[zaloguj się]
[pdf]

POLEPSZAĆ SIĘ (14) vb impf

sie (10), się (4).

Wszystkie samogłoski jasne.

Fleksja
inf polepszać się
indicativus
praes
sg pl
1 polepszåm się
3 polepszå się polepszają się
fut
pl
1 m pers będziem się polepszać
3 m pers będą się polepszać
conditionalis
sg
3 m by się polepszåł
n by się polepszało

inf polepszać się (1). ◊ praes 1 sg polepszåm się (2). ◊ 3 sg polepszå się (2). ◊ 3 pl polepszają się (5). ◊ fut 1 pl m pers będziem się polepszać (1). ◊ 3 pl m pers będą się polepszać (1). ◊ con 3 sg m by się polepszåł (1). n by się polepszało (1).

Sł stp s.v. polepszać, Cn notuje, Linde XVII w. (z Cn) s.v. polepszyć.

Zmieniać się na lepsze, poprawiać się (14): Melioresco, Polepſzam ſie/ poczinam ſie mieć lepiey. Mącz 214c.
a. Pod względem moralnym lub racjonalnym; resipiscere Mącz; fieri meliorem Modrz; applicare se a. recipere se a. reddire ad (bonam) frugem, meliorescere Cn (10): Resipisco, Vpámiętawam ſie/ przichodzę ku rozumowi/ polepſzam ſie. Mącz 368a; Wiele śláchty y bogátych oſob lecą do cżynienia krzywd ludźiom podłym á vbogim. ći/ ieſliby ie winą pieniężną karano/ nic ſię niepolepſzáią: przeto niechby ábo ná długi cżás więźieniem/ ábo iáką zelżywośćią karáni byli. ModrzBaz 77; ArtKanc Sv; GostGosp 36.

polepszać się z kogo [= za czyim przykładem, z czyjego powodu] (2): WróbŻołt oo5; A ten obyczay mowięnia wźięt ieſth od prawdźiwych Proroków/ ktorzy roſpráwuiąc o rzeczách Boſkich/ ſą w pośmiewiſku v onych ktorzy to ſobie máią zá błażeńſthwo/ gdyż ſie z nich niepolepſzáią. BibRadz I 161a marg.

polepszać się z czego [= z jakiego powodu] (2): A przeſtawáyąſz grzeſſyć álbo polepſſáyąli ſye z tey nowey ewángeliey? Sámić Luther y Melánchton o tym ſwyádſſą/ á ná ſwą wolą y roſpuſtnoſć ludu poſpolitego ſye ſkárżą KromRozm I D4v; RejPosWstaw [412]v.

[polepszać się przez co: O Panie Boże wſſechmogący/ proſiemy ćię ſpokorą wielką/ [...] ażeby słowo twoie miedzy nami bieg ſwoi miało/ y mnożyło ſię [...] a poſpolſtwo twe święte Chrześciańskie/ przes nie/ polepſſało ſię UstKościel 151.]

polepszać się za czym [= w wyniku czego] (1): Złośnicy ledwie ſię zá karániem polepſzáią. BibRadz I 341a marg.

Szereg: »poprawować a polepszać się« (1): Abowiem ſthąd przychodzi/ że y dzyatki tym wſzytkim s podziwieniem ſie przypatrzáiąc/ vcżycielom ſwym tym poſłuſznieyſze być muſzą/ káránie ich ćirpliwie znaſzaiąc/ y vpominánia s ſłowá Bożego y groźby nie lekce ſobie poważáć będą/ owſzem ſie s tego popráwowáć á polepſzáć muſzą. RejPosWstaw [412]v.

Iron. [na co] (1): Nád to obácż zdradę Antykryſtowę/ iáko zapłáthę vkázuie kiedy iey ieſzcże nie dáią y thym ktorych iſtotnie ieſzcże niemaſz [...]. Ale iákoć śię iednák polepſzáią ná iego obiethnice y grozy/ widźimy dobrze/ Ze ći ktorzy nawięcey tymi duſzámi ludźi zwodzą/ nahániebnieyſzy żywot wiodą iáki śię y miedzy Pogány nie náyduie. GrzegŚm 13.

b. Pod względem stanu zdrowia; bezpodmiotowo (3):
Fraza: »polepsza się [komu]« (3): Ośieł gdy ſie był rozbolał/ [...] Wilcy ze pſy nádchadzáli/ Dziurami do domu náglądáli. Y rzekli ku ſynowi iego [...]: Powiedz nam iáko ſie ma/ Ieſli mu ſie co polepſza BierEz P2v; RejFig Ee2; Po zábiciu Tárquiniuſá/ iákom piſał/ wezwáłá Tánáquil krolowa do ſiebie Serwiuſá y inych táiemnie/ áby nie powiedáli o śmierći krolewſkiey nikomu/ á puśćili głos iż nie nie będzie Tárquiniuſowi/ polepſza ſie mu co go łotrzy ránili BielKron 103.

Synonimy: a. nawracać się, poprawić się, poprawować się; b. naprawiać się.

Formacje współrdzenne cf LEPSZYĆ.

SBu