonWor 82.
a. O abstraktach (3): á ono przyiaćielá poty czćić trzebá/ poki dobre ſumnienie y P. Bog dopuśći/ żeby ſię pierwſza y drożſza przyiazń z P. Bogiem nierozſypowáłá. SkarŻyw 262; [ktora [wiara] gdy ſie iuż rozſypowáć pocżyna/ iuż też y wſzyſtkie rzecży ludzkie wálić ſie muſzą. BielKron 1597 595].

rozsypować się czym (1): GDyżeſmy iadu/ ktorym ſię przyrodzenie naſze rozſypuie/ ſkuśili: lekárſtwá/ ktorym ſię náprawuie/ vżywamy (ábo vżywaymy) áby on iad/ potrzebną iego mocą wypędzony był. LatHar 196.

W przeciwstawieniach: »rozsypować się ... trwać, naprawować się« (2): Vſtá yedzą/ yęzyk mowi/ nogi chodzą/ ręce robyą/ bronyą/ y podawáyą nye tylko ſobye/ ále y wſſem inym członkom y wſſyſtkyemu ćyáłu/ poty oná yednoſć ćyáłá trwa á nye [r]ozſypuye ſye. KromRozm III F7; LatHar 196.

2. Rozprzestrzeniać się, rozchodzić się (2):
a. [O wojsku: Częſto ſie woyſko rozſypuie/ niémáiąc wychowánia/ y ćiérpiąc niedoſtátek CerGór 33. ]
b. O wrzodach [po czym] (1): Glandula, Węgri álbo zołzi w wieprzách gdi ſie po wſziſtkiem mięſie rozſipuye nieyáki wrzod. Mącz 146b.
c. O świetle [którędy] (1):
Szereg: »rozsypować a rozchodzić się« (1): Kthorą drogą rozſypuie á rozchodzi ſie ſwiátłość [Per quam viam spargitur lux]/ dzieli ſie gorącość ná źiemi? Leop Iob 38/24.

Synonimy: 1. padać się, rozpadać się.

Formacje współrdzenne cf SUĆ.

Cf ROSYPUJĄCY SIĘ

MN