[zaloguj się]
[pdf]

PRZENIEŚĆ SIĘ (58) vb pf

sie (31), się (27).

Pierwsze e jasne; w inf -é- (4), -e- (2); -e- Mącz; -é- : -e- SarnStat (4:1); w imp prawdopodobnie e jasne (tak w nieś); w praet, plusq i con -niósł (3) Oczko, SarnStat (2), -niosł (1) Mącz; -nieśli; part praet act z tekstów nieoznaczających ó; w pozostałych formach e oraz o jasne lub prawdopodobnie jasne (tak w przenieść).

Fleksja
inf przeniéść się
praet
sg pl
1 m przeniósłem się m pers -smy się przenieśli
3 m przeniósł się m pers przenieśli się, przeniosły się
f przeniosła się m an przenieśli się
n przeniosło się subst przeniosły się
plusq
sg pl
3 m był się przeniósł m pers przenieśli się byli, byli się przenieśli
imperativus
sg pl
2 przenieś się przenieście się
conditionalis
sg
1 m bych się przeniósł
3 m by się przeniósł
n by się przeniosło

inf przeniéść się (12). ◊ fut 3 sg przeniesie się (1). ◊ praet 1 sg m przeniósłem się (1). ◊ 3 sg m przeniósł się (12). f przeniosła się (2). n przeniosło się (3). ◊ 1 pl m pers -smy się przenieśli (1). ◊ 3 pl m pers przenieśli się (8), przeniosły się (1) [cum N pl: dziedzicy] KołakCath. m an przenieśli się (1). subst przeniosły się (1). ◊ plusq 3 sg m był się przeniósł (1). ◊ 3 pl m pers przenieśli się byli (1) StryjKron, byli się przenieśli (1) SkarŻyw. ◊ imp 2 sg przenieś się (1). ◊ 2 pl przenieście się (1). ◊ con 1 sg m bych się przeniósł (1). ◊ 3 sg m by się przeniósł (4). n by się przeniosło (3). ◊ part praet act przeni(o)swszy się [zapis: -zwszy] (1) StryjKron, przeni(o)wszy się (1) NiemObr.

Sł stp s.v. przenieść, Cn brak, Linde XVII – XVIII w. s.v. przenieść.

I. W funkcji zwrotnej (46):
1. Zmienić miejsce swego stałego lub chwilowego pobytu (39):
A. Poruszając się w sposób fizyczny: o ludziach i zwierzętach (34):
Zwrot: »na insze się miejsce przenieść« (1): Mutare coelum et sedes, Ná ynſze ſie mieyſce przenieść. Mącz 239a.
α. O jednostkach (18):

przenieść się dokąd (1): co ſię podoba onym [nieuczciwym prawodawcom], to iest práwo. A nałóg ták[i]; porwáć tego, owego, To tám, to ſám, przenieść ſię CiekPotr 79.

αα. Przejść lub przejechać do innego mieszkania, innej miejscowości, czasem do innego kraju, przeprowadzić się (16): Demigrare – Przenieſzc ſzie Calep 303b.

przenieść się do kogo (3): pothemze mv organiſtha kazal zdomv precz, y przenyoſl ſzye do pyekarky na Ribithwy LibMal 1547/125. Cf przenieść się od kogo do kogo; do kogo skąd.

przenieść się od kogo do kogo (1): Młodźienietz łátwie Ządoſći vwierzył/ a dáł ſie zwieſćz. A tak od Práwdi z Burgmiſtrzem Dozwolą a z Ządzą do Swewolé ſie przenioſł [rzeczowniki abstrakcyjne są tu nazwiskami postaci literackich]. ForCnR B2v.

przenieść się do kogo skąd (1): Kráterus Alexándrá wielkiego Hethman/ cżłowiek bogáty/ ſtárał ſie o tho v Diogeneſá Philozophá/ áby ſie do niego z Aten przenioſł. Phil F.

przenieść się dokąd (12): Iezu ienżes wſtępuiącz przed nieprziiacielſkim miecżem do egiptus ſie przenieſć racżył. ſmiłuy ſie nad nami. TarDuch Bv; LibMal 1547/125; Potym w onym dworze nie chćiał bywáć/ ále ſie przenioſł ná zamek BielKron 327v; SkarŻyw 534, 574; SarnStat 664. Cf przenieść się skąd dokąd; Zwroty.

przenieść się skąd dokąd (2): ieſli który z poddánych Ziem y Pańſtw náſzych chćiałby do Ziem Zakonu dla mieſzkánia ſie przeniéść [ratione incolatus se transferre JanStat 850] SarnStat 1073; PowodPr 36.

Zwroty: »przenieść się do ... inszego« (2): iż ieſliby cziykolwiek kmieć z poddánych náſzych duchownych y świetckich gdźie indźie vćiékſzy przenióſł ſie do imienia inſzégo SarnStat 662 [idem] 935.

»z jednego ... do drugiego się przenieść« (2): iż nie więcéy ieno ieden kmieć káżdégo roku z iednéy wśi do drugiéy może ſie przeniéść [se de una villa in aliam transferre poterit JanStat 1081] z práwá/ y wolnie. SarnStat 659 [idem] 927.

Przen [dokąd] (1): (nagł) POTROYNY O SOBIE [...]. (–) Gdym Philemonem będąc w Atheniech żártował Z obyczáiow, á w nich ſię nikt nie popráwował, Przenioſłem ſię do Rzymu: y tám Plautowymi Vſty dáremnie mowiąc, kráymi podźiemnymi Przyſzedłem ná pułnocy CiekPotrHerb )?(3.
ββ. Przejść do innego pomieszczenia (1):
Zwrot: »indzie się przenieść« (1): Quum coenaculum perplueret alio nos contulimus, Gdy do kownáty kápáło/ yndzieſmy ſie przenieśli. Mącz 307a.
β. O grupach ludzkich: plemionach i narodach (czasem reprezentowanych przez swego wodza): powędrować do innej krainy (8): Tedy Abram ruſzył ſię z námiotem ſwym/ á przenioſł ſię [venit] y mieſzkał w rowninie Mámre BibRadz Gen 13/18.

przenieść się skąd (2): Germani in Gallias immigraverunt, Przenieśli ſie álbo wnieśli ſie z Niemiec/ do Franciey wciągnęli. Mącz 221a. Cf przenieść się skąd dokąd.

przenieść się dokąd (6): BibRadz I 21b marg; GórnDworz Z3; Ieśli ziemiá ſię wam wáſzá niepodoba/ przenieśćie ſię do ziemie náſzey: wktorey ieſt przybytek Páńſki/ á mieſzkayćie miedzy námi SkarŻyw 504; A Draikolik álbo Dracolit Pan Litewſki/ podawſzy Krzyżakom Zamek Onkaim w Litwie/ ná ktorym był Stároſtą/ ze wſzyſtką Litwą ktorzy przy nim w Zamku byli/ wiárę Chrześćiáńſką przeniozwſzy ſie do Prus/ przyiął. StryjKron 375, 46; [BielKron 1551 17v]. Cf przenieść się skąd dokąd.

przenieść się skąd dokąd (1): Potym z támtąd przenioſł ſię Abram ná południe [profectus est Abram eundo et proficiscendo ad meridiem]. BibRadz Gen 12/9.

Szereg: »przenieść się albo wnieść się« (1): Mącz 221a cf przenieść się skąd.
γ. O ludziach piastujących urząd i członkach zakonu: zmienić siedzibę [dokąd] (5): Potym drudzy krolowie [egipscy] opuśćiwſzy Thebe gdzye pirwey głową mieſzkáli/ tám ſie [do Memfis] przenieſli BielKron 9; Gdy pobożny Ceſarz Conſtantinus Stolice ſwey Rzymſkiey/ Stolicy Chryſtuſowey vſtąpiwſzy/ do Grecyey ſię przenioſł/ y ſtolicę ſwą záłożył w Mieśćie Conſtántynopolim/ RZymem nowym ie názwawſzy PowodPr 32.
Zwroty: »przenieść się kędy indziej« [szyk zmienny] (2): A też to wielkie inconueniens áby Biſkup Rzymſki/ dla tego iż ieſt Biſkupem Rzymſkim/ będąc namieſtnikiem Piotrowym/ mogł przeniowſzy ſię kędy indźiey tę prerogátywę/ cále záchowáć NiemObr 54, 54.

»na [jakie] miejsce się przenieść« (1): Mniſzki Witowſkie v Piotrkowá poſiekli okrom trzech ktore były w lás vćiekły/ przeto ſie pothym ná pewnieyſze mieyſce do Buſká przenioſły/ á Opátſtwo Buſkie do Witowá przenieſli. BielKron 360v.

δ. O zwierzętach (2):
Zwroty: »z gniazdem się przenieść« = zagnieździć się (1): Mącz 220d cf »na insze miejsce się przenieść«.

»na insze miejsce się przenieść« (1): Cassita nidum migravit, Skowronek ſie ná ynſze mieyſce s gniazdem przeniosł.Mącz 220d.

»przenieść się precz« (1): od ptaká niebieſkiego do bydlęćiá/ przenieſli ſie precż y odeſſli [transmigraverunt et recesserunt]. Leop Ier 9/10.

Szereg: »przenieść się i odeść« (1): Leop Ier 9/10 cf Zwrot.
B. W sposób cudowny [dokąd] (2):

W porównaniu (1): iakoż tedy mowićie duſzy moiey [tj. mnie] przenies ſie na gorę iako wrobl WróbŻołt 10/2.

Przen [skąd] (1): Okázáć że tu było/ gdźie ſie drugie Concilia nie ták wybornie z Piſmem świętym zgadzáią/ álbo opowiedźieć dla cżego y gdźie ſie był Duch święty z Kośćiołá Bożego przenioſł. WujJud 73.
C. W sferze nadprzyrodzonej: przejść po śmierci do nieba [dokąd] (3):

przenieść się czym (1): Trzeći ſtan ieſt tego miáſtá duchowie ábo duſze ludźi ſpráwiedliwych/ ktorzy tu w ćiele żyli/ á śmierćią ſię iuż do niebá przenieśli/ tu miedzy námi ćiáłá ſwoie zoſtáwiwſzy. SkarKaz 634a.

przenieść się skąd (2): iſz [Blezylla] zćiemnośći/ przenioſłá ſię do świátłośći/ á zá gorącey wiáry pocżątki/ wzięłá doſkonáłey roboty zapłátę. SkarŻyw 196; KołakCath A3v.

2. Zmienić swoją przynależność [do czego] (7):

przenieść się do kogo, do czego (5): á S. Antoni proſząc v ſtárſzych ſwych áby mu do ćieśnieyſzey Reguły wolno było wedle kanonow przenieść ſię/ ztrudnośćią to vprośił SkarŻyw 543; PowodPr 36. Cf przenieść się z czego do czego; Zwrot.

przenieść się w co od kogo (1): Cić [Tatarzy Sergiańscy] walczą dźiś przećiwko nam Polakom vſtáwicznie/ którzy z Kośćiołá Bożégo w Dyabłów Kośćiół od nas ſye przenieśli/ y ze wſzyſtkim Piekłem ſprzyśięgli ſye ná nas. OrzQuin M3v.

przenieść się z czego do czego (1): Podobać ſię to ćieleſnemu rozumowi/ gdy ſobie przypomina to co ſię z przodki náſzymi dźiało/ ktorzy rázem wielkim hurmem przenieśli ſię z pogáńſkiego báłwochwálſtwá/ do Papieſkiego rzkomo nabożeńſtwá NiemObr 15.

przenieść się od kogo dokąd (1): y czemu wy fałſzywi wykładacze piſma ſwiętego mouicie ku mnie abych ſie od dobrey wiary przenioſl, na wyſoką pychę waſzę, iako wrobl lata na gorę. WróbŻołt D5v.

Zwrot: »z jednego ... do drugiego się przenieść« (2): áby było wolno kożdému z iednégo práwá do drugiégo/ wſzákże bez krzywdy inych/ przeniéść ſie [de uno iure in aliud transmigrare JanStat 903]. SarnStat 1119, 1119 marg.
II. W funkcji rezultatywno-samoistnej: ulec zmianie pod wpływem oddziaływania zewnętrznego (czyjegoś działania lub czynników naturalnych) (12):
1. Znaleźć miejsce gdzie indziej; przen [dokąd] (2): Gdyby ſię w niebo iego kápłáńſtwo przenioſło/ y zakonby ſię też iego w niebo przenioſł/ iáko mowi Apoſtoł/ y muśiáłyby w niebie grzechy być ná ktore zakon dáią. SkarKaz 157a.
2. Zmienić się (10):
a. Jakościowo [na co] (1): ZDáło ſię Pánu BOgu/ áby Kápłańſka doſtoyność/ w ſtárym Kápłáńſtwie niezoſtáłá/ ále żeby to/ ktore było w Lewitach/ y w Aaronie/ ná porządek Melchiſedechá przenioſło ſię Kápłáńſtwo: ktore záiſte teraz w Kośćiele kwitnie od Chryſtuſá áż do tąd. LatHar 195.
b. Zmienić swój podmiot lub obiekt oddziaływania (9):
α. O władzy państwowej i religijnej i innych zjawiskach życia społecznego (8):

przenieść się do kogo (4): SkarJedn 173; StryjKron 270; WujNT przedm 31; Gdy ſię rząd do świeckiego Krolá przenioſł/ było iuż gorzey. PowodPr 60.

przenieść się dokąd (5): SkarJedn 386, 402 [2 r.] [cf W przen]; Oczko 2v [cf W przen]; Dzieie zás Apoſtolſkie opiſuią kośćioł iego; iáko ſię począł od Ieruzálem głownego miáſtá Zydowſkiego: á iáko ſię rozſzerzył y przenioſł do Pogan/ y do miáſtá ich głownego Rzymu. WujNT przedm 31.

przenieść się skąd (2): Oczko 2v; A tu iuſz z Herbu Kolumnow Xięſtwo Zmodźkie y Litewſkie przenioſło ſię po mieczu do Kitauruſſow StryjKron 270.

W przen (4): Tám [na Rzym] oko ſwoie obrácayćie/ gdzie ſię chwałá Boża przenioſłá/ gdzie nabożeńſtwo/ y náuká/ y Kroleſtwo Chryſtuſowe kwitnie SkarJedn 402, 386, 402; Stámtąd [z Grecji] gdy ſye Piſmá y Rozum z Páńſtwem do Rzymu przenióſł/ iuż nie wzmiankam/ ále zálotóm/ vżywániu/ á opiſániu Cieplic przypátrzyć ſie możem Oczko 2v.
β. Znaleźć inne, szersze zastosowanie [do czego] (1): Ztądże co dawno o głupich Krolách Póèta powiedźiał/ to ſię do náſzych cżáſow przenieść może [ad nostra tempora transferri potest]: Krolowie broią/ á poddáni pokutuią. ModrzBaz 144v.

Synonimy: I.1.A. pość, powędrować, przesiedlić się, ruszyć, udać się; α.αα. przejechać, prześć.

Formacje współrdzenne cf NIEŚĆ.

Cf PRZENIESIENIE SIĘ

RS