[zaloguj się]
[pdf]

POMYSŁ (9) sb m

o prawdopodobnie jasne (tak w pomyślać).

Fleksja
sg pl
N pomysł
G pomysłu, pomysła pomysł(o)w
A pomysł
I pomysł(e)m pomysł(a)mi

sg N pomysł (1). ◊ G pomysłu (5), [pomysła]. ◊ A pomysł (3). ◊ [I pomysł(e)m. ◊ pl G pomysł(o)w. ◊ I pomysł(a)mi.]

Sł stp, Cn brak, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII w.

1. Myśl, umysł, rozum; pomyślenie, pojmowanie, rozumowanie (3):

[pomysł czyj: Iako więc wtakowych dwu częśćiach (to ieſt/ gdy sługa Kościelny vzna pomysł więzniow/ ieſly vporny/ czyli ſtrapiony) poſtępować y ſprawować ſię/ każdy sługa słowa Bożego zokolicznośći łatwie vznać może UstKościel 179v.]

[W połączeniach szeregowych: A także Zakon chce po nas/ doſkonałego poſłuſſeńſtwa ku Bogu/ miłośći ſcałego ſerca/ ſcałey duſſe/ ze wſſech śył/ y ſcałego pomysła rć. UstKościel 11, 11v.]

Fraza: »[o kim, o czym] ani pomysłu« = nawet nie myśli się (3): Bo zacni ſtanowie chociay co od kogo wezmą/ tedy to v nich w máłey powadze bywa/ álbo wnet záſię ledá komu dádzą/ á prętko tego zápomnią/ á o onym áni pomyſłu/ áby mu to kiedy oddawáć mieli. RejZwierc 98v, 137v. Cf »ani pomysłu, ani słowka«.
[Zwrot: »w pomysł wpajać«: Maią przeto kaznodzieie [...]/ Teſz y gniew wielky miłego Boga przećiw grzechom takowem/ [...]/ dobrze wpomysł wpaiać. UstKościel 122.]
Szeregi: [»pomysł i serce«: wołamy uprzeimie ku tobie [Boże]/ aby wſſyſtky nieprzyiaćioły naſſe łaskawie nawiedzyć raczył [...]/ a iżby ſnami y ze wſſemi Chrześćiany/ przyiacielsky/ bogoboiny y zgodny pomysł y ſerce mieli UstKościel 154.]

»ani pomysłu, ani słowka« (1): [marnie prożnujący] tylko ſie pyta wieleli wcżorá winá wydano/ wiele ſklenic ſthłucżono/ wiele lanych ſwiecz ſpalono [...] A o przyſzłych rzecżach áni pomyſłu/ áni ſłowká nigdy nie wſpomni RejZwierc 160.

[W przen: Tam ſię hnet z odpowiedzy [więźniów] okaże/ iakowych pomysłow ſerce ich pełne. UstKościel 179.]
2. Mniemanie, pogląd zdanie, opinia, wyobrażenie (4):

[pomysł czyj o czym: że stąd pomisl naſz/ o wſſech czlonkach a Articuliech oſobliwych/ Chrzescianſkiego naboſzenſtwa iawny/ zebrać y sgrumadzić. UstKościel a4.]

Wyrażenia przyimkowe:»podług [czyjego] pomysłu« (1): wielkich páń Kſiążęcego/ y Krolewſkiego ſtanu/ [...] ieſt ieſzcże nieczo tego wieku/ s kthorych wziąć by ſie wzraz mogł/ ku wymálowaniu w tey mierze doſkonałośći. A wſzákoż/ kiedy inácżey być niemoże/ powiem iáka thá dworna páni/ podług moiego pomyſłu/ być by miáłá GórnDworz V7.

»nad pomysł« (3): a wſzakoż ty ſąm ſſiebie tym więcey ſię około znamięnitych rzecży obieray/ izebyś nietylko nadzieyę ale też y wnſzowania wſzyſtkich ludzi nad pomysł przewyſzſzyć mogł KwiatKsiąż A4.

~ Wyrażenie: »nad pomysł człowieczy (a. ludzki)« (2): A we wſzytkiey trefnośći żadna rzecż trefnieiſza nie ieſt/ iáko wyrwáć co nád pomyſł cżłowiecży/ iżby ten kto onego ſłucha/ iną rzecż vſłyſzał/ niż thá/ ktorey z myſlą ſwą cżekał GórnDworz S2v, S3v.
Szereg: »nad pomysł a mniemanie« (1): Otoż iáko w trefnych powieſciach/ gdy kto czo/ nád pomyſł/ á mnimánie ludzkie wyrzecże/ thák tu/ gdy ſie co komu nád nádzieię sſtánie/ hneth ſie temu ludzie ſmieią GórnDworz S3v. ~

3. Zamysł, plan; sposób (2): Pomyſł tho był wielki/ á práwie przyſtoiny mocy Alexándrá wielkiego. GórnDworz Ii3; [A dlia liepſzei pewnoſci/ tę tym pomiſlem sloſſoną formam doctrinae, to ieſt/ spoſob vczenia do ynych Panſtw [...] y do inych ſlawnych tychto czaſow Theologow/ iáko do Strasburku y do inych więcey roſeslali UstKościel a4].
Wyrażenie: »zły pomysł« (1): Ale gdzieby kto ſnią dwornie/ bácżnie/ á więczey dla krotochwile/ niż dla złego pomyſłu o tym mowił/ tám niepotrzebá ſurowey twarzy/ ále rádniey ma [...] znikáć nieznácżnie oney o miłośći rozmowy. GórnDworz Bb8v.
4. [Sens, znaczenie, treść: I przes tegoſz Ducha zakon Boży/ w ſerca naſſe bywa wpiſan/ tak żebych nietylko pomyſł iego zrozumieli/ ale teſz zapoczęli prawię owo miłować/ co nam zakon roſkazuie UstKościel 37.]
5. [Dusza, duch: Ale [pokuta] tylko ma być okazaniem a świadectwem/ pokutuiącego ſkruſſonego y łaſky żądaiącego pomyſłu/ a iże ſię teſz s zebraniem Chrześćiańſkiem [...] ziednać żąda. UstKościel 121v.

W przeciwstawieniu: »ciało ... pomysł«: Oczem ſie Paweł święty vſkarża. Rom.7. powiedaiąc/ że zakon ćiała/ z zakonem pomysłu walczy UstKościel 40.]

Synonimy: 1. myśl, rozum, umysł; 2. opinija.

JR