[zaloguj się]
[pdf]

PRZODKOWANIE (71) sb n

Teksty nie oznaczają ó oraz é; oba o prawdopodobnie jasne (tak w przodkować); a jasne.

Fleksja
sg
N przodkowani(e)
G przodkowaniå
D przodkowaniu
A przodkowani(e)
I przodkowani(e)m
L przodkowaniu

sg N przodkowani(e) (24). ◊ G przodkowaniå (16). ◊ D przodkowaniu (3). ◊ A przodkowani(e) (24). ◊ I przodkowani(e)m (1). ◊ L przodkowaniu (3).

Sł stp brak, Cn s.v. przodek, przodkowanie, Linde XVII w. s.v. przodkować.

1. Zwierzchność, panowanie; auspicium, palma Cn (63): Pánowánia świeckiego zákazał/ ále przodkowánie ſam vſtáwić racżył/ gdyż nie inſzemu Apoſtołowi/ iedno ſámemu Piotrowi/ owiecżki ſwe zlećił y porucżył. WujJud 124v, 125 marg, Ll, Ll7; Auguſtyn S. Piotrá S. przełożonym Apoſtołow zowie/ [...] przodkowánie kośćiołowi Rzymſkiemu przyznawa. SkarJedn D3v, 103, 389; Acż Papieſtwo rzecż ieſt duchowna y vrząd Chryſtuſow: ále tá cżeść v ludzi y przodkowánie ktore znim idzie/ vwieść może/ iſz ſię wtym podnieść kto y vkocháć y cżći pragnieniem pomázáć ſerce ſwe może. SkarŻyw 473; ReszPrz 31; Vczniow ſpieráiących ſię o przodkowánie náucza pokory. WujNT przedm 36, s. 43, 155; Ktoremi ſłowy dáie znáć wielką rożność Piotrá ś. od onych Apoſtołow/ iż wſzytkim rowną moc dano/ ále przodkowánie iemu ſámemu/ w ktorym moc ieſt od innych rożna: bo nád inemi zwierzchność ma. SkarKaz 606a, 606a; [Iż ten Kośćioł/ choć nań zewſząd Heretykowie ſzcżekáli/ przodek zwierzchnośći otrzymał: Ktoremu niechcieć tego przodkowánia pozwolić/ wielka powieda [Ireneusz] niezbożność. WujPosŚw 1584 56 (Linde) ].

przodkowanie czego [= nad czym] (1): WujNT 390 cf W połączeniu szeregowym.

przodkowanie miedzy kim (3): Piotrowe przodkowánie miedzy Apoſtoły. WujJud 153v marg [idem Mm8v], 117, Mm8v.

przodkowanie nad kim, nad czym (7): Skąd iáwnie ſie pokázuie/ że to przodkowánie iednego Biſkupá nád inſzemi od Apoſtołow/ áni od Páná Kryſtuſá niema ſwego pocżątku. WujJudConf 155v; Nád to ſkázuiem iż S. Apoſtolſka ſtolicá y Rzymſki Biſkup ma nád wſzytkim świátem przodkowánie/ y tęnże Rzymſki Biſkup ieſt/ [...] prawdziwy Chryſtuſow námieſtnik SkarJedn 273, 73, 83, 114, 261; Bo Rzymſki kośćioł ma przodkowánie nád wſzytkimi kośćioły. SkarŻyw 337.

przodkowanie gdzie (4): WujJudConf 124v; Auguſtyn S. w kośćiele Rzymſkim/ piſze/ záwżdy Apoſtolſkiey ſtolice przodkowánie trwáło SkarJedn 111; Przeto y Piotr S. Apoſtoł z roſkazánia Bożego/ Kośćioł rządząc nic nieopuśćił: ále powſzjtkim świećie przodkowánie miał/ y ma. SkarJedn 120, 119.

przodkowanie czyje [= kto ma zwierzchność] [w tym: G sb i pron (20), ai poss (17)] (37): Abowim z tym [tj. rzymskim] koſciołem/ dla czelnyeyſſego przodkowánya yego/ muśi ſye zgádzáć wſſelki koſcyoł/ tho yeſt wſſyſtcy wyerni KromRozm III Ov; WujJud 117v, 121 [2 r.], 153v, Mm8v; WujJudConf 125v, 155v; Y tu ſię podziwuy cżytelniku/ á poznay przodkowánie Biſkupá Rzymſkiego. SkarJedn 187, 72 [2 r.], 74, 76, 83, 111 (11); SkarŻyw 393; Ktore przodkowánie Piotrowe ták ſię iáśnie znáczy tym ſłowem Pirwſzy WujNT 43, 43 [2 r.], 186 marg, 211 marg, 217 marg, 398 marg (17).

przodkowanie czyje [= komu właściwe] (1): Rzekł Krol Ozyaſz/ przywłaſzcżaiąc ſobie przodkowánie kápłáńſkie: chcę ofiárowáć kádzenie: bom ieſt ſpráwiedliwy. SkarŻyw 91.

W połączeniu szeregowym (1): iż nabłogoſłáwieńſzemu/ y wſzytkich Apoſtołow kśiążęćiu Piotrowi/ głoſem Páńſkim zlecon ieſt rząd y przełożeńſtwo ábo przodkowánie kośćiołá wſzytkiego WujNT 390.

W charakterystycznych połączeniach: przodkowanie dać (2), mieć (3), otrzymać (2), poruczyć, przypisować sobie, przyznawać, trzymać.

Szeregi: »głowa i przodkowanie« (2): Nie inſzyć był rząd záwſze w kośćiele/ iedno ktory ieſt teraz: y záwſze w Rzymie głowá y przodkowánie było. WujJud 125v; WujJudConf 125v.

»panowanie i przodkowanie« [szyk 2:1] (3): WujJud 156v; Nád to ſrodze Pan Chryſtus Apoſtołom y wſzyſtkim ſwoim náśládownikom zákázáć racżył przodkowánia y pánowánia w kośćiele. WujJudConf 124v, 151.

»przełożeństwo i przodkowanie« (2): O Przełożeńſtwie y przotkowániu Piotrá S. nád innemi Apoſtoły SkarJedn 83, 116. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»władza i przodkowanie« (1): O władzey y przodkowániu Biſkupá Rzymſkiego. SkarŻyw 393 marg.

»zwi(e)rzchność i (albo) przodkowanie« [szyk 4:1] (5): ponieważ onemu ſámemu [Kościołowi rzymskiemu] Pan Bog w Pietrze pierwſzym Biſkupie Rzymſkim/ Powſzechnego Kośćiołá ſpráwowánie/ y zwirzchność álbo iáko wy zowiećie/ przodkowánie miedzy Apoſtoły porucżył WujJud 117, 117v, 121; ále wſzędy [uczniowie Chrystusowi] Piotrowi zwierzchnośći y przodkowánia pozwaláli. WujNT 85, 519.

2. Pierwszeństwo, górowanie nad innymi; wywyższanie się; principatum Modrz (8): [miłość rozgłasza] Hárdość białychgłow/ á chcenie przodkowánia: kthemu głupſtwo zmieſzáne z okrucieńſtwem: bo one ſtáráią ſie záwdy/ áby co naiwięcey ſług miáły GórnDworz Dd2v.

przodkowanie czego [= co ma pierwszeństwo] (1): SkarŻyw A5 cf »zacność i przodkowanie«.

przodkowanie czego [= pod jakim względem] po kim (1): Niechay ma Biſkup Cárogrocki przodkowánie cżći po Rzymſkim Biſkupie: przeto iż ieſt nowy Rzym. SkarJedn 175.

przodkowanie nad kogo (1): To znáć iż ſię nie ná lidzbie [!] áni porządek w licżeniu/ ále ná doſtoyność Piotrá S. y przodkowánie nád inne oglądáli/ gdy ná pir[w]ſzym mieyſcu Piotrá S. położyli. SkarJedn 76.

przodkowanie po kim (2): Niechay ma Cárogrocki Biſkup cżeść przodkowánia po Rzymſkim Biſkupie. SkarJedn 114. Cf przodkowanie czego po kim.

przodkowanie w czym (2): [Panna Maryja] ták wielką będąc/ á ták dáleko niżſzego y podleyſzego nád ſtan ſwoy mężá máiąc: ták go cżći/ ták niwcżym przodkowánia mu nie bierze SkarŻyw 244; naydzieſz duchownie one dwánáśćie gwiazd/ od Ianá S. opiſánych/ ná koronie duchowney/ tey niebieſkiey Krolowey. to ieſt ná ćiele/ w pánieńſtwie y ślubie o nim/ przodkowánie: [...] ná duſzy wiárę wielką LatHar 476.

Szeregi: »przodkowanie i sława« (1): temu/ gdy ſię proſtey do cnoty drogi trzyma/ á nie zá cudze/ ále zá ſwe dźielnośći nagrody prágnie/ niema nic przodkowánia y sławy [principatum et gloriam] zábrániáć. ModrzBaz 58v.

»zacność i przodkowanie« (1): [nie mów] doſyć mam ná tych żywoćiech ſtárego zakonu/ bo ſie bárzo ná tym omyliſz. Naprzod vcżyniſz wielką krzywdę zacnośći y przodkowániu nowego zakonu/ y vwlecżeſz łáſce hoyniey wylaney nań SkarŻyw A5.

Synonimy: 1. przełożeństwo, przełożoność, rząd, rządzenie, sprawowanie, władanie, władza, zwierzchność.

Cf PRZODKOWAĆ

LW