[zaloguj się]
[pdf]

POŚPIESZNY (16) ai

-ś- (8), -ſ-, -s- (8).

o oraz e jasne.

comp pośpieszni(e)jszy (2).

Fleksja
sg
mNpośpieszny fNpośpiesznå nN
G Gpośpieszn(e)j Gpośpieszn(e)go
D D Dpośpieszn(e)mu
A Apośpieszną A
pl
N m pers pośpieszniejszy
subst pośpieszniejsz(e)
I m pośpieszn(e)mi

sg m N pośpieszny (6). ◊ f N pośpiesznå (1). ◊ G pośpieszn(e)j (1). ◊ A pośpieszną (4). ◊ n G pośpieszn(e)go (1). ◊ D pośpieszn(e)mu (1). ◊ pl N m pers pośpieszniejszy (1). subst pośpieszniejsz(e) (1). ◊ [I m pośpieszn(e)mi.]

Sł stp, Cn brak, Linde także XVIII w.

1. Szybko wykonany a. dokonujący się szybciej niż zwykle, niż należy (9): Approperatum opus, Poſpieſzna kwápiona robotá. Mącz 326b; Dla pośpieſznego poczęćia/ weźmi kość z ſercá ieleniego/ zębu ſłoniowego/ miáłko tho vſkrobawſzy/ ma páni pić z winem SienLek 112; przeto ku lekkiemu á pośpieſznemu rodzeniu/ tákſye rzędźić potrzebá SienLek 113.
Wyrażenia: »ku biegu pośpieszny« = szybko biegający (1): [liszka bez ogona] Zebrawſzy liſzki w gromádę/ Wydáłá im táką rádę Sioſtry miłe poſłuchayćie/ Po ogoniech nic nie maćie: Dobrzebyśćie vdziáłáły/ Iżbyśćie ie porzeżáły. Y bylibyśćie cudnieyſze/ Y ku biegu pośpieſznieyſze: Bowiem ogon prozne brzemię/ Rozwlecże ſie iáko ślemię. BierEz H4.

»pośpieszna droga« (1): Tedy wnet vyrzáłá przed ſobą krynicę piękney wody: ktorey gdy ſię nápiły bydlętá/ wnetże śiłę wzięły/ y pośpieſzną iey drogę vcżyniły SkarŻyw 403.

»pośpieszna śmierć« [szyk zmienny] (4): CATHEMERINON. Xięſtwá Słuckiego/ z żáłobliwym lámentem ná pośpieſzną śmierć/ ſławney pámięći Xiążąt Słuckich/ Gerzego/ Iána Siemioná/ y Alexándrá/ Oſtátnich Dźiedźicow. KołakCath kt, A3, C5; KołakCathOkuń A2; [BielKron 1597 649].

[Zestawienie: »dziedzic pośpieszny« = dalszy krewny dziedziczący w razie braku krewnych pierwszego stopnia: A kiedy do dźiedźictwá nienależy/ áni brát/ áni śioſtrá/ tedy wſzytcy ktorzy ſie w iednym ſtopniu krewnośći być dowiodą bądź mężcżyzná/ bądź białagłowá/ rowną cżęść dźiedźictwá bráć będą: w cżym roznośći płći baczyć nie trzebá/ ty w práwie Sáſkim dźiedźicámi pośpieſznemi haeredes accelerantes zową. Dlatego iż ſie dźiedźictwo do nich ná doł śpieſzy/ bo poſpolićie to co nádoł idźie/ śpieſzy ſie/ á co wzgorę idźie/ to ſtoi. SzczerbSpecSax 117 (Linde).]
2. Skłonny, chętny (7): Citus [...], Celer, [...] quasi citatus, Poſpieſzny/ Prętki/ Ochotny. Mącz 53a; Promptus, Wydány/ Też gotowy/ Poſpieſzny/ Chutki/ Prętki Mącz 325b, 54a, 294c, 305b, 326b.

pośpieszny do czego (1): poki nie wygasnie z Vmysłow, y animuszow ich niebespieczenstwo naktore była przywiedziona Rpta, y obywatele iey wszyscy y chetnieyszy zgardły maiętnosciami ywolnosciąmi swemi, tympospiesnieysy będą dotego wszytkiego coby kudobremu y spokoinemu iey było ActReg 135.

Synonimy: 1. bystry, chybki, chyży, kwapliwy, prędki, skoczny, skory, żartki; 2. chętny, gotowy, ochotny, skłonny.

Cf NIEPOŚPIESZNY

MP