[zaloguj się]
[pdf]

PRZEJEDNAĆ (85) vb pf

Oba e oraz a jasne (w tym w drugim e 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf przejednać
praet
sg
1 m -m przejednåł
2 m -ś przejednåł
3 m przejednåł, by był przejednåł
f przejednała, by była przejednała
n przejednało, by było przejednało
imperativus
sg
2 przejednåj
conditionalis
sg pl
1 m bym przejednåł m pers bychmy przejednali
2 m byś przejednåł m pers
3 m by przejednåł m pers by przejednali
n by przejednało subst

inf przejednać (34). ◊ fut 1 sg przejednåm (1). ◊ 3 sg przejednå (3). ◊ 3 pl przejednają (1). ◊ praet 1 sg m -m przejednåł (1). ◊ 2 sg m -ś przejednåł (1). ◊ 3 sg m przejednåł (11). f przejednała (6). n przejednało (1). ◊ imp 2 sg przejednåj (3). ◊ con 1 sg m bym przejednåł (1). ◊ 2 sg m byś przejednåł (1). ◊ 3 sg m by przejednåł (5). n by przejednało (1). ◊ 1 pl m pers bychmy przejednali (1). ◊ 3 pl m pers by przejednali (1). ◊ praet 3 sg m by był przejednåł (5). [f by była przejednała.] n by było przejednało (1). ◊ part praet act przejednåwszy (7).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde także XVII – XVIII w.

1. Ułagodzić czyjś gniew, uzyskać (lub odzyskać) łaskę, przebaczenie, darowanie kary (dla siebie lub kogoś); reconciliare Vulg, Modrz; repropitiare Vulg; snadere PolAnt; expiare, mitigare, occursare, procurare, purgare Mącz; placere Modrz (71): Procurare et expiare, idem, Przeyędnáć [!] Mącz 73c, 301c, d.

przejednać kogo (21): A tak iá tobie radzę/ abyś przedśię do Legáta iachał/ a tám go nadobnié przeiédnáł [!]. MurzHist N2; Leop Matth 5/24; Placabile ad iustas preces, Nietrudnego przirodzenia/ Latwie ſie da przeyednáć. Mącz 302b, 284b; ná ſlubie z więzienia wyſzedł/ á przeiednywáć miał ſtronę/ ná ocży krolewſkie áż przeiednawſzy nie przychodząc: á ieſliby ſie ſtroná iednáć niechciáłá/ tedy do thákowegoż záś więzienia wroćić ſie miał. GórnDworz S7v [idem WerGośc]; RejPos 120 [2 r.], 131v, 178v; KuczbKat 315; RejZwierc 196; WujJud 93; A ieſliś bliźniemu ſwemu co winien/ y tego muśiſz pierwey przeiednáć/ á ſpowiedáć ſie przed nim wyſtępku ſwoiego/ chceſzli ábyć Pan Bog odpuśćił. WujJudConf 83v; CzechRozm 138v; ieſli chcemy iáki dar offiárowáć Bogu/ á wſpomnielibyſmy brátá być od nas obráżonego/ ábychmy położywſzy ná cżás on dar Bogu nágotowány/ ſzli pirwey do brátá/ á przeiednáli go. ModrzBaz 64v, 65v, 66, 192; StryjKron 120; WerGośc 250; Karz mnie Pánie/ by [lege: biy] zá złośći/ Wydawamći ſwe krewkośći/ Wydawam ſámego śiebie/ Bym iedno przeiednał ćiebie. GrabowSet D4; [ZebrzydOdpow x2v; iż ma za garło położyć grzywien dziesięć do dwu niedziel, urząd, to jest pana rzącę przejednać, aby mu tę winę przeźrzał KsięgiSądŁąck 1578 nr 255].

przejednać co [= to, co miało nastąpić, karę] (37): y obiecałći [Bóg Ojciec] zeſłáć ono ſwięte á błogoſłáwione plemię ze krwie á z narodu twego/ ktore ciebie miáło vſpráwiedliwić/ kthore tobie miáło przeiednáć ten obowiązek twoy [tj. karę przewidzianą przez Stary Zakon]. RejPos 179, 8, 57v, 81, 87, 101v (12). Cf »przejednać gniew«, »przejednać niełaskę«.

przejednać co [= utracone łaski] (2): Prze ktorą rozgę/ żadne ſtworzenie/ zá wyrokiem Páńſkim/ nie mogło być żadnym obycżáiem ſpráwámi ſwemi zbáwiono/ by nam było nie obiecano to plemię ſwięte/ ktore nam to potym przeiednáć miáło. RejPos 15v, 142v.

przejednać co [= za co] (7): Gdyż też wieſz ábo ſłyſzyſz/ iż y Prorocy oni ſwięći to byli z dawná przeźrzeli/ iż áni ony ofiáry zakonu ſtárego/ áni żadna kreẃ/ ktorą rozmáicie wylewáli/ ofiáruiąc á vbłagáiąc gniew Bogá oycá ſwego/ tego [tj. grzechów] przeiednáć nie mogłá nigdy temu nędznemu narodowi ludzkiemu RejPos 89. Cf »przejednać grzech«, »przejednać winę«.

przejednać u kogo (10): Kthory [Chrystus] thu przyſzedł áby im tho był przeiednał v Bogá Oycá ſwego/ á iżby złamał on Cyrograph kthory byli dáli ná ſię przodkowie ich przez Moiżeſzá Pánu/ iż miał być káżdy przeklęty ktoby był przeſtąpił namnieyſzą vſtáwę onę RejPos 8, 57v, 81, 109, 142v; [W tym Poſłowie od kilku Rzeſkich Xiążąt [...] przyiecháli/ ktorzy Gdańſzcánom v Krolá przeiednáli/ ták iż zá ſłuſznemi condycyámi Krol ie do łáſki przyiął/ y winę odpuśćił. BielKron 1597 752 (Linde)]. Cf »przejednać gniew«, »przejednać niełaskę«, »przejednać sobie«.

przejednać komu (34): á wżdj rozumiał iż mu to ieſzcże máło pomocno być miáło/ gdyby był nie przyſzedł on ktory był nam obiecány/ á nie przeiednał nam v Bogá Oycá tey ſrogośći zakonney/ kthorey żadny cżłowiek nigdy doſyć vcżynić á nigdy wypełnić nie mogł RejPos 57v, 8, 81, 89, 108v, 109 (10); [BielKron 1597 752 (Linde)]. Cf Zwroty.

przejednać przez co (1): on przez ſrogość męki ſwoiey to nam wſzytko v Bogá Oycá ſwego przeiednáć racżył/ ták że nas záſię przywroćił ku ſtráconemu dobremu náſzemu RejPos 142v.

przejednać czym (3): Mącz 284b; iż nie inácżey then obiecány zbáwiciel/ iedno niewinną męką á śmierćią á krwią ſwą/ miał przeiednáć on ſrogi gniew im v Bogá oycá ſwego RejPos 102v; przeiednał Olechá wielkimi dárámi/ odkupuiąc pokoy/ á proſząc áby od oblężenia odſtąpił StryjKron 120.

W połączeniu szeregowym (1): iż co ono ſpołecżne Boſtwo iego [...] ſpráwiedliwym ſądem á dekrety ſwemi było zborzyło á ſkáźiło/ áby tho było cżłowiecżeńſtwo iego z Boſtwem złącżone wſzytko nápráwiło/ przeiednáło/ á ku łáſce á ku miłoſierdzyu záſię przywiodło. RejPos 291.

W przeciwstawieniach: »obrazić, skazić, zborzyć ... przejednać« (2): RejPos 291; Niech przeto pirwſzy ſtopień cnoty będźie nikogo nieobráżáć: wtory/ tego kogoś z przygody obráźił przeiednáć. ModrzBaz 65v.

Zwroty: »przejednać gniew« [w tym: u kogo (2), komu (19)] [szyk zmienny] (24): RejKup Z; KromRozm II e4; KromRozm III Bv; Ionátás powtorzywſſy przymierze z Dawidem/ vśiłuie v Oycá przeiednáć gniew Dawidowi Leop 1.Reg 20 arg; Occursae numinibus, Boski gniew wprzedźić/ Przeyednáć. Mącz 74d; RejPos 2,10, 16, 20v, 32v (17); RejZwierc 196; SkarŻyw 483; [Zaſługá PAná CHriſtuſowá w tym ieſt; że on nam przeiednał gniew Bogá Oyca/ nas odkupił HerbOdpow Q2].

»przejednać grzech« [w tym: komu (1)] = repropitiare delictum Vulg [szyk zmienny] (2): Leop Hebr 2/17; niepoydę ztąd aſz ten ſobie grzech przeiednam SkarŻyw 184.

»przejednać niełaskę [komu u kogo]« (1): Ale Menelaus [...] obiecał bárzo wiele pieniędzy Ptolemeuſzowi Dorymenowemu ſynowi/ áby mu przeiednał niełáſkę v Krolá [ad suadendum regi]. BibRadz 2.Mach 4/45.

»przejednać sobie« [w tym: u kogo (2), kogo (3)] [szyk zmienny] (7): á wroć ſie y przeiednay ſobie pierwey brátá twego Leop Matth 5/24; RejPos 152v; KuczbKat 315; RejZwierc 196; Doſyć vcżynienie tedy zowiemy: [...] gdy ten co cudzołożył/ co ſie zápijał etć/ poſtem trapiąc ćiało ſwoie Páná Bogá ſobie przeiedna WujJud 93; SkarŻyw 184; Bo ná iednym mieyſcu/ pod ſtrażą dla vſtrzeżenia wſzelákiego podeyźrzánego żyćia/ [opuszczone przez mężów żony] chowáne ták długo bywáią/ áż ſobie v mężow przeiednáią/ przez pośrzodek y ſtaránie lvdźi ſtátecżnych ReszHoz 130.

»przejednać winę (a. przewinienie)« [w tym: komu (3)] (4): RejAp 1v [2 r.]; A Eufrázya zá nią ſię przycżyniáłá: y przeiednáłá iey ná koniec onę winę. SkarŻyw 226; ArtKanc T4.

Szeregi: »oprawić a przejednać« (1): poki ſie nie obacży w oney krnąbrośći ſwoiey/ á w onym vporze ſwoim/ á nie opráwi/ á nie przeiedna onego obráżonego bráćiſzká ſwoiego. RejPos 120.

[»przenaleźć i przejednać«: thákże ſye ieſt [Pan Krystus] ofiárował dla wybáwienia rodzáiu ludzkiego/ Bogá oycá ludźiem doſtátecznie przenálazł/ y przeiednał ZebrzydOdpow x2v.]

»przejednać a ubłagać« [szyk 1:1] (2): iáko maſz vbłagáć gniew Páńſki/ á przeiednáć gi ſobie v tego Boſtwá nierozmierzonego. RejZwierc 196; ábyć [ciało Chrystusa] ono przeklęćie Bogá Oycá ſwego/ á on gniew przećiwko tobie od wiekow zácżęty iego/ tobie przeiednáło á vbłágáło. RejPos 87.

»uśmierzyć albo przejednać« (1): Patientia et Obsequio mitigare aliquem, Cierpliwośćią y posłuſzeńſtwem vſmierzić álbo przeyednáć kogo. Mącz 284b.

»przejednać a [za kogo] zastępić« (3): by nam byłá nie zoſtáwiona obiethnicá o thym ſwiętym plemieniu/ á o tym ſwiętym iednacżu Pánie náſzym/ ktory nam to przeiednáć miał/ á ktory to zá nas záſtępić miał/ bylibychmy byli w więtſzym ſtráchu á w więtſzym záburzeniu/ niżli ony miáſtá Sodomſkie y Gomorſkie RejPos 108v, 109, 168. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»ani zgładzić, ani przejednać« (1): Gdyż żadne inſze ciáło/ áni żadna kreẃ/ tobie tego [gniewu bożego] zgłádzić áni przeiednáć nie mogłá. RejPos 87.

»złomić a przejednać« (1): iż tu dla tego przyſzedł/ áby złomił á przeiednał nam on ſrogi á wiecżny gniew iego RejPos 178v.

2. Pozyskać czyjąś życzliwość (dla siebie lub kogoś innego), doprowadzić do zgody, zjednać, pojednać; o Bogu wobec ludzi: przyciągnąć do siebie [kogo] (10):

przejednać komu (8): GórnDworz Y2v cf W przeciwstawieniu; [GilPos 56v cf przejednać czym]. Cf »sobie przejednać«.

przejednać przez kogo (1): CzechEp 313; [oto z ſtáło ſie nowo wſzytko: á wſzytko z Bogá/ ktory nas ſobie przeiednał przez Chriſtuſá. BudArt L4].

[przejednać czym: Iże ſam ſiebie/ nie co inſzego/ dał dobrowolnie zá nas [...]/ á nie ládá komu/ ále Bogu/ ktoremuſmy byli przewinili/ temu nas też on ſam ſobą przeiednał/ nie ládáiákową ofiárą/ ále obiátą/ tho ieſt/ krwáwą GilPos 56v.]

przejednać z kim (2): ktory [Chrystus] gdyſmy byli nieprzyiaćielmi Bożymi/ przeiednał nas z Bogiem oycem. KrowObr 51v; WujJud 57v; [Którego [Syna Bożego] by krew wylana Ofiara byłaby tak ważna, Iżeby nas sama była Z Bogiem Ojcem przejednała WierzNauka 210].

W przeciwstawieniu: »pojątrzyć ... przejednać« (1): Owa ile Alexánder [król żydowski]/ przez długi cżás przećiwko ſobie/ y pothomkom ſwym/ rozlicżnymi krzywdámi ludzi poiątrzył/ tyle ich oná [jego żona] zá iednę godzinę ſynom ſwym przeiednáłá. GórnDworz Y2v.

Zwrot: »sobie przejednać« [szyk zmienny] (7): RejPos 302v; CzechRozm 37v; Potym przeiednał ſobie przyiaciele Xiążęciá zábitego StryjKron 737; Támże Troycá nas ſobie przeiednáłá przez to/ iż ſámo ſłowo (to ieſt ſyná Bożego) ćiáłem vcżyniła CzechEp 149, 312, 313; WujNT Aaaaaa2v; [BudArt L4].
3. Uzyskać, wyjednać (o łasce dla siebie lub kogoś innego) [co] (4):

przejednać komu u kogo (1): tedy pewnie wiedz á bądź tego iſt/ że wſzythki zaſługi ciáłá Páná Kryſtuſowego/ ktore on tobie przeiednał v Bogá oycá ſwego niebieſkiego/ wſzjtki błogoſłáwieńſtwá/ odpuſzcżenie grzechow/ y żywot wiecżny/ áni ſam wzwieſz/ iákoć to przypádnie/ á iáko to ſnádnie wſzytko otrzymaſz. RejPos 90.

Zwroty: »łaskę sobie przejednać« = invenire gratiam, gratiae reconciliari JanStat [szyk zmienny] (3): á ieſliby ći tułáiący ſie łáſkę náſzę ſobie przeiednáli/ chcemy przedśię áby miedzy ſwémi równémi zá bezecné byli miáni. SarnStat 519, 252, 701.

»sobie przejednać« [szyk zmienny] (3): [Bowiem tak ſie było podobało Oicu zeby w panie Chriſtuſie pełność wſſyſtka mieſzkała/ y aby przezeń wſſyſtko przeiednał ſam ſobie/ bądz naziemi albo y w niebie UstKościel 30.] Cf »łaskę sobie przejednać«.

Synonimy: 1. przenaleźć, przeprosić, ubłagać, uśmierzyć, złagodzić; 3. pozyskać, zyskać.

Formacje współrdzenne cf JEDNAĆ.

Cf PRZEJEDNAN, PRZEJEDNANIE

RS