[zaloguj się]
[pdf]

POLEGAĆ (19) vb impf

o jasne; -é- (5), -e- (1); -é- : -e- Mącz (1:1); a jasne.

Fleksja
inf polégać
indicativus
praes
sg pl
1 polégåm polégåmy
3 polégå polegają
praet
sg pl
3 m polégåł m pers polégali
n subst polégały
conditionalis
sg
3 f by polegała

inf polégać (4). ◊ praes 1 sg polégåm (1). ◊ 3 sg polégå (8). ◊ 1 pl polégåmy (1). ◊ 3 pl polegają (2). ◊ praet 3 sg m polégåł (1). ◊ 3 pl [m pers polégali ]. subst polégały (1). ◊ [con 3 sg f by polegała.] ◊ part praes act polégając (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVIII w.

1. Ufać, wierzyć komuś lub czemuś; niti, pendere Cn [na kim, na czym] (10): Nie polega duch moy/ iedno ná pokornych y ćichych/ y tych ktorzy drżą ná ſłowá moie. SkarŻyw 196, 203; NIegodźien tego ten świát záwikłány/ Aby miał ná nim rozumem nádány Człowiek polégáć/ á ſwé ſczęśliwośći Sádźić ná iego płochéy odmiennośći. KochPieś 48; Ná miłośierdźiu/ godźi ſię/ ſtworzeniu/ Páńſkim polegáć. GrabowSet T3; LatHar [+10], 446; Acz y ſąd zgołá ná Woźnégo oſobie nie poléga SarnStat 1280; Poſłał P. Bog Słowo y mądrość ſwoię widomego doktorá z niebá/ iáko obiecował Izáiaſz/ ná ktorym práwie beśpiecznie polegáć/ y w náuce iego nieomylney do zbáwienia y końcá ſzczęśćia nawyżſzego przychodźić może. SkarKaz 488a; SkarKazSej 694b.

[W połączeniu z określeniem intensywności: y Moſkiewſki wiele ná nim [Janie Sujskim] polegał/ bo był ſpráwny. BielKron 1597/781.]

Szeregi: [»przestawać i połegać«: Przedśie ié [panów mądrych a poważnych] Szláchtá y wſzyſcy ludźie wobec wyſoce ważyli/ [...] á rádźi ná ich rádách w Rzeczypoſpolitéy y na Seymiéch przeſtawáli y polégáli SolikZiem C2v.]

»wspierać się i polegać« (1): żeć my ná żadney náſzey mocy y cnoćie wſpieráć ſię y polegáć nie możemy LatHar 453.

2. Przewracać się, upadać (1): [Succumbo, ich lige vuter. P. vpadam/ połegam. Volck 146.]
a. O zbożu (1): [w Cżerwcu drugi raz ią [mannę] zſzcżykáią y okopuią gdźie potrzeb aby nie polegałá Cresc 1571 186.]

polegać od czego (1): Inhorrescit messis spicea, Miece ſie álbo poléga żyto od wiátru. Mącz 158c.

3. Leżeć, spoczywać (4): Sedent nives, Polegáyą śniegi/ długo trwáyą. Mącz 378c; Chronisso – Poliegąm. Calep [191]a.
a. Spoczywać ciężarem [na czym] (2): Bo [królestwo] ná religiey ktorey kápłani náuczáią/ y ná znáiomośći práwego Bogá/ y ſłużbie iego/ oſádzone ieſt/ y ták ſię z nim ſpaia y żeni/ iáko fundáment z budowánim/ ktore ná nim polega/ y bez ktorego vpada. SkarKazSej 678a.
Przen (1):

W porównaniu (1): Chryſtus do ſercá/ á Piotr do vchá/ wiáry y kośćiołá fundamentem y zátrzymánim ieſt/ ták iż ná nim y náuce iego/ iáko ná mocney opoce kośćioł wſzyſtek polegá. SkarJedn 73.

4. Ginąć w bitwie; corruere PolAnt, Vulg (3): BibRadz 2.Reg 3/34; BielKron 308; Wié o tym [cesarz turecki] [...]/ że zá Włádyſłáwá częſté woyſká iego w Wołoſzéch od was poráżoné polégáły OrzJan 6; [Y puſzcżáli [czarci] ſtrzały ogniſte/ ále Anioł on zbroyny tarcżą wſzytkie odbijał. Y polegáli Cżárći/ gdy Anioł ná nie vderzył SkarŻyw 137].
[Zwrot: »polegając pomrzeć« [kalka z hebr.]: Vćiékł lud z bitwy y wiele z ludu polégáiąc pomárło [multi corruentes e populo mortui sunt] WujBib 2.Reg 1/4.]
5. Zasadzać się, opierać się [na czym] (1): Czego iednak iuramentem oná ſtroná winná poświadczyć, która lepſzé dowody ná Wiziiéy pokazáłá. Bo iednák ná ſámégo Woźnégo powieśći tá rzecz niepoléga SarnStat 1284.

Synonimy: 1. ufać, przestawać, wierzyć, wspierać się, zasadzać się; 2. padać, przewracać się, upadać, wywracać się; 4. ginąć, padać; 5. opierać się, zasadzać się.

Formacje współrdzenne cf 2. LEC.

Cf POLEGAJĄCY, POLEGANIE

KO