[zaloguj się]
[pdf]

POMIARKOWAĆ (8) vb pf

Oba o oraz oba a jasne.

Fleksja
inf pomiarkować
praet
sg
3 m pomiarkowåł
conditionalis
pl
1 m pers bysmy pomiarkowali
3 m pers by pomiarkowali

inf pomiarkować (3). ◊ praet 3 sg m pomiarkowåł (1). ◊ con 1 pl m pers bysmy pomiarkowali (1). ◊ 3 pl m pers by pomiarkowali (1). ◊ part praet act pomiarkowåwszy (2).

Sł stp brak, Cn s.v. miarkuję co, Linde XVII(XVIII) – XVIII w.

1. Utrzymać w odpowiednich granicach (łagodząc, uspokajając); adhibere temperamentum, ad mediocritatem aliquid revocare, mediocritatem tenere Cn [co] (5):
a. O zjawiskach fizjologicznych (2): przepurgowawfzy dobrze/ á kreẃ onę kipiącą pomiárkowawſzy/ do mázánia ią [francę] álbo do ſálſy/ co ſą dwoie napewnieyſzé lékárſtwo obróćmy. Oczko [40], 32v.
b. O zjawiskach psychicznych (2):
Zwrot: »w sobie pomiarkować« [w tym: czym (1)] (2): toć ieſt prawdá/ iákochmy y pirwey ſłyſzeli/ iż pirwſzego wzruſzenia w przyrodzeniu ſwoim nie może nikt zárázem w ſobie pomiárkowáć/ ále obacżywſzy ſie á vciekſzy ſie do rozumu/ o wnet mądry cżłowiek wſzytko w ſobie ſnádnie pohámować może. RejZwierc 77v, 4v.
Szereg: »pohamować a pomiarkować« (1): VWażayże dáley co ten dobrotliwy Pan ieſzcże ktemu vcżynić racżył/ nie dufáiąc y rozumowi y cnocie ták onemu záwikłánemu przyrodzeniu cżłowieká nędznego/ iżby thákie przyrodzenie tylko cnotą á rozumem w ſobie pohámowáć á pomiárkowáć miał RejZwierc 4v.
c. O zjawisku społeczno-prawnym (1): Státut Dioeceſiiéy Gniéźnieńſkiéy pod tytułem de raptu ták rozpráwia y ſtánowi: Iz ći którzy Dźieśięćiny [...] kośćiołóm [...] należącé wydźiéráią/ [...] w klątwę záraz ipſo facto wpadáią. [...] ZYGMVNT STARY [...] nieco zniżył iuż tego Státutu: [...] ZYGM: AVGVST. 1562. [...] pomiárkował bárźiéy tę vſtáwę SarnStat 227.
2. Zestawić dla stwierdzenia podobieństwa lub różnicy, porównać [co] (2):

pomiarkować z czym (1): BiałKat 301; [W woyſku páná ſwego/ [rada wojenna] ma pomiárkowáć możność y moc páná ſwégo/ z możnośćią nieprzyiaćielá iego y ma vpátrowáć pilnie/ którégo możność więtſza/ á kto komu bydź może śilnieyſzy CerGór 27].

Zwrot: »miedzy sobą pomiarkować« (1): kto ieſt z Medyków/ coby ie [perły, kamienie, jednorożce] dobrze á doſkonále oſądźić/ álbo (co więtſza) miedzy ſobą pomiárkowawſzy/ do nátury przyſtoſowáć mogł? Oczko 2.
Szereg: »pomiarkować, porownać« (1): Otóżći to ſzaleńſtwo/ ábyś ty z ſwoim ćiáłem Chryſtuſowé ćiáło pomiárkowáć miał: ábyś óno ćiáło Przybytek Boży do ſwégo porównáć miał BiałKat 301.
3. Rozważyć, rozsądzić, rozstrzygnąć; disceptare Modrz [co] (1): słuſznieyſza rzecż ieſt/ áby ſię ludźie pomierzáli práwem ábo iáką przyſtoynośćią/ niżli bronią. trzebá im też podáwáć drogę do obránia ſędźiow/ ktorziby te roznice pomiárkowáli. ModrzBaz 104.

Synonimy: 1. pohamować, powściągnąć, ukrocić, uspokoić; 2. porownać; 3. rozsądzić, rozważyć.

Formacje współrdzenne cf MIARKOWAĆ.

Cf POMIARKOWANIE, POMIARKOWANY

MN