[zaloguj się]
[pdf]

POKUSIĆ (39) vb pf

o jasne.

Fleksja
inf pokusić
praet
sg
3 m pokusił
f pokusiła
imperativus
sg pl
2 pokuś pokuście
conditionalis
sg
2 m byś pokusił

inf pokusić (22). ◊ fut 1 sg pokuszę (2). ◊ 2 sg pokusisz (2). ◊ 3 sg pokusi (4). ◊ 1 du pokusiwa (1) BielKron 112v. ◊ praet 3 sg [m pokusił.] f pokusiła (1). ◊ imp 2 sg pokuś (4). ◊ 2 pl pokuście (2). ◊ con 2 sg m byś pokusił (1).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI – XVII w.

1. Spróbować, sprawdzić [w tym: kogo, czego (20)] (22): Wilk niegdy k Rzymu ſie ſpieſzył A zaby ſie tám polepſzył: Wżdy pokuſzę tey świątośći/ Za pozbędę ſwoich złośći. BierEz R3, K3v, N4v, S; GórnDworz B8v, Aa7; Pátrzayże co tu ſobye s tego zá pociechę vmnożyć maſz nędzny celniku [...]/ gdiż nie máſz żadnego mytá/ żadnego forlunu/ żadnego targowego/ ktoregobyś ty nie rad pokuśił/ á nie radbyś zákupił v ſwiátá tego. RejPos 325; A ták nadobnać to ieſt rzecż/ bo ták y ſwięty Páweł vcży/ káżdey rzecży pokuśić/ á ktora ieſt nalepſza przy they mocno zoſtáwáć. RejZwierc 21v; Mátká chytrze ſchowáłá/ wy wſzytko poruſzćie/ Ziemię zmiecćie/ chytrośći ná chytrość pokuſzćie. GórnTroas 45; GosłCast 27.

pokusić przeciwko komu (1): ále mi powiédz/ tá Rzeczpoſpolita/ to ieſt/ Rycérſtwo z Rádą Koronną/ czym przymuśi Królá ſwégo ku powinowátośći iego/ ſądemli/ czyli mocą/ czego oná piérwéy przećiwko iemu pokuśi? OrzQuin S2v.

pokusić o co (1): Bo mię pychá nie rządzi/ chociam Woiewodą/ Ocż mię iedno pokuśiſz/ poydzyem s ſobą zgodą. RejZwierz 52v.

pokusić czym (1): BierEz S cf Przysłowie.

pokusić nad kim (1): A ták nie máſz tey żadney rzecży ktoreyby ten chytry miſtrz [tj. szatan] nád nędznym cżłowiekiem pokuśić nie miał RejPos 331.

W przeciwstawieniu: »pokusić ... niechać« (1): boć wżdy lepiey záwżdy nieiákiego lekárſtwá pokuśić niżli niecháć. SienLek 33.

Przysłowie: Pokuś ſłowy/ niż śięgnieſz do głowy. BierEz S; Mądryć wſzyſtkiego pokuśi/ Pierwey niżli broń wźiąć muśi BierEz Sv.
Zwrot: »pokusić fortuny, szczęścia« [w tym: w czym (1)] [szyk zmienny] (3:3): Nakoniecz potym kazać oney Paniey na ſtolczu ſiedzieć á z nowotku fortuny w rodzeniu pokuſić. FalZioł V 22c; Potym przećiw krolowey Tátárſkiey ciągnął/ ktorą zwano Tomirys/ áż do rzeki Araxem/ przez ktorą gdy moſt náprawiał przeprowadzáć woyſko/ poſłáłá k niemu krolowa s tym poſelſtwem: Kiedyś táki nieſpokoyny/ tedy álbo ty do mnie przyiedź/ álbo ia do twego kroleſtwá/ pokuśiwá ſzcżęſcia. BielKron 112v, 108, 237v, 311; BielSpr 8v.
2. Doświadczyć, poddać próbie [kogo, czego] (12): Cżłowiek ieden w ćięſzkiey chorobie/ Chcąc iuż tym porádzić ſobie: Sto wołow Bogu poślubił/ By go z niemocy vzdrowił. Bog iż mu to łatwie vcżynić/ Chcąc tey iego łżey pokuśić: Zdrowie mu doſtátecżne dał/ Aby ná ſwoy ślub pámiętał. BierEz I2v; RejZwierz 89v; RejPos 230.

pokusić czym (2): BierEz D2; [Andolon [torturowany] przy ſwym pierwſzym wyznániu zoſtáć chćiał. Grábiá záś ogniem pokuśił/ y ták nielutośćiwie go palił/ że ſię ćiáło áż do kośći muśiáło ná bokach piéć. HistFort P]. Cf Zwrot.

Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do dopełnienia bliższego lub przydawki dzierżawczej przy dopełnieniu bliższym w zdaniu nadrzędnym [zawsze: jeśli, li, azali ‘czy’] (5): Vmyſlniećiem to vcżynił. Chcąc twey náuki pokuśić/ Możeſzli to wtore vcżynić. BierEz Q2v, G2v, I3v; BielŻyw 25; Was ſamych pokuśćie/ ieſliśćie w wierze BudNT 2.Cor 13/5.

Zwrot: »prawem pokusić« (1): Bo gdy nędznik możnego chce práwem pokuśić/ Y iákoż on ſobie ma o tym dobrze tuſzyć/ Zacżże kupić membrany/ y coż dáć Woźnemu/ Cżymże záſię námázáć theż ręce onemu RejWiz 123.
Szereg: »doświadszyć a pokusić« (1): Doſwiádſzże ſam á pokuś pánie. mnie nędznego/ A iáko ognyem ſprobuy wnętrzność ſercá mego. LubPs Gv.
a. O chorobie (1): Náwárzywſzy też piołynu/ nogi w nim vmyway/ potym ćie nigdy boléć niebędą/ y dná ćię niepokuśi. SienLek 122v.
3. Nakłonić do złego, do grzechu (5): Bo acz ſdalieka pokuſſy Aliecz ſnami dworſtwa ruſſy RejKup t5v.

pokusić kogo (4): A tego zápomnieli co ſtoi w Ewányeliey/ iż dla tego ſzedł [Chrystus] ná puſzcżą/ áby ſie dał cżártowi pokuśić/ á nas áby náucżył obrony przećiw pokuſam iego. RejPos 70v; Y rozumiał temu Pan/ iż ten hárcownik á ten ſprzećiwnik náſz [tj. szatan] ſtąd miał [...] nędznego cżłeká naprzod pokuśić. RejPos 71, 71, 71v.

Synonimy: 1., 2. doświadczyć; 3. namowić, nakłonić.

Formacje współrdzenne cf KUSIĆ.

Cf PORUSZANIE, POKUSZENIE, POKUSZONY

JDok