[zaloguj się]
[pdf]

PRZENALEŹĆ (4) vb pf

Pierwsze e prawdopodobnie jasne (tak w prze-); w inf, praet i con a jasne, w fut prawdopodobnie pochylone (tak w nåjdę itd.); inf z tekstów nieoznaczających é; -låzł; w -szedł prawdopodobnie e jasne (tak w szedł). ◊ W temacie praet -nalaz-, -naleź- BielKron (3), -naszedł (1) UstPraw.

Fleksja
inf przenaleźć
praet
sg pl
3 m przenalåzł m pers przenaleźli
conditionalis
sg pl
1 m bych przenalåzł m pers bysmy przenaleźli
3 m by przenaszedł m pers by przenaleźli

[inf przenaleźć. ◊ fut 3 sg przenåjdzie.] ◊ praet 3 sg m przenalåzł (1). ◊ 3 pl m pers przenaleźli (1). ◊ con [1 sg m bych przenalåzł.] ◊ 3 sg m by przenaszedł (1). ◊ 1 pl m pers bysmy przenaleźli (1). ◊ [3 pl m pers by przenaleźli.]

Sł stp, Cn brak, Linde także XVII w.

1. Znaleźć, wynaleźć, odkryć; przen [co] (1): Látá 1328. Po wykonániu lath XXVIII [Otomanus] vmárł/ wybran ſyn iego Orkánes ná Kroleſtwo Thureckie/ kthory napierwey do Europy drogę przenálazł woiowáć [tj. zaczął walczyć z Europą]. BielKron 239v.
2. Uzyskać lub odzyskać czyjąś przychylność (dla siebie lub kogoś innego), zjednać, przeprosić, ubłagać (3):

przenaleźć kogo (3): á przes ten rok ma ſzukáć łáſki náſzey/ á gdyby nas nieprzenáſzedł á ſzkodęby nam álbo poddánym náſzym vczynił iáką/ o thę iednák nie ma być rozumian nieſławny/ áni też tákiego poddáni náſzy winni imowáć UstPraw E3v; [Reconciliari ... Przenaleſc, Z iednac [!] Cervus F40 315v [idem] F42, F46; Przyszli do niego [hetmana] Pan Podskarbi, Pan Oboźny, [...] przyczyniając się za Gołkowskim, aby srogości nad nim za występek nie ukazował, ale miłosierdzie uczynił, a on i stronę przenajdzie i insze karanie jakiekolwiek podejmie. PiotrDzien 326]. Cf [przenaleźć kogo komu]; kogo w czym; Zwrot.

[przenaleźć kogo komu: ZebrzydOdpow x2v cf Szereg.]

przenaleźć kogo w czym (1): Brácia Iozephowi boiąc ſie Iozephá by ſie nád nimi nie mśćił dawney krzywdy/ prośili go o łaſkę/ powiedzyawſzy iż to oycowá wola byłá/ ábyſmy cię przenálezli w tym. BielKron 19.

Zwrot: »[kogo] złotem przenaleźć« = przekupić (1): Kárdynał gdy do Cżech przyiechał zápowiedział mſzey ſłużenie/ tám wnet oſkocżyli Kárdynałá iż muſiał rozgrzeſzyć zapowiedź/ potym oycá świętego złotem przenáleźli. BielKron 324v.
[Szereg: »przenaleźć i przejednać«: I thákże ſye ieſt ofiárował [Pan Krystus] dla wybáwienia rodzáiu ludzkiego/ Bogá oycá ludźiem doſtátecznie przenálazł/ y przeiednał ZebrzydOdpow x2v.]
a. [Uzyskać, wybłagać (o dowodzie życzliwości) [co]:

przenaleźć przez kogo: ListyPol III 1551/113 cf Ze zdaniem dopełnieniowym.

Ze zdaniem dopełnieniowym: na koniec Jej M [tj. królowa Bona] w mięsopustą posłała do nas mnicha komisarza Włocha spowiednika swego, też już przezeń chcąc to sobie przenaleźć, aby już z nami gruntownie się porównać mogła. ListyZygmAug 1551/200.

Zwroty: »przenaleźć [u kogo, czyją] łaskę« [szyk zmienny]: a sobie drugich przyczyn szukał, jakobych u pana swego łaskę w pokorze przenalazł. ListyPol I 1538/118; BielKron 1597 639 (Linde).

»sobie przenaleźć«: ListyPol III 1551/113; chćieli obycżaiow ſzukáć iákoby ſobie przenáleźli łaſkę Krolewſką. BielKron 1597 639 (Linde).]

Synonimy: 2. pozyskać, przejednać, przeprosić, ubłagać, uśmierzyć, zjednać.

Formacje współrdzenne cf LEŹĆ.

RS