[zaloguj się]
[pdf]

2. LEC (43) vb pf i impf

pf (39) [w znacz. I.], impf (4) [w znacz. II.].

W inf oraz w formach sg m praet i con e pochylone, w pozostałych formach praet i con e jasne; part praet act z tekstu nie oznaczającego é.

Fleksja
inf léc
praet
sg pl
1 m -m légł m pers
3 m légł m pers legli
f legła m an
n legło subst legły
plusq
sg pl
3 m m pers legli byli
f legła była m an
imperativus
sg
3 niechåj, niechże lęże
conditionalis
sg pl
2 m byś légł m pers
3 m m pers by legli

inf léc (3). ◊ fut 1 sg lęgę (2). ◊ 2 sg lężesz (2). ◊ 3 sg lęże (6). ◊ 3 pl lęgą (2). ◊ praet 1 sg m -m légł (1). ◊ 3 sg m légł (4). f legła (4). n legło (8). ◊ 3 pl m pers legli (2). subst legły (1). ◊ plusq 3 sg f legła była (1). ◊ 3 pl m pers legli byli (1). ◊ imp 3 sg niechåj, niechże lęże (3). ◊ con 2 sg m byś légł (1). ◊ 3 pl m pers by legli (1). ◊ part praes act lęgąc (1). ◊ part praet act l(e)gszy (2).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI – XVIII w.

I. pf (39):
1. Przybrać pozycję leżącą (niekiedy iśc spać) (21): RejPos 162v; W pokoiu záraz lęgę y záſnę/ [accubabo et dormiam] boś ty Iehowo ſam vbeſpiecżyſz mieſzkánie moię. BudBib Ps 4/8[9], Ps 56/4[5]; SkarŻyw 560.

lec do czego (2): niechże [chory] lęże do pośćieley SienLek 141, 141v.

lec w co (2): álbo w onę kąpiel niechay chory lęże SienLek 104v, 131v.

lec na czym [o pozycji] (1): á tho ćiepło zágrzawſzy w przećiwne vcho náley/ legſzy ná tey ſtronie w ktorey ząb boli SienLek 76v.

lec na czym [o podłożu] (3): śiáná w pięć włożyć [...]/ ná nim wpiec léc/ á thám ſye wypoćić SienLek 131v. Cf »na łożu lec«, »lec na ziemi«.

W przeciwstawieniu: »lec ... wstać« (2): SkarŻyw 574; Weſoł lęże y wſtánie w Bogu vfáiący KołakSzczęśl C2.

Zwroty: »lec na bok« (1): tedy lężeſz ná bok twoy práwy [dormies super latus tuum dexterum] znowu BudBib Ez 4/6.

»lec na brzuch« (1): Muśi cżáſem [...] Legſzy ná brzuch y mętney náchłyſnąć ſie wody. RejWiz 13.

»lec w grobie« (1): Bo oná dobrze przedtym ległá wgrobie byłá KochDz 108.

»na łożu lec« (1): Ani ná ſwym łożu lédz/ áni oczu zmrużyć/ Ani pożądnych dárów ſnu ſłodkiégo vżyć KochPs 195.

»lec wznak, na wznak« (1:l) (2): Potym niechay [rodząca] rowno ná wznák lęże SienLek 116; ArtKanc S4.

»lec na ziemi« (1): Y wſtał krol á podárł ſzáty ſwoie y legł ná ziemi [et iacuit in terra] BudBib 2.Reg 13/31.

Przen (1):
Zwrot: »lec w grobie [z kim]« (1): A moiá wſzytká rádoſć ległá z tobą w grobie. KochFr 70.
a. O stosunku płciowym (2):

lec z kim (1): a obcy legli z ich żonami! KochMon 30.

Zwrot: »lec przy boku« (1): Powiádáią iſz ſię żadney znaś [!] y ręką nigdy niedotknął/ áni przy boku kiedy ktorey znas legł. SkarŻyw 108.
2. Stracić życie (16):
a. Polec, zginąć na polu bitwy (15): a oni już legli [byli] w ziemi Tamże, w Lacedemonie KochMon 27; Niechay przyidą zwolennicy Y podnieśie też arma. Ale wárá/ lęgąć wſzytcy. MWilkHist B4; StryjKron 532; KochFr 116; śiłá zacnych Rzymian [...] legło KochWr 34; GrabowSet T4v; KmitaSpit A2, B2v, C2v, C5v; Tám [pod Białłogrodem] legło cżoło ludźi CzahTr F3v; ludźi wiele/ Mężnych legło przez ſzáblę Perſką CzahTr F4, F4.

W porównaniu (1): Sławni mężowie legli/ iák zboże od koſy GórnTroas 17.

W przen (1): Gdźie twé przednié zwyćięztwá legły ztobą márnie. KochFrag 41.
b. Umrzeć (1):

W porównaniu (1): Pámięći y śił zbywſzy: iáko więc kwiát lęże/ Którégo przy vwróći oſtry pług dośięże. KochPam 88.

3. Być umieszczonym, znaleźć się na powierzchni ziemi (o przedmiotach) [na czym] (2): Drewno gdy po morzu pływa/ Ná wzrok więtſze niż ieſt bywa: Aleć się práwie vkaże/ Kiedy iuż ná brzegu lężę [!]. BierEz G3v, F3v.
II. impf. Klaść się, udawać się na nocny spoczynek, iść spać (4): Niſzli ná iutrznią dzwoniono/ pierwey oná wſtáłá: [...] á ſkoro pocżęto dzwonić/ ległá/ áby iey ſioſtry ná modlitwie nie záſtáły. SkarŻyw 161.

W przeciwstawieniu: »lec ... wstawać« (1): cóżkolwiek czyniſz/ ták lęgąc/ iáko y wſtáiąc OrzQuin M3.

Szereg: »ani jeść (ani pić) ani lec« (2): Trzy dni przed wielką nocą nie iádłá/ á przez cáły zywot ſwoy áni piłá áni ległá/ ále/ przed ołtarzem [...] leżáłá. SkarŻyw 160, 142.

Formacje współrdzenne: dolec, nalec, oblec, odlec, podlec, polec, przylec, rozlec się, ulec, ulec się, wlec, zalec, zlec; dolegać, legać, nadlegać, nalegać, oblegać, podlegać, polegać, przelegać, przelegać się, przylegać, rozlegać się, ulegać, wylegać się, zalegać, zalegać się, zlegać się; legawać; zlegować; doleżeć, doleżeć się, leżeć, nadleżeć, należeć, należeć się, obleżeć, odleżeć się, poleżeć, przeleżeć, przeleżeć się, przyleżeć, przynależeć, rozleżeć się, uleżeć, uleżeć się, wyleżeć, wyleżeć się, wzleżeć, zależeć, zależeć się.

Cf LEGŁY

KN