[zaloguj się]
[pdf]

PRZESADZIĆ (14) vb pf

e jasne; w inf -sa- (4) Mącz (2), Oczko, GostGosp, -så- (1) BielSpr; w pozostałych formach -sa- (8), -så- (1) BielKron.

Fleksja
inf przesadzić
praet
sg
3 m przesadził
conditionalis
sg
2 m byś przesadził
impersonalis
praet przesadz(o)no
participia
part praet act przesadziwszy

inf przesadzić (5). ◊ fut 2 sg przesadzisz (2). ◊ 3 sg przesadzi (2). ◊ 1 pl przesadzimy (2). ◊ praet 3 sg m przesadził (1). ◊ con 2 sg m byś przesadził (1). ◊ [impers praet przesadz(o)no.] ◊ part praet act przesadziwszy (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI(XVII) – XVIII w.

1. Przełożyć na inne miejsce, umieścić gdzie indziej; skierować na nowe miejsce; transponere Vulg [w tym: kogo, co (6)] (7):

przesadzić do czego (1): przybyliſmy do Liſtry miáſtá Licyiſkiego: á tám Rotmiſtrz ználazſzy okręt Alexándryiſki/ ktory płynął do Włoch/ przeſádźił nas do niego. WujNT Act 27/6.

a. O roślinach: wykopawszy, posadzić w innym miejscu miejscu (3): Eximere cupressos cum radicibus, Wykopáć/ Przeſádźyć. Mącz 102d; Wſzák tę dawno przypowieść wſpomináią báby/ Gdy przeſádziſz ſzáłwią iuż poważniey roſcie PaprPan P4v; GostGosp 130.
b. Zmienić kolejność, układ (2):
α. Zmienić kolejność głosek w wyrazie (1): A ták gdy poſiadáli Trácią wezwáni ſą od Trákow Trucy/ przeſadziwſzy dwie ſłowce tedy Turcy. BielKron 239v.
β. Ustawić inaczej szyk wojskowy [jako co] (1): Ieſliby nieprzyiaćiel ná ćie klin záſádźił chcąc przeráźić twoie Woyſko co maſz cżynić/ máſz przeſadźić Męże zbroyne mocne iáko kleſzcże/ álbo iáko literá V. BielSpr 23v.
c. Poprowadzić kogoś na inne miejsce pobytu, założyć nową osadę (1):
Zwrot: »przesadzić na insze miejsce« (1): Novas colonias ducere, Przeſádźić lud ná ynſze mieyſce ku mieſzkániu. Mącz 60b.
d. [Skierować na inny urząd [skąd]: [król szwedzki] Karła brata ma, aleby go mógł stamtąd przesadzić, a tam gubernatora Polaka dać. PismaPolit 405.]
2. [Posadzić na przemian (o osobach ubranych w dwa różne kolory) [kogo]: Te białe głowy miały na sobie różny ubiór; ośm ich miało ubiór czerwony, a druga ośm biały, a tak na tym siedzeniu przesadzono je, że się barwa przeplatała czerwona z białą. DiarPos 215.]
3. Przekroczyć w czymś normę; excedere a. transire modum Cn [w tym: kogo, co (5)] (7):
a. Dać czegoś za dużo, przepełnić, przeładować; ultra modum implere, nimium onerare Cn (3): ná Wioſnę ſpuść á rozſadzay ié [młode karpie] w więtſzé Stawki [...]. Ieno tego ſtrzeż/ ábyś nie przeſádźił: bo iákoby gęſto ſádźił/ thedy róść nie będą. Strum Pv.

przesadzić czym (1): Té rzeczy/ ieſli téż miéſzáć [...] ták iáko z inſzémi Lékárſtwy/ wolno obniść ſye będźie/ gdyż témi Aromaticis Confectionibus/ przeſádźić nikogo nie możem/ owſzem w niedoſtátku/ iednéy zá drugą vżyć Oczko 39v.

Przen [czym] (1): Ktore [przyrodzenie] z dawná ieſt zá grzech zákáżone twárdo/ Ze przez ſię nic nie bacży/ chodzi by Paw hárdo. Bo gdy iáko ſáletrą pychą to przeſádziſz/ Ieſzcże więcey y inym y ſobie záwádziſz. RejWiz 188.
b. Wydać na coś bardzo dużo lub zbyt dużo pieniędzy, wykosztować się [czym] (1): Cżęſto ſie więc z mieſzkiem wádzi/ Stáynia/ gdy ią [= nią] kto przeſádzi. RejZwierc 237v.
c. Przewyższyć ilościowo, zdobyć przewagę liczebną nad kimś [czym] (2): Więcżſze pocżty nas będą [na nieprzyjaciela]/ niz náſzych brodacżow [...]. Gdzie ſie ieden vrodźi ſyn ſześć dziewek będzie/ Przeſádźimy ie pocżtem/ ku potrzebie wſzędzie. BielSat L4 [idem] BielSjem 27.
d. Wystąpić w nadmiarze (1): A gdy melánkolia też kogo przeſádzi/ Iuż płácże/ iuż nárzeka/ iuż mu wſzytko wádzi. RejWiz 117v.

Synonimy: 1. przełożyć, przenieść; 3.a. przeładować, przepełnić; c. przewyższyć.

Formacje współrdzenne cf SADZIĆ.

Cf PRZESADZENIE, PRZESADZONY

AKł