[zaloguj się]
[pdf]

PRZEDSIĘWZIĄĆ (221) vb pf

przedsię wziąć (193), przedsie wziąć (27), przecię wziąć (1); przedsie KromRozm I (3), KromRozm III (3), OrzRozm (2), OrzQuin (4), BielSpr, Oczko, KochWz, KochPam; przedsię : przedsie LibLeg (2:1), RejPs (1:2), KromRozm II (1:1), Leop (1:2), BielKron (3:1), Mącz (51:2), MycPrz (1:1), SkarŻyw (3:1); przedsię : przecię ActReg (5:1).

wziąć przedsię (113), przedsię wziąć (108); wziąć przedsię March1Wiet, OpecŻyw, RejJóz, LubPs, OrzQuin (3), SarnUzn, SienLek (3), RejAp, BiałKat, GrzegŚm (2), BielSpr, RejPosWstaw, Strum, SkarJedn, KochOdpr, Calag, KochPs, CzechEpPOrz (2), KochWz, KochPam, KochPieś, GórnTroas, KochAp, WujNT; przedsię wziąć BielŻyw, MurzHist (2), KromRozm III (3), Diar, BielKom, BielKron (4), KwiatKsiąż (2), OrzQuin, GrzepGeom, KuczbKat, WujJud, WujJudConf, RejPosRozpr, MycPrz (2), BudNT, Oczko, BielSjem (2), GostGospSieb; wziąć przedsię : przedsię wziąć LibLeg (2:1), RejPs (2:1), KromRozm I (1:2), KromRozm II (1:1), GliczKsiąż (3:4, Leop (1:2), BibRadz (1:2), OrzRozm (1:1), Mącz (15:38), GórnDworz (6:3), RejPos (6:3), RejZwierc (9:2), CzechRozm (3:2), ModrzBaz (1:1), SkarŻyw (3:1), CzechEp (19:6), NiemObr (2:2), ActReg (3:3), Phil (1:1), LatHar (1:2), SarnStat (2:3).

Pisownia: wziąć przed się (68), wziąć przedsię (45); przed się wziąć (85), przedsię wziąć (21), przedsięwziąć (2).

wziąć ... przedsię (33) [wyrazem wtrąconym jest: dopełnienie z przydawkami (15), „to” (7), „co” (6), inne jednosylabowe zaimki (5)], przedsię nie wziąć (2).

Oba e jasne.

Fleksja
inf przedsię wziąć, wziąć przedsię
praet
sg pl
1 m wziąłem, -m wziął przedsię, -em, -m przedsię wziął m pers -smy przedsię wzięli, wzięlismy, -smy wzięli przedsię, -chmy przedsię wzięli
n subst -śmy przedsię wzięły
2 m -ś przedsię wziął, wziąłeś, -ś wziął przedsię m pers -ście przedsię wzięli
3 m przedsię wziął, wziął przedsię m pers wzięli przedsię, przedsię wzięli
n przedsię wzięło subst
plusq
sg pl
1 m -m był wziął przedsię, -m, -em był przedsię wziął, wziąłem był przedsię m pers
3 m był przedsię wziął, był wziął przedsię, przedsię był wziął m pers byli wzięli przedsię, byli przedsię wzięli
imperativus
sg pl
1 weźmimy przedsię, przedsię weźmmy
2 weźmi przedsię, weźḿ przedsię weźmicie przedsię
3 niech, niechåj weźmie przedsię
conditionalis
sg pl
2 m byś przedsię wziął m pers
3 m by wziął przedsię, by przedsię wziął m pers by przedsię wzięli
impersonalis
praet przedsię sie wzięło
fut przedsięweźmie się
participia
part praet act wziąwszy przedsię, przedsię wziąwszy

inf przedsię wziąć, wziąć przedsię (38). ◊ fut 1 sg wezmę przedsię, przedsię wezmę (10). ◊ 2 sg weźmiesz przedsię, przedsię weźmiesz (7). ◊ 3 sg przedsię weźmie, weźmie przedsię (10). ◊ 1 pl weźmiemy przedsię, przedsię weźmiemy (9), weźmiem przedsię, przedsię weźmiem (2) SienLek, GrzepGeom. ◊ 2 pl weźmiecie przedsię, przedsię weźmiecie (2). ◊ 3 pl przedsię wezmą (2). ◊ praet 1 sg m wziąłem, -m wziął przedsię, -em, -m przedsię wziął (16). ◊ 2 sg m -ś przedsię wziął, wziąłeś, -ś wziął przedsię (8). ◊ 3 sg m przedsię wziął, wziął przedsię (21). n przedsię wzięło (1). ◊ 1 pl m pers -smy przedsię wzięli, wzięlismy, -smy wzięli przedsię (10), -chmy przedsię wzięli (1) BibRadz. subst -śmy przedsię wzięły (2); -śmy (1), -smy (1) BielSjem (1:1). ◊ 2 pl m pers -ście przedsię wzięli (1). ◊ 3 pl m pers wzięli przedsię, przedsię wzięli (7). ◊ plusq 1 sg m -m był wziął przedsię, -m, -em był przedsię wziął (4), wziąłem był przedsię (1) CzechEp. ◊ 3 sg m był przedsię wziął, był wziął przedsię (3), przedsię był wziął (2); był wziął przedsię BibRadz; był przedsię wziął : przedsię był wziął Mącz (2:2). ◊ 3 pl m pers byli wzięli przedsię, byli przedsię wzięli (4). ◊ imp 2 sg weźmi przedsię (11), weźḿ przedsię (1) LubPs. ◊ 3 sg niech, niechåj weźmie przedsię (2). ◊ 1 pl weźmimy przedsię (7), przedsię weźmmy (1) KromRozm I. ◊ 2 pl weźmicie przedsię (1). ◊ con 2 sg m byś przedsię wziął (1). ◊ 3 sg m by wziął przedsię, by przedsię wziął (6). ◊ 3 pl m pers by przedsię wzięli (2). ◊ impers fut przedsięweźmie się (1). ◊ praet przedsię sie wzięło (1). ◊ part praet act wziąwszy przedsię, przedsię wziąwszy (25).

Sł stp, Cn brak, Linde XVII – XVIII w.

1. Powziąć zamiar, postanowić; constituere, decernere, habere in animo, instituere (in animo), intendere (consilium), proponere (animo a. sibi), statuere Mącz, Calag; animo destinare a. intendere, apud animum statuere, cogitare, deliberatum habere, facere Mącz; animum inducere Modrz; captare quid consilii, invenire Calag [w tym: co (64)] (82): LibLeg 7/98v; MurzHist N3; BibRadz *4v; prośił [Krzysztof Kolumb] Krolá Páná ſwego áby mu w thym pomocen był/ co przed ſie wźiął/ w dálekie Kráiny ná morze záiecháć BielKron 440v; Cancellos sibi circumscribere vel circundare, Yednę rzecz przed ſie wzyąć. Cyl ſobie wſtáwić. Mącz 33a; Animo aliquid finire, Wzyáć [!] co przed ſię/ álbo vłożić ſobie co. Mącz 127d; Non erat obscurum quid homo improbus ac nefarius cogitaret, Nie táyemno było co zły człowiek przed ſię był wźiął/ álbo ná co ſie ſádźił. Mącz 257a; Nihil mihi potius fuit, quam ut Masinissam convenirem, Nioczem bárziey nie ſtał álbo nicem był przed ſię nie wźiął. Mącz 316a; Urgere institutum, Pochádzáć ſwym przedſie wzięciem/ przinágláć temu co ſie przed ſie wzięło. Mącz 508c, 48d, 57d, 63c, 65a, 83b [2 r.] (26); RejPosWiecz3 98v; ále gniewliwy [jest ten] czo iuż wziąwſzy czo przed ſię iuż ſie vſtháwicżnie gniewa RejZwierc 75v; Strum A2v; Calag 294a; kwapmy ſie wdrogę/ ktorąſmy przed ſie wzięli SkarŻyw A4v, 165; Stáraymyſz ſie o tę rzecż/ coſmy przedśię wźięły BielSjem 11; WujNT 233.

przedsię wziąć jak [w tym: tak (5), jako (2)] (7): Constitutum est mihi, Vdałem ſie ná to/ tákem to przedſię wziął. Mącz 412c; Ita ut facere instituit, Ták yáko vmyślił vczinić/ álbo yáko przed ſię wziął. Mącz 413b, 50a, 341b, 391b, 412b; RejPos 119.

cum inf (5): Stat conferre manum Aeneae, Pewniem przed ſię wziął potykáć ſie s Aeneaſem. Mącz 417c, 48d; Iam to dawno pred [!] ſię wziął/ Rzekł p. Koſtká/ dobrze dzierżeć o białychgłowach/ y bronić ich podług możnośći. GórnDworz Gv, T2; A Boże day/ áby tácy przedſięwźięli cżáſu pokoiu pohámowáć ſię od niepotrzebnych nakłádow ModrzBaz 119v.

Ze zdaniem dopełnieniowym [zawsze: aby, iżby] (3): Mącz 48d; gdy iuſz miał nád ſześćdzieśiąt lat/ wziął to przed ſię/ áby ofiárę Pánu Bogu znáwrocenia grzeſznych cżynił SkarŻyw 106; SarnStat 18.

W zdaniu względnym, w którego członie nadrzędnym jest orzeczenie: (prze)trwać (2), (do)konać (2), sprawować, wypełnić [cf Zwroty s.v. „przedsięwzięcie”] (6): Bo ácżby cżás náłożył yákiſz kolwyek/ á wnim ſie nye pilnye vcżył/ áni theż wtem coby przed ſię wzyął przetrwał/ cżás on nye vżytecżny [...] będzye. GliczKsiąż Nv; á oná mu ktemu miáłá dopomoc/ iákoby they rzecży ktorą przed ſię wzyął/ dokonał. BielKron 54v; Acer et industrius in rebus agendis, To co przed ſię weźmie/ to pilnie á rządnie ſpráwuye. Mącz 169b, 446c; BielSjem 18; áby [słudzy Twoi] zá oſobliwą obroną y pomocą twoią/ to wſzytko co z dáru twego przed ſię wźięli/ álbo obiecáli/ ochotnie wypełnili LatHar 628.

Zwroty: »przedsie postanowienie wziąć« (1): niech więcéy niegrzéſzenia przed ſye poſtánowienié wźiąwſzy/ Páná Bogá chwali Oczko [40]v.

»radę [= zamiar] przedsię wziąć« = consilium capere a. intendere Mącz [szyk zmienny] (5): Vertere vela Proverbium, Zagle obróćić/ to yeſt/ ynſzą rádę przed ſię wziąć. Mącz 486a, 352d, 423d, 445a; rádę niepobożną wźiął przed ſye/ że dał potáiemnie Sinátá zábić. KochWz 138.

»umysł [= zamiar] przedsię wziąć« (2): boszmy then vmysl przed syą wſzyaly ysz przyaſſny they y miloſczy przeczywko yego M. braczkyey nygdy nyeodmyenymy. LibLeg 7/36v; BibRadz 206a marg.

a. Powziąć zamiar przedstawienia w tekście (15): KromRozm II n2v; Iż tedy tę rzecż ktorąſmy teraz wtem położenyu przed ſię wzyęli/ zámknyemy krotko/ vcżynyem doſić themu o co rzecż idzye. GliczKsiąż M7; Parergon seu parergum, dicitur quod alicui rei praeter propositum additur, Wſzeláka rzecz która z nienaczká dla prziochędożenia álbo ynſzey przicziny á nie z potrzeby bywa przidána tey rzeczy którąſmy przed ſię wzięli/ yáko powiedáyąc yáką hiſtorią nieco ſie k temu z nienaczká przitoczy námniey ku hiſtoriey nie należąca Mącz 278a; SienLek 143v; Tedy to wſzytko co mowi/ nic ku tey rzecży nie należy/ y więcey tym X⟨iądz⟩ K⟨anonik⟩ [Powodowski] nieumieiętnośći ſwey/ piſmá ś. niż rzecży ktorą przed ſię wźiął/ dowodźi. CzechEp 294, 89, 151; Iuż tedy zá pomocą páńſką wezmę to przedśię/ cżymbych zacność y pewność piſmá ś. okázáć [...] mogł. NiemObr 68.

cum inf (1): wźiąłem przedśię nápráwić/ á w porządek przywieść/ Lékárſtwá końſkie/ od tegoż Wydawce podáné SienLek 164v.

Ze zdaniem dopełnieniowym [aby, żeby (4), zaimek pytajny (2)] (6): GliczKsiąż A4v; weźmiemy przedſyę to czymby pośpiech mogł być ku poczęćiu/ y iákoby poczęćie mogło być poznáne SienLek 111v; GórnDworz Bv; tylko to przedśię weźmiem/ iáko ten Lan ma być mierzan. GrzepGeom L2; iż on [Daniel] po opiſániu z pocżątku tey káp. trzech pierwſzych [monarchij]/ wźiął to potym przedśię/ żeby też y cżwartą z nich naſtráſzliwſzą [...] opiſał CzechEp 371, 190.

2. Wziąć za przedmiot rozmyślań, omówić, rozważyć; adicere animum, considerationem intendere, inspicere, suscipere Mącz [w tym: kogo, co (55)] (56): ijż gdy na wás przydą przeciwnoſci ij cięſſkoſci/ wezmicie przed ſię bożé vmęcżenijé OpecŻyw 99v; Weźmiſz to wſſyſtko piſánye przedſye/ á ktemu też przyłoż to/ co nyedawno de Interim piſał/ oglądaſz yáſnye/ yáko ſye dáleko yedno od drugyego odſtrzęla. KromRozm I H4; Ale daymy im pokoy/ Sámego Lutrá przed ſye weźmmy. KromRozm I H4; KromRozm II r4; KromRozm III A6v, I5v; Diar 86; Weźmimy ten przed ſię podobny przykład. GliczKsiąż H5v; In alteram partem considerationem intendamus, Wezmiemy drugiey ſtrony rzecz przed ſię/ obaczmy á rozbierzmy drugą ſtronę. Mącz 445a, 162a, 191c, 287a, 406a; OrzQuin I; SarnUzn F5; byli ludzie/ [...] kthorzy ledá czo wziąwſzy przed ſię/ dobrze o tym mowić/ y piſáć vmieli GórnDworz K5v, C8, Z6; GrzegŚm [A4]v, 7; y tedy ſą przycżyny/ z ktorych ma káżdy áby iednę przed śię wźiąć/ chceli pobożnie [...] zácżąc Małżeńſtwo. KuczbKat 255; RejPosRozpr b3; RejPosWstaw 21; BudNT przedm b3v; CzechRozm 3, 103v, 104v, 242v; Weźmiemy przedśię inſzych [autorów]/ nieco w tey mierze ſtátecżnieyſzych. CzechEp 41; IVż ſię [...] dwoie kśiążek ná Wędźidło I.M. X⟨iędza⟩ K⟨anonika⟩ Poznańſkiego/ Hieronimá Powodowſkiego/ [...] ile mogło być nakrotcey ſkońcżyło: iuż też cżás trzećie wźiąć przedśię CzechEp 322, 15, 93, 105, 202, 223 (15); NiemObr 6, 7, 82; naydźie ſię kto drugi/ co [...] weźmie przed ſię z Gréckiégo/ ábo z łáćińſkiégo ięzyká co oſobliwſzégo/ czym pokaże/ iż naród náſz/ rozumém/ y náukámi/ z ludźmi gorętſzégo kráiu/ zrównáć záwdy może. GórnTroas 5; LatHar 199, 665; A ći Deputaći mieli ſtátut polſki przed ſię wźiąć, á mieli z nim co nabliżey oné práwá Litewſkie zgodźić. SarnStat 57, 1005.

Ze zdaniem dopełnieniowym [zawsze: zaimek pytajny] (2): Naprzod nyechay tho káżdy weźmye przed ſię/ á v ſiebye pilnye vpyáſtuye/ yáko wyele pożythecżnych [...] pożytkow ma wſobye náuká. GliczKsiąż G7v; SkarJedn 334.

Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do dopełnienia bliższego w zdaniu nadrzędnym (1): Weźmiſz też przed ſię onego Pátriárchę dziwnego Iozephá ſwiętego/ iáka też byłá ſpráwá około niego/ y iákie były dziwne poſtępki iego RejZwierc [203].

Zwrot: »przedsię wziąć sobie na pomoc« (1): gdy ty dwie rzecży przed ſię weźmieſz ſobie ná pomoc/ thę niewinną ſmierć Páná ſwego/ á tę ſwiętą pokutę á vznánie w imię ſwięthe iego/ iż ſie obacżyſz w złoſciach ſwoich/ [...] oto iuż będzieſz miał wielki cel á wielki ſtopień do tey łáſki Páná ſwego RejPos 116v.
Szeregi: »wziąć przedsię i rozbierać« (1): Tu gdyby ſię godźiło/ ty ſámy ſłowá X⟨iędza⟩ K⟨anonika⟩ [Powodowskiego] wźiąć przedśię/ y ony ſámy rozbieráć: y z nich Antychriſtá [...] pokázowáć/ nie byłoby nic łatwieyſzego CzechEp 327.

»wziąć przedsię a uważyć« (1): WEzmi przedſię/ Narodzie Ruſki/ á vważ pilnie: w iákim niebeſpiecżeńſtwie zbáwienia twego ieſteś SkarJedn 334.

3. Wziąć pod uwagę, uwzględnić; colligere Mącz [kogo, co] (20): Slyemi wam Regeſtra ſzkod tich ktore ſſye mienyą livdzie Czeſſarſczi od poddanich naschich thi wezmieczie przed sye y onich sye dowyedowacz bedzieczie LibLeg 11/81v; GliczKsiąż K5v; OrzRozm T2v; [Luter do Melanchtona:] bądź tego pewien/ yż náſze rzecży Pan Bog przedſię wźiął y ſtrzeże ich/ krom náſzey prace BielKron 209v; Mącz 187c; RejAp 176; BiałKat 91; RejZwierc 153; Wiele też ieſt obycżáiow ſtánowienia woyſká/ ktorymi gdy ſie rządnie ſpráwi á ſzykuie ku potrzebie [...]/ ſnádnie może nieprzyiaćielá pożyć/ wźiąwſzy przed ſie ty rzecży z bacżeniem dobrym/ ktore ſą s pomocą/ á ktore ná przekáźie bywáią. BielSpr 20; MycPrz I [A3]; CzechEp 21, 48; Co [to, o czym napisałem] gdy W.M. będzież racżył wziąć przedśię: iákoż nie wątpię iż W.M. wezmież: tedy nie tylko mnie rzecż miłą y wdzięcżną vcżyniż: [...] ále też [...] CzechEpPOrz **2; wezmi WKM przed się Zygmunta dziada swego powaznosc, aStefana męstwo ActReg 31; ieſliby tá Correcturá praw doſzłá/ tedy połowicą więtſzą Panom Correctorom vbędźie pracéy/ [...] gdy ten móy porządek przed śię wezmą. SarnStat *4v.

Ze zdaniem dopełnieniowym [zawsze: iż, że] (5): Niech to Litwá weźmie przed ſye/ iż Vrodzóny Polak cztérzy rzecży właſné ma/ którymi hárdym y wſpániłem człowiekiem między nayprzednieyſzymi ludźmi ná świećie ieſt. OrzQuin Q2v; Ale ach nieſtotyſz bychmy to przed ſię wzyąć chcieli/ iż iáko ieſt długie ocżekawánie iego/ tákże bezpochybnie bywa długo nie odmienioná pomſtá iego. RejPos 197v, 163; MycPrz I A2; ActReg 148.

4. Powziąć zdanie, przekonanie [co] (5): Wſſyſtcy nyewyerni [...] fáłſſywye ye [Pismo Św.] przywodzą/ nye według myſli duchá S. ále według ſwych dum/ ktore przed ſye wźyęli KromRozm I M2v; iedno trfai ſtale wtyi nadźiej/ ktoráś rás przed śię wźiął/ o bożyi przeciw tobie miłości MurzHist Mv; KwiatKsiąż E2v; Neque illi quicquam deliberatius fuit, quam me, Nic nie miał pewnieyſzego v ſiebie/ álbo nic bárziey przed ſię był nie wziął. Mącz 191c.

przedsię wziąć jak (1): Certum est, Pewno yeſt/ takem to przed ſię wziął Mącz 50a.

5. Wziąć na pomoc, umocnić się myślą o czymś [co] (3): By ſie też zruſſyli roſliczni narodowie chcąc mnie zniſſczyć/ á pan będzie ſtał ná pomocy moiey wziąwſſy imię iego ſwięte przed ſię vczynię wſſelyáką pomſtę nád niemi. RejPs 173v; nie oglądáli ſye ći/ o niepodobny bród ſye kuſząc/ ná to co zá nimi było: [...] ále wolnośćią Polſką zápaleni/ wźiąwſzy poczćiwość ſwą/ á miłość Królá ſwoiégo przed śie/ nie iecháli áni pływáli/ ále ná kóniéch ſwych po wodźie lećieli ná onego Moſkiewſkiégo Tyránná OrzQuin R; wziąwſzy tę mocną wiárę przed ſię á tę mocną nádzieię ſwoię o Pánu ſwoim/ wynidź s tych kráin Tyrſkich tego mizernego ſwiátá RejPos 205v.
6. Zechcieć, uczynić przedmiotem starań, dążeń [co] (5): ale o drugie idzie ktorych affecti rozumiem moderowac, ydod obrego wiesc trzeba Coabys sa w przed się wziąc raczeł barzow prosiemy. ActReg 13.

Ze zdaniem dopełnieniowym [zawsze: żeby, aby] (4): Lecż ieſli płomień [miłości] nie zgáſnie/ [...] w ten cżás Dworzánin ma tho vmyſlić/ y ſtátecżnie wziąć przed ſię/ áby w lewo nie záchodził/ á ſproſney miłośći nie náſládował GórnDworz Mmv; CzechRozm 58; Abowiem gdyby to wźiął przedśię [ksiądz Powodowski]/ żeby nas ku żywotowi Chriſtyáńſkiemu ſłowem Bożym vpominał: rychleyby nas zniewolił CzechEp 177; Phil B3.

7. Uczynić, przystąpić do działania; postąpić jakoś; conari Vulg, Mącz; sibi assumere Vulg; instituere Mącz [w tym: co (49)] (50): Vſtałże czárt zá tym? Nye: Ale iną przed ſye wźyął: Wrzućił [...] myedzy ludźye proſte/ [...] wątpliwoſć o koſćyele tym Kryſtuſowym KromRozm III A2; Poſpolicye ktho chce áby po Nyemyecku vmyał/ do Nyemyec potrzebá áby drogę przed ſię wzyął. GliczKsiąż L2; Leop 2.Par 31/21, 2.Mach 4/41; Wſzákoż ten ktory oto pracą tę przedśięwźiąwſzy podał ią miedzy ludźi/ iż ták doſtátecżney pomocy nie miał/ [...] nie dźiw tedy iż to przełożenie iego ieſt niedoſtatecżne BibRadz *4v; OrzRozm D; BielKron 117; Twoimem [Ubertyna, księcia padewskiego] tedy imienim ty máluczkie kxiążecżki przed ſię wziął KwiatKsiąż A4v; Intermissa studia revocare, Wroćić ſie do opuſzczonych nauk/ álbo záś przed ſię wziąć. Mącz 505b, 63b, 413c; cóżkolwiek przed ſye wezmę/ wſzytko mi z rąk páda OrzQuin H4v; A cżyiá będzie grá naytrefnieyſza/ thę W.M. przed ſię wezmiecie. GórnDworz C3; RejZwierc 155v; KochPs 4; KochPam 84; bo dosć długo [...] doma siedział wziąwszy przed się actiones publicas ActReg 96, 94.

przedsię wziąć jak (1): Bo gdyby mie Ceſarz okłamać chciał, muſiał by to inak przed ſię wziąć BielŻyw 65.

Ze zdaniem dopełnieniowym [aby (1), że (1)] (2): ktory [kapłan] gdy to przedśię weźmie/ áby ſpráwował ktory Sákráment/ y ſłowá wymowi/ [...] tedy tám iuż wątpić niepotrzebá/ że ſam Pan Bog niewidomie on Sákráment poświąca WujJudConf 166v; Przetoż wźiąłem też to był przedśię/ [...] żem o tym kśiążki nápiſał CzechEp 5.

Tworzy połączenia o znaczeniu czasownikowym precyzowanym przez rzeczownik dopełnienia [np. wiarę przedsię wziąć = uwierzyć] (7): RejPs 51v; weźmimy przed ſię táką ſtałą wiárę/ iáko byli ći ludzie ſwieći [!] wzięli RejPos 37; WujJud 206v; SkarŻyw 13; ci ktorzy vpornie rebellią przeciw nąm y Oiczyznie byli, [!] wzieli przecię [...] nie czynili na Seimikach buntow ActReg 134; kiedyby kto przedtym/ áby w puł tákie obmyślawánie przed śię wźiął [...] doſkonáleyby to był podał. GostGospSieb +4v; Tákże y ſtany Wielk. X. Litewſkiégo, Roku 1569. korrecturę Praw ſwych z tákim vważeniem, y z tákim ſtárániem pilnie byli przed ſię wźięli, że [...] SarnStat 57.

W połączeniu z rzeczownikiem określającym przysłówkowo sposób postępowania [np. smiałość przedsię wziąć = śmiało postąpić] (11): Y wżiąłes przedſię ſwą wolą RejJóz F5; Chciey przed ſię wzyąć cnotliwą ćirpliwość BielKom F7v; GórnDworz Hh2; RejPos 75; A ták poććiwy cżłowiek vważywſzy ſobie thy wſtydliwe zbytki/ co s thákiego wſzetecżnego obżárſtwá ſnádnie przypáść mogą/ wziąwſzy rozum/ cnotę/ á boiaźń bożą przed ſię/ może to w ſobie ſnádnie záhámowáć RejZwierc 60v; Gdy kto nád wſzytko poććiwość/ Wziąwſzy przedſię/ á wzgárdzi/ złość/ Ten iedno żiwie w roſkoſzy RejZwierc 232v, 51, 76, [782], 79v; A mocnieyſzy záſię nád ty ieſtem/ ktorzy [...] dla boiáźni ſmiáłośći przed ſię wziąć nie chcą. Phil N3.

W połączeniu z rzeczownikiem i jego przydawką określającą przysłówkowo sposób postępowania [np. wziąć przedsię myśl stateczną = postąpić statecznie] (8): Powſtań y ty Báráku weź przed ſię myſl ſtátecżną LubPs hh; Leop Sap 19/3; Ale ty iedno weźmi przed ſię ſtałe á wierne ſerce ku temu Pánu ſwoiemu RejPos 107; RejZwierc 152v, 167; Bo trudno temu/ ktory przywykł źle cżynić/ wźiąć przed ſię nowy nałog dobrzecżynienia [novum induere habitum] ModrzBaz 12; Wſtytkim [!] wam ieſt ſwiádomo/ iákim ia był żywot wźiął przedſię KochOdpr B3v; KochPieś 51.

W charakterystycznych połączeniach: przedsięwziąć korrekturę, obmyślawanie, pieczą, rebeliją, staranie, wiarę, [jaki] żywot; przedsięwziąć bojaźń bożą (4), cirpliwość, cnoty (2), poćciwość, prawdę, stałość, swą wolą, śmiałość; przedsięwziąć [jaką] myśl (4), [jaki] nałog, [jakie] serce, [jaki] żywot.

Zwrot: »przedsię wziąć radę [=działanie]« [szyk zmienny] (2): A ták y ia tę rádę przed ſie wezmę ábych mu ſie poruczył á wziął go zá bogá RejPs 136; KochAp 6.
a. Uczynić przedmiotem swego działania (1): Wźiąłem przed ſięśmieſſnego [!] á krotofilnego Marchołtá gadánie z Salomonem/ ktory moym włáſnym nakłádem [...] wyłożon ieſt wpolſkie złáćiny. March1Wiet Av.

Cf PRZEDSIĘWZIĘCIE, PRZEDSIĘWZIĘTY

KW, (ALKa)