[zaloguj się]
[pdf]

POLEPSZAĆ (13) vb impf

o oraz a jasne; -e- (5), -é- (1) PudłFr.

Fleksja
inf polepszać
indicativus
praes
sg pl
1 polepszåm polepszåmy
3 polepszå polepszają
imperativus
sg
2 polepszåj
3 niech polepszå
conditionalis
sg
2 m byś polepszåł
3 m by polepszåł
con praet
sg
1 m bych był polepszåł

inf polepszać (1). ◊ praes 1 sg polepszåm (2). ◊ 3 sg polepszå (2). ◊ 1 pl polepszåmy (1). ◊ 3 pl polepszają (1). ◊ imp 2 sg polepszåj (1). ◊ 3 sg niech polepszå (1). ◊ con 2 sg m byś polepszåł (1). ◊ 3 sg m by polepszåł (1). ◊ con praet 1 sg m bych był polepszåł (1). ◊ part praes act polepszając (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII w. (z Cn) s.v. polepszyć.

1. Zmieniać na lepsze, poprawiać; corrigere, emendare Mącz; meliorare, meliorem [aliquem] a. melius(culum) [aliquid] facere a. reddere Cn (13):
a. Pod względem moralnym [w tym: czego (8)] (11):

W połączeniach szeregowych (3): Et Romae fuit Magistratus magnae reverentiae et potestatis. Panowie rádni którzi mieli moc káżdego żywot/ záchowánie/ y ymienie ſzácować/ nápomináć/ karáć y polepſzáć. Mącz 47a; Corrigo, Nákrzepczam záś y proſtuyę. Metaph. Popráwiam/ Polepſzam/ Karzę. Mącz 350b, 40b.

Zwroty: »swych obyczajów polepszać« (1): Przeczże ſwych obycżáiow wżdy nie polepſzamy? Prot D.

»żywota (swego) polepszać« [szyk zmienny] (7): RejPs 58; KrowObr 186v; A toć dawam zá pokutę/ żebyś ſie ſtárał iákobyś polepſzał żywotá ſwego/ á ſtárał ſie wedle możnośći ſwoiey/ ábyś nie obrażał thák dobrotliwego Páná ſwoiego/ á nie wyſtępował z woley ſwiętey iego RejPos 120, 14; BiałKat 251; áby poznawſzy wielkość złośći ſwych/ zá ktore Chriſtus vćierpiał: onych ſie káiał/ y poprzeſtał: á nápotym żywota polepſzał/ y pobożnie żył. CzechRozm 220v; Otożby podobniey X.K. y wſzytkim nam/ ty prawdźiwe wyroki ſyná Bożego/ y dekretá vpátrowáć/ y onych ſię lękáć: á w cżás żywotá ſwego polepſzáiąc/ przed ſpráwiedliwym gniewem Bożym vćiekáć NiemObr 115.

b. Pod względem sytuacji życiowej (1):
Zwrot: »polepszać sobie« (1): CZekałem długo ſczęśćia: lecz iż przyść niechćiáło/ Bych mu więcey nie ſłużył/ ták mi ſye też zdáło. Rad/ przeſtrzégáiąc cnoty/ przeſtánę w chudobie/ Puſczam ſwóy plác inſzému/ niech polépſza ſobie. PudłFr 10.
c. Poprawiać tekst, usuwać błędy (1): Emendo, Popráwiam/ polepſzam/ błąd y omyłki wyrzucam. Mącz 215d.
2. [Podwyższać wynagrodzenie o jakąś kwotę; addere, adicere Cn [komu ile]: Choralisom z kantorem 6 na rok dawają per mc. 41/2, ale kantorowi ratione superioritatis polepszają grzywnę 1 LustrMalb 177.]

Synonimy: 1. naprawiać, poprawiać; 2. podnieść, podwysszyć.

Formacje współrdzenne cf LEPSZYĆ.

SBu