[zaloguj się]
[pdf]

POTĘPIONY (286) part praet pass pf

potępiony (220), potępion (66).

-ę- (280), -ęm- (4), -e- (2).

Oba o jasne.

Fleksja
sg
mNpotępion, potępiony fNpotępiona, potępionå nNpotępioné, potępiono
Gpotępionego G G
Dpotępionému D D
Apotępionégo, potępiony A Apotępion(e)
Ipotępionym I Ipotępionęm
L Lpotępionyj Lpotępionym
Vpotępiony V V
pl
N m pers potępieni
subst potępion(e), potępieni
G potępionych
D potępionym, potępion(e)m
A m pers potępion(e)
subst potępione
I m potępionemi, potępionymi
L potępionych

sg m N potępion (59), potępiony (34); ~ (attrib) potępiony (7); ~ (praed) potępion (59), potępiony (24); -on PowUrb, SeklWyzn, SeklKat (5), KromRozm I (2), MurzNT, KromRozm II, KromRozm III (2), KrowObr (13), Mącz (2), HistRzym, RejPos (2), RejZwierc, WujJud (2), CzechRozm (2), NiemObr, ArtKanc (3); -ony SkarJedn (5), LatHar, SzarzRyt; -on : -ony MurzHist (5:1), BielKron (2:1), SkarŻyw (2:6), CzechEp (4:1), GrabowSet (1:1), WujNT (5:7). ◊ G potępionego (8); -ego (2), -(e)go (6). ◊ D potępionému (4); -ému (1) OpecŻyw, -ęmu (1) MurzHist, -(e)mu (2). ◊ A potępionégo (4), potępiony (2); -égo (1) OpecŻyw, -ego (1) MurzHist, -(e)go (2). ◊ I potępionym (8). ◊ V potępiony (1). ◊ f N (praed) potępiona (6), potępionå (4); -a BielKron (4); -å GrzegŚm, SkarŻyw; -a : -å WujNT (2:2). ◊ L potępionyj (1) MurzHist. ◊ n N potępioné (10), potępiono (1); -é (1), -(e) (9); ~ (attrib) -é (4); ~ (praed) -é (6), -o (1) Leop. ◊ A potępion(e) (4). ◊ I potępionęm (1). ◊ L potępionym (1). ◊ pl N m pers potępieni (73); -eni (1) OpecŻyw, -ęni (1) NiemObr, -(e)ni (71). subst potępion(e) (10), potępieni (1) BielKron [cum N pl: trupi]. ◊ G potępionych (24). ◊ D potępionym (5) OrzRozm, SkarJedn, WujNT (2), WysKaz, potępion(e)m (2) MurzHist, LubPs; -ęm (1), -(e)m (1). ◊ A m pers potępion(e) (6). subst potępione (6); -e (1), -(e) (5). ◊ I m potępionemi (5) MurzNT (2), LubPs, RejPosWiecz2, LatHar, potępionymi (1) KrowObr; -emi (1), -ęmi (1) MurzNT (1:1), -(e)mi (3). ◊ L potępionych (5).

Składnia dopełnienia sprawcy: potępion(y) od kogo (13), przez kogo (3); przez kogo BielKron, Mącz; od kogo : przez kogo KromRozm III (1:1).

Sł stp s.v. potępić, Cn s.v. sumnięniem swem przekonany, Linde XVIII w. s.v. potępić.

1. Uznany za zły, naganny, grzeszny; condemnatus Cn (72): [mówi Luter:] bo cżart dobrze rozumie/ iż nátym mieyſcu będzye wyznawana boża práwdá odemnie/ á iego chwałá będzye potępioná BielKron 196v; Báłwany y obrázy Pogáńſkie cudzych bogow w piśmie ś. ſą wſzędzie potępione: lecz obrázy święte Páná Chriſtuſowe y świętych iego/ nigdzie. WujNT 526, 151, Yyyyy4.
Szereg: »potępiony i pohańbiony« (1): Zezwi wſzytkich ſwoich kápłanow/ á roſkaſz im áby to oko zlecżyli/ á moc Bogow ſwoich pokazáli: á ieſli oni niezlecżą/ ia wnet mocą Bogá mego Iezuſa Chryſtuſa zlecżę oko to: áby znał máły y wielki/ iſz potępione y poháńbione ieſt wáſze w tákim báłwochwálſtwie głupſtwo. SkarŻyw 179.
α. W funkcji przymiotnika: Zły, naganny, grzeszny (8): tákże przećiwko panu naſzemu/ dwoiem ſpoſobem potępiony bói wiedźiemy MurzHist B2, D3v, Rv; MurzNT 91; czemużeś ich odſtąpił? y przyſtałeś ku tym ludźiom potępionym/ ktorzy Dyabłu oddawaią dźiádá twego/ ze wſzytkiemi przodki twemi? OrzRozm M4v.

W połączeniu szeregowym (1): Wſzyſtkie Vota, álbo obietnice wſzyſtkie/ nie tylko ſą nie potrzebne/ [...] ále też bezbożne/ Pogáńſkie/ żydowſkie/ potępione/ błędne/ Dyabelſkie/ cżárownicże/ odſzcżepieńcże/ przećiwne wſzyſtkim świętym. ReszPrz 60.

Szeregi: »mizemy i potępiony« (1): Niegodzi ſię w tym ćiebie ſłucháć Ceſarzu: bogowie ći o ktore ſię záſtáwiaſz/ dyabli ſą/ ſami mizerni y potępieni/ á ieden ieſt Bog tworcá nieba y ziemie SkarŻyw 408.

»złościwy a potępiony« (1): iżbychmy ſię głupie nie vnośili [...]. Ani żebychmy tych rzecży za ſwięte mieli/ ktore Pan Bog iako złośćiwe á potępione wzgardza y odrzuca. BibRadz *3v.

a. Uznany za odstępstwo (odstępcę) od wiary (59): KromRozm I Ev; KromRozm III P4v; Zá tego wielki Synod był w Efezu [...]/ á thám Neſtoryanow ſektá potępioná. BielKron 159v, 166; Ktorzy Obrázy Chrzeſćiáńſkie báłwánámi zową/ odſzcżepieńcy ſą/ przed 800 lat potępieni. WujJud 45 marg, 58, 157v, 171, 262v; áby potępieni ći byli/ ktorzy o kośćiele iáſne proroctwá widzą/ á przedſię z niego vćiekáią. SkarJedn 9; Po nim bliſko/ trzey ieden po drugim ſprośni Heretykowie/ to ieſt Sergius/ Pyrrus y Páweł/ ná teyże Cárogrockiey Stolicy śiedzieli: ktorzy Metro[p]olitſkie kácerſtwo/ iuż ná Piątym Zborze potępione ożywiáli SkarJedn 392, A**v [4 r.], 128, 198, 212, 221, 316, 382; Iákoſz Heretyk táką świátłośćią/ ćiemnośći ſwych y fałſzow od ták ſtárych y świętych Doktorow potępionych záwſtydzić ſię niema? SkarŻyw 198; Potępiony Arryuſz/ ktory Boſtwo Syná Bożego bluznił: gdy przez Zbor Niceńſki/ [...] ná głowie ſtárty/ ogon iáko chytry wąſz przez ſwe vcżnie/ podnośić pocżął SkarŻyw 388, 89, 299 [2 r.], 301 [2 r.], 374 [2 r.], 394, 493; CzechEp 222; WujNT 5, 56, 461, 463, 650 marg (9); Tákieć ſą tych Ewángelikow náuki/ ktore [...] ſtáre potępione od kośćiołá herezye wſkrzeſzáią SkarKaz 241b, 635b.

potępiony jako kto (2): WujJud 213; Przećiw ktorym [Sergiusowi, Pyrrusowi i Pawłowi] Sżoſty Zbor złożony ieſt/ y ná nim iáko bezbożni bluznierce potępieni ſą. SkarJedn 392.

potępion za kogo (1): iż Eutyches/ ktory zá kácyrzá yuż był od Fláwianá biſkupá ſwego y od papyeżá potęmpion/ rozgrzeſſon y przyyęt yeſt. KromRozm III P8v.

potępiony czym (3): ktorzy [odszczepieńcy] potym rychło/ cżęśćią ſądem ſámego ludu poſpolitego/ cżęſcią poważnośćią Conciliow/ cżęśćią też wielkośćią cudow byli potępieni WujJud 116v, 2v, 7.

potępion w kim (1): O tym kácerſtwie ták Tertullian piſze: A Symonowego czárnokśięſtwá náuká ániołom ſłużąca/ [...] od Apoſtołá Piotrá w ſámym Symonie potępioná. WujNT 700.

W połączeniach szeregowych (2): SarnUzn G7v; á záraz wſzyſtkie tym przećiwne błędy y odſzcżepieńſtwá iákieżkolwiek od Kośćiołá potępione y odrzucone/ y przeklęte/ ia takież potępiam WujJud 27.

W charakterystycznych połączeniach: potępion(y)(-a, -e, -eni) (jest, są) Antymijus, Arryjusz, bluźnierstwo (jako bluźnierce) (3), błąd (8), ciemności, Eutyches (2), fałsze, (jako) heretyk (heretyctwa, herezyje) (5), kacerstwo (kacerz) (11), monotelity, nauka czarnoksięstwa (ksiąg zakazanych) (2), Nestor, nowi ewanjelikowie, obrazoborcy, odszczepieniec (odszczepieństwo) (3), sabellijanowie, sekta (2), wiara [czyja], zbory; potępiony dawno (od dawnych czasow) (7), jawnie, sprawiedliwie; potępiony od Apostoła Piotra, od biskupa, od kościoła (w kościele) (8), od (starych) Ojcow (2), od papieża, od św. doktorow, od św. zboru; potępiony przez koncylijum (2), poważnością koncylijow, sądem [czyim] (3), wielkością cudow.

Szeregi: »osądzony i potępiony« (3): A ták po onych ſługách Bożych Huśie/ Luterze/ Zwingliuśie/ Kálwinie. (-) My ich zá tákie niemamy: ponieważ ſądem Kośćiołá Powſzechnego/ iáwnie á ſpráwiedliwie zá Heretyki ſą oſądzeni y potępieni. WujJud 7, 214v; WujNT 30.

»potępion a skażon« (1): ktora [wiara Sasków] nie tylko piſmem ſwiętym zháńbioná ieſt/ ále y przez wſzytkie Koncylia/ [...] ktore kiedy przed tym bywáły/ ieſt potępioná á ſkáżoná BielKron 208v.

»potępiony i wyklęty« (1): żadną miárą nie przyzwolę/ ábych miał przywroćić potępionego y wyklętego Heretyká SkarJedn 137.

»zganiony i potępiony« (1): á ktore oſoby/ y rzecży ten Kośćioł Rzymſki gáni y potępia/ oni teſz y zá zgánione y potępione máią SkarJedn 319.

»potępiony i zniszczony« (1): ktore [kacerstwo monotelitów] potym przez ſſoſte Concilium powſſechne w Konſtántynopolu potęmpyone yeſt y zniſſczone. KromRozm III L6v.

2. Osądzony, skazany; damnatus Mącz, Calep; condemnatus, incidens poenam, iudicatus Vulg; damnas Calep (212): Damnatus, Oſądzony/ Wskazány/ Wzdány/ Potępiony przes ſąd Mącz 77c; SkarJedn 106, 128; iſz kto raz złożony/ winnie álbo niewinnie/ bez Synodowego dozwolenia wroći ſię ná ſwoię ſtolicę: ten bez wſzytkiego ſądu/ potępiony ieſt. SkarŻyw 89, 389 marg, 390, 391 marg; Bo w táynośći Troyce świętey/ było vrádzenie wźięte/ by Syn Boży był poniżon/ á w cżłowiecżeńſtwie potępio[n]. ArtKanc E3v; Calep 286b, 287a.

potępion(y) na co (4): ábo ofiáruy Bogom nieśmiertelnym/ á będzieſz w wielkiey przyiázni v niezwyćiężonego Páná náſzego Iulianá: ábo więc ná męki/ ktorymi złocżyńce karzą/ potępion będzieſz. SkarŻyw 428, 62, 75. Cf Wyrażenie.

potępion w czym [= za co] (2): De vi damnatus est, Przekazan á potępion yeſt w gwałcie. Mącz 77c, 77c.

Przysłowie bibl.: SeklKat M3v; KromRozm III L4; Nie potępiayćie/ á nie będźiećie potępieni [Nolite iudicare et non iudicabimini]. WujNT Luc 6/37, przedm 4, s. 28 marg. [Ogółem 5 r.]
Wyrażenie: »na śmierć potępiony« (1): ale go [Jezusa] widziál vmęcżonego/ ij na ſmiertz potępionégo/ a wſſakoż wyznál go bytz panem ij dziedzicem krolewſtwa niebieſkiégo OpecŻyw 144v.
Szeregi: »nie obżałowany ani potępiony« (1): Dał też [papież Mikołaj] y liſti do Ceſarzá gániąc mu to bárzo/ iż Ignácego nie obżáłowánego/ áni potępionego zmiátáć á cżłeká świeckiego mocą ná nię ſtáwić śmiał. SkarJedn 214.

»osądzon i potępion« (2): niechay nie ſądźi y nie potępia/ boiąc ſię onego wyroku ſyná Bożego: by ſam oſądzon y potępion nie był. NiemObr 94; ArtKanc E4.

»przekazan a (albo) potępion« (2): Damnatus esse repetundarum, et de repetundis, Przekazan yeſt álbo potępion w tym co nieſpráwiedliwie wydárł ná ludziech kiedy był Stároſtą álbo vrzędnikiem/ to yeſt/ muśi wrácáć co nieſpráwiedliwie wydárł. Mącz 77c, 77c.

α. W funkcji rzeczownika (1):
Szereg: »skazany i potępiony« (1): ktoryby ſie ná tho obrał żeby wydał ktorego Zydá imię/ tákowi procż tego że doſtánie wſſyſtkiey máiętnośći ſkazánego y potępionego [incidentis in poenam]/ ieſſcźe [!] z ſkárbu náſſego Krolewſkyego weźmie dwá tyſiącá ſrebrnych groſſy Leop 3.Mach 3/21.
a. Skazany na wieczne potępienie (187): RejPs 102; MurzHist E4v, Fv, Sv, S2, S3, T4; MurzNT 21, 96; Temu nie rozumieiąc/ wſzyſcy ludzye głupi/ Iż támo [przy tronie kobiety głupiej] potępyeni/ leżą zmárłych trupi. BielKom B6v, D; KrowObr 208, 208v [2 r.]; Kto wierzy weń/ nie bywa pothępion. Ale ktho nie wierzy/ iuż ieſt pothępion RejPos 146 [przekład tego samego tekstu: WujJud, CzechEp 79, 215, ArtKanc G16v, WujNT Ioann 3/18, s. 314]; iákaſzby tho rzecż wierzyć ták iáko Antykryſt vcży mowiąc: przeto duſzá ieſt ſkáżoná/ y potępiona/ iż w ćiele ſkázonym y potępionym ieſt iákoby zánurzona: Y cożby to zá ſpráwiedliwość nie vcżyniwſzy nic złego/ á thák oto dla kogo być od Bogá potępionym? GrzegŚm [A3]v; WujJud 91, 138; WujJudConf 259v; KarnNap A4v; Tu ſię teſz w tey pieśni pokázuie/ przycżyná przyśćia Chryſtuſowego y w ćielenia iego ná świát/ to ieſt/ grzech pierworodny przodkow náſzych Iadámá y Iawy w ktorych wſzyſcy byliſmy potępieni y dáni w moc Dyabelſką SkarŻyw 358; CzechEp 79, 83, 215; ArtKanc G16v, L20v; GrabowSet S; Nie zgołáć było odięto słowo Boże Azyanom: ále do czáſu tylko. Iż [...] przeyrzał to był Pan Bog że ná on czás vwierzyć nie mieli: áby ćiężey nie byli potępieni. WujNT 464 marg, Ioann 3/18, s. 314 [2 r.], Rom 14/23, s. 861; Co mowiąc nie broni ſię to/ áby człowiek iáwnego grzechu/ ktory widźi/ ſądźić zá grzech nie miał. [...] ále żeby grzeſznego nie oſądźił/ iáko iuż v Bogá potępionego: á pámiętał iż powſtáć może SkarKaz 352b.

potępiony na co (1): Rzecże Klemencyanus: ofiáruy [memu bogu]/ boć głowę vćiąć káżę. Odpowiedział święty Gordyanus: niedocżekaſz tego nędzniku ná wiecżne ćiemnośći z pánem twym potępiony. SkarŻyw 429.

potępion(y) czym (7): MurzHist D3v; SkarŻyw A2; Nálazłby tákich wiele ſentenciy/ máło nie v wſzytkich przednieyſzych oycow/ ktoremi wſzyſcy co ſię dźiś Chrześćijány zową/ oſądzeni/ y potępięni być muśieli NiemObr 124; iż tákowy ieſt wywrocony/ y grzeſzy/ będąc właſnym ſądem (marg) ábo, ſam przez ſię. G. (–) potępiony. WujNT Tit 3/11 [przekład tego samego tekstu SkarŻyw, WujNT (3)], s. 108, 314, 748.

W połączeniu szeregowym (1): káżdy v nich [Żydów] iny cżłowiek niecżyſthy/ káżdy pothępiony/ káżdy Bálwochwálcá/ tylko oni ſą ſwięći BielKron 465v.

W porównaniu (1): wſzyſtkem nadźieie vtraćił/ Ieſtem potępion iako Kain i Iudáſz MurzHist F3.

W charakterystycznych połączeniach: potępione(-y, -a) (jest) ciało, człowiek (ludzie, narod człowieczy) (9), dusza, heretyk (2), nędznik, trup; potępiony ciężko, sądem [czyim] (6), sentencyjami, sprawiedliwie, na wieczne ciemności.

Szeregi: »osądzony i potępiony« (5): NiemObr 124; Aby nas ták wſzyſtkich iuż wiecżnie z dawná oſądzone/ y ſpráwiedliwie potępione/ zbáwił ſwoią śmierćią vſpráwiedliwione. ArtKanc D17v; Ktemu haeretycy ſámi przez ſię bywáią oſądzeni y potępieni/ według Hieronymá/ iż ſámi ſwą wolą wychodzą/ ſámi ſię wyłączáią z ſpołecznośći Kátholikow wiernych. WujNT 748, 108, 314.

»zatracony a potępiony« (1): MurzHist Tv cf W przen.

W przen (1): powiedźiał [Franciszek Spiera]/ że on Boga/ oicem niezowie ale mu złorzeczy [...], Płakali wſzyścy vczęni [którym dotąd Spiera był wzorem] ktorzy śię ku náuce ſwyi boga báli/ że takiego miſtrza na zatracónyi a potępionyi drodze być wydźieli MurzHist Tv.
αα. W funkcji rzeczownika (4): ieſliże ty wyznáwáſz/ iżeś ieſt wlicżbie i ſtanie potępionych/ niemáſz temu żádną miarą wierzyc MurzHist K2v, Q2v.

W przeciwstawieniu: »wybrany ... potępiony« (1): Bo i to co tu on roſpacz ſwą mnoży/ biorąc przedśię przeirzenié pańſkie tak wybranych iako i potępionych/ zaiſté wielká Bożá kaźń ieſt/ á nám vpomnienié/ abychmy zbawienié naſze [...] zboiaznią i drżenim ſprawowali MurzHist G4v.

Wyrażenie: »potępionych męki« (1): Był tedy iakoby kto wcięſzkiem więśięniu położony/ ktory [...] zwobodnym záirzáł rozumieiąc ie byc ſzczeſliwemi/ a przedśię byśię wywikłać niemogł Przetoſz powiedáł że takié ſą potępionych męki. Abowiemci (mowi) i oni [...] żáirzą wybranem/ ale iuſz być dobremi niemogą MurzHist I.
α. Cierpiący w piekle (132): WróbŻołt tt2v; Gdi by poſmierczy duſſe dawano na wykup niebył by zaden bogati potępion iedno vbodzi ktorzy niemaią czim duſze ſczyſczu wykupic SeklKat Y4, F4; KromRozm I D4v; MurzHist G4; MurzNT 126; KromRozm II x2; LubPs N2 marg; wſpomoſz nas [św. Tomaszu] nędznych/ ábyſmy niebyli potępieni ze złymi/ tzáſu przyśćia ſądu KrowObr 163v, 55, 157v [2 r.], 215, 235v; BibRadz I 478d marg; BielKron 155v; RejAp 66; HistRzym 29v; RejPos 7v; RejZwierc 5; WujJud 105v; SkarŻyw 457; CzechEp 46, 71 [2 r.], 78; NiemObr 15; Kto nie czyni dobrze/ będzie potępion. WujNT Luc 3 arg; ieſli ná tym świećie nie pokutuią/ tedy pewnie ná onym będą potępieni. WujNT 252, przedm 39, s. 121, 204, 243, 264 (16); WysKaz 28; Y ktoſz ták będżie ſzczęśliwy/ Kto ták w cnotách vtwierdzony/ Gdy prziydźie ná ſąd prawdźiwy/ By nie miał być potępiony? SzarzRyt Bv.

potępion(y) dla czego (4): the godzyny muſcha [!] vmrzecz. a boyą ſzye. yſz dla grzechow mogych. bądą potąpyon PowUrb +; BielKron 212; LatHar 294; WujNT 52.

potępion z czego (2): [Chrystus] ták mowi/ Máth: 12. ꝟ 37. Z mowy twoiey vſpráwiedliwion będźieſz/ y z mowy twey potępion będźieſz. CzechRozm 213v; WujNT Matth 12/37.

potępion o co (1): iż ſie vkazał [papież Benedyktus] iednemu Biſkupowi ná cżarnym koniu ieżdząc/ ktory go ſpytał cżemu ták po śmierći ieździ/ odpowiedzyał: ieſtem o łákomſtwo potępion/ á ták cię proſzę idź a wyymi ná tym mieyſcu moie ſkárby á rozday przebog vbogim BielKron 176.

potępion za co (1): Ale on złodźiey ktory był owce pokradł/ [po śmierci] będzie potępion zá to. HistRzym 29v.

potępion czym (1): ktory [umarły doktor] ták wołał: ſpráwiedliwym ſądem Bożym/ ieſtem potępion/ iżem będąc ná ſwiećie mowił. KrowObr 134.

potępion w czym (1): iż prze złośći/ cżłowiek oddalony Od łáſki twoiey: w tym potępion bywa GrabowSet D.

W połączeniu szeregowym (1): Nie przeto [jako chrześcijanie jesteśmy w Panu Chrystusie] ábyſmy ták nędzniki/ y grzeſzniki/ y vmárłymi/ á wiecżnie potępionemi zoſtáli: ále też ábychmy przez iego duchá [...] zbáwionemi ſie sſtali. RejPosWiecz2 92.

W przeciwstawieniach: »zbawion(y) (a. zbawić) [w tym: bibl. Mar 16/16 (16)] (22), usprawiedliwion(y) (2), pożegnany ... (być) potępion(y)« (25): O przeklętá rada/ o mizerni wódzowie ludu poſpolitego/ w ręce waſſe dal buóg ſyna ſwégo [...]. On ci vmrze od wás/ ij zbawi ſwóy lud/ a wy będziecie potępieni. OpecŻyw 69v; SeklWyzn d2, g; SeklKat C2, T4, Y4v; KromRozm I Mv; KrowObr 43 [2 r.], 45v, 54, 58, 71, 104, 115; będą potępieni wſſyſtcy kthorzy by bluźnili przećiwko tobie: á ći ktorzy by cie budowály pożegnáni [benedicti] będą. Leop Tob 13/16; Potym vtopiłem onego vbogiego/ przeto że on cżłek vbogi był dobry krześćiánin/ ále by był poł mile vſzedł/ zábiłby był drugiego w grzechu śmiertelnym/ á tákby byli obádwá potępieni/ ále on ieſt zbáwion. HistRzym 30; RejPosWiecz2 92; CzechRozm 213v, 258; CzechEp 215; LatHar 294; Abowiem z ſłow twoich będźieſz vſpráwiedliwiony: y z ſłow twoich będźieſz potępiony [condemnaberis]. WujNT Matth 12/37; Kto vwierzy y okrzći ſię/ zbáwion będźie. á kto nie vwierzy/ będźie potępion [condemnabitur]. WujNT Mar 16/16, s. 369.

W charakterystycznych połączeniach: potępiony(-eni, -e) bogacz (bogaty) (2), diabli, Judas, Kain, ludzie (człowiek, ludzkie pokolenie) (10), niewiernik, przeciwnicy Kościoła, zły, Żydowie niewierni; potępiony dla grzechow, dla luterskiej wiary, o łakomstwo, z mowy, dla niemiłosierdzia, dla niewdzięczności, z słow (dla słowa) (2).

Wyrażenia: »duch potępiony« (1): bacżąc tho mniſzy yż nád nádzieię ſie im ſtháło [tj. że żonę Ratusznego pochowano w kościele]/ náucżyli iednego nowotnego mnichá co miał cżynić wlawſzy [lege: wlazſzy] ná ſklep kośćielny/ gdy będzie Exorciſmy drugi mnich działał w kościele/ á gdy kthemu przyſzło/ tłukł tám nad ſklepem á powiádał/ iżem duch potępiony Ratuſzney/ roſkázuiąc áby iey ćiáło było z kośćiołá wyrzucono BielKron 212.

»szatan, duch potępiony« [szyk 2:1] (2:1): OpecŻyw 37v; wyrwi mię z mocy á páſczeki nieprzyiaćielá mégo potępionégo ſzátáná SiebRozmyśl B3v, E2.

»wiecznie (a. wiekuiście), na wieki, na wieczne więzienie, wieczną śmiercią, w ogniu wiecznym potępion(y)« (9:5:1:1:1): OpecŻyw 103v; Ale mnie wieczną śmiercią potępionego/ nigdy ſpiekła Bóg niewywiedźie. MurzHist S3, N4v; KrowObr 166, 180v, 221v, 230v; BibRadz II 135c marg; Niektorzy ludźie vcżeni mienią Piekło cżworákie/ iedno na głępſze w ktorym ludźie wiecżnie potępieni ſą. Drugie wyſzſzey/ w ktorym dźieći nie krzcżone. Trzećie wyſzſzey/ ktore zową mniſzy Cżyśćiec. Cżwarte ktore zową Limbus BielKron 467; RejPos 65v; RejPosWiecz2 92; SkarŻyw 89; LatHar 25; ślubu nie ſtrzymawſzy/ nie ćieleſną śmierćią pokarána/ ále w ogniu wiecznym będzieſz potępioná. WujNT 416, 52, 121, 760.

Szeregi: »potępiony i zatracony« (1): O panno náſwiętſſá/ powiédz bogu oyttzu/ [...] tzo chceſſ wybratz ſmiertz cżyli żywot ſyna twégo. Ieſtli żywot obierzeſs/ wiédz panno ijżci zbawienijé wſſytkiégo ſwiata zaginie/ ij wſſytko ludſkié pokolenijé/ wiecżnie muſi bytz potępioné ij zatratzoné. OpecŻyw 103v.

»(wiecznie) zginąć a (i) potępionym być« (2): kthorzy nie wierzą weń/ á nie chcą być poſłuſzni ſłowom iego/ wiecżnie zginąć á potępyonemi być muſzą. LubPs Bv; SkarŻyw 573.

Iron. (2): Ták tedy naprzod mowićie [święcąc opacichę:] [...] Aby ná ten Płatek álbo zawoy/ ná iey Głowę włożony twoie [Panie] błogoſláwieńſtwo ſtąpiło [...] (áby nigdy ten zawoy niezgrzeſzył/ y potępion niebył) KrowObr 147v.

W przeciwstawieniu (w nawiązaniu do Mar 16/16): »zbawion ... potępion« (1): Vkaſz gdzie mowił do ſwoich zwolennikow Apoſtołow/ idźcie Zwony krzćićie/ [...] krztząc Spiżę w imię Oycá y Syná y Duchá Świętego/ ktory Zwon vwierzy będzie zbáwion/ á kthory zwon nie vwierzy będzie potępion. KrowObr 103v.

αα. W funkcji rzeczownika (32): bo potępieni nie będą w dzień ſądny międzi ſprawiedliwemi policzeni. WróbŻołt B2; RejPs 170; MurzHist O; duſze błogosławioné nie tak ſzły proſto donieba [...]. Ale były na oſobliwem mieścu/ gdźie śię cieſzyły nadźieią przyſzłego przywiedźięniá do boga przes pana Chriſtuſa/ I ſpotępionemi widźieć śię mogli MurzNT 199; RejPos A5; SkarŻyw 121 marg, 312; A z ſtráchow/ rownan mogę być do lodu/ Przed ogniem/ w ktorym trwáią potępieni. GrabowSet C2v; LatHar 25 marg, 152, 281; WujNT 403, 851; WysKaz 33, 36 [3 r.]; Nie z piekłá też duſzá Moyzeſzowá wyſzłá: bo tám potępionych ieſt mieyſce/ nie świętych przyiaćioł y ſług Bożych/ iáki był Moyzeſz. SkarKaz 119b.

W połączeniu szeregowym (1): (nagł) II. Towárzyſtwo [w piekle]. (–) Moc niezlicżona potępionych/ ſzpetnych/ vdręcżenia/ ſmrodu/ háńby y bluznierſtwá pełnych/ á nieprzeſtáynie wołáiących/ nárzekáiących/ płácżących: y zębámi zgrzytáiących. LatHar 670.

W przeciwstawieniu: »potępiony ... zbawiony« (3): Acżkoli Pan Bog rzecżon miłoſiernym ná thym ſwiećie dla grzeſſnych/ wſſákoſz więcey będzie potępionych niżli zbáwionych. Leop 4.Esdr 8 arg; WujNT 253, 263.

Wyrażenia: »męki potępionych« (3): WróbŻołt D6v; Tedy rzecze y tym ktorzy po lewicy będą/ Idźcie odemnie przeklęći w ogień wieczny (marg) Przez ogień wyraża wielkie męki potępionych. (–) BibRadz Matth 25/41; WujNT 22.

»potępiony w piekle, w ogniu piekielnym; piekło potępionych« (2:1;2): Bo y wkazániu o vmárłych dáie [Damascenus] znáć/ iákoby potępieni w piekle/ znowu do poznánia wiáry S. przyść mogli. SkarJedn 283, 343; WujNT 263, 404; SkarKaz 119b.

Szeregi: »czartowy i potępionych« (1): A ſſeſć tyſyęcy kſyąg nápiſał [św. Augustyn] [...]: A yednák około ćyáłá zmartwy wſtánya: czártowego y wſſech potępyonych zbáwyenya [...] nye pomału zbłądźił. KromRozm II qv.

»abo zbawiony, abo potępiony« (1): iż to nie ſą niepodobne rzeczy/ ktore ſtárzy Doktorowie piſzą o záchwyceniu niektorych [...]/ áby oglądáli ſtan ábo zbáwionych ábo potępionych. WujNT 647. [Ponadto w przeciwstawieniu 2 r.]

3. Zniszczony, zgładzony (1): Iáko vpádło wielkie miáſto Bábilon/ á dla grzechow ſwych potępiono ieſt Leop Apoc 18 arg.
*** Dubium (1): vderzon był w policżek od cżłowieka niektorego tedy dziwował ſie ieden z iego nie znoſzoney cirpliwoſci, ktoremuż Socrates rzekł, gdibych od oſła vderzon był nigdybych ſie znim oto nie ſądził, y przecżżebych takież bicia ludzſkiego niezcierpiał iako od zwierzęcia nie rozumnego, bo mu było ſwe potępione [może zam. potępienie, co również niejasne] zcirpieć. BielŻyw 46.

Synonimy: 1. haniebny, naganiony, pohańbiony, skażony, sprosny, sromotny, szkarady, zganiony; 2. osądzony, przekazany, skarany, skazany, ukarany; a. zatracony; 3. pomszczony, spustoszony, wygładzony, wytracony.

Cf NIEPOTĘPIONY, POTĘPIĆ

KW, ZCh