[zaloguj się]
[pdf]

PRZYBIĆ (71) vb pf

Fleksja
inf przybić
praet
sg pl
3 m przybił m pers przybili
f przybiła m an
n subst przybiły
plusq
sg
3 m był przybił
imperativus
sg pl
1 przybijmy
2 przybij
conditionalis
sg pl
3 m by przybił m pers by przybili
impersonalis
praet przybito
participia
part praet act przybiwszy

inf przybić (22). ◊ fut 2 sg przybijesz (1). ◊ 3 sg przybije (2). ◊ 3 pl przybiją (2). ◊ praet 3 sg m przybił (9). f przybiła (2). ◊ 3 pl m pers przybili (12). subst przybiły (2). ◊ plusq 3 sg m był przybił (4). ◊ imp 2 sg przybij (4). ◊ 1 pl przybijmy (1). ◊ con 3 sg m by przybił (1). ◊ 3 pl m pers by przybili (1). ◊ impers praet przybito (3). ◊ part praet act przybiwszy (5).

Sł stp notuje, Cn s.v. podszywam co, przyprawiam co, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

1. Przytwierdzić gwoździami; figere PolAnt, Mącz, Calag; affigere Mącz, Calag, Cn; infigere Calag, Vulg; suffigere Mącz; suppingere Cn [w tym: kogo, co (43)] (57): Mącz 126d; Dáléy przybiy drugą ſztukę/ nie ſzéroką iáko ná czwiérć łokćiá. Strum Kv, Kv, K2; Calag 24b.

przybić do czego (6): A vćiąwſzy głowę iego/ zdárli z niego zbroię/ [...] á ćiáło iego przybili do muru Bethſán BibRadz 1.Reg 31/10; BielKron 41, 49v; Figere ad statuam, Do śłupá przibić. Mącz 126c, 126d; Bo gdy potkowkę do nogi przybije/ Káżdy pewnieyſzy nogi ręki ſzyie. RejZwierc 210v.

przybić komu, czemu (żywotne) (2): dayże mu [koniowi] záś podkowę przybić SienLek 178; RejZwierc 222.

przybić na co (1): kazał [Mojżesz] kádzielnicę onych odſzcżepieńcow/ ná bláchy zlać/ y ná ołtarz przybić SkarŻyw 492.

przybić na czym (1): tedy możeſz drzewo przyſtoſowáć/ vćioſawſzy iákoby klin á mocno przybić/ ná przednich Progoch. Strum L3v.

przybić gdzie (6): PIlát napiſál napis [...] ij kázál go przybitz nad krzyżem OpecŻyw 139v; BielKron 89; OrzQuin M3v; Napiérwéy od progu przybiy Tárćicę Strum Kv, Kv; KochFr 45.

W porównaniu (1): Lepieyby zetrzeć czo ná cnocie zbládło. Iákoby przybił potkowy ná grudzye/ Bychmy pomnieli ná tho żechmy ludzye. RejZwierc 219.

Zwrot: »gwoździem (goździami) przybić« [szyk zmienny] (2): vſnął [hetman Zyssara] twárdo na zyemi. Niewiáſtá to widząc przybiłá go żeláznym gwoźdzyem do zyemie BielKron 49v; gdy [św. Romuald] oycá tákiego nálazł iáko ſłyſzáł [!]/ á gdy mu [ojcu] ſłowá niepomogły/ w kłodę go w ſadził zá nogi/ y gozdziámi mocnymi przybił SkarŻyw 572.
Przen (7):

przybić do czego (1): zmázawſzy on przećiw nam cyrográph dekretu/ [...] zniozł gi z pośrzodku przybiwſzy gi do krzyżá WujNT Col 2/14.

przybić ku czemu (2): TarDuch C5v; Kto dobrze cżyni komu niedobremu/ Iáko potkowy przybił mu ku złemu. RejZwierc 222.

przybić na czym (3): MurzHist F; iż go [cyrograf] wziąwſzy s ſobą przybił [Pan Jezus] gi ná krzyżu ſwoim. RejPos 109, 105.

W porównaniu (1): RejZwierc 222 cf przybić ku czemu.

Zwrot: »[czym] przybić na ocel podkowy« (1): A ten krys ſnádnie zbieżyſz ktoryć będzie zdrowy/ Iedno cnotą day przybić ná ocel potkowy. RejZwierc 180.
a. O ukrzyżowaniu (20): OpecŻyw 139; Tego [...] przez ręce niecnotliwych przybiwſſy/ zábiliſćie. Leop Act 2/23; á potym kiedy święte nogi twoie przybić mieli/ á nie ſłużyłá ich woley długość y ſzerokość ćiáłá twego/ boleść ku boleśći przydáli twoim ránom/ gdy ćię okrutnie powrozámi rośćiągnęli LatHar 292; SiebRozmyśl D3v.

przybić do czego (5): SkarŻyw 532 cf »przez ręce i nogi przybić«. Cf »do krzyża przybić«.

przybić komu (2): Po pięći dni ná krzyſz go [św. Teodora] przybito/ y przybili mu ręce y nogi SkarŻyw 188, 484.

przybić na czym (5): á ktoby zmienił to przykazánie [żeby nie przeszkadzać Żydom budowania miasta i kościoła]/ wzyąć z domu iego drzewo á przybić go ná nim BielKron 116; BudBib 1.Reg 31/10. Cf »na krzyżu przybić«.

Zwroty: »g(w)oździami (g(w)ozdźmi, g(w)oździem) przybić« (6): BierRaj 18; aże ią [drugą rękę] téże przyciągnąwſſy ku dziurze/ gwáltem tępym gwozdziem przybili. OpecŻyw 139, 139v; SkarŻyw 484, 532; LatHar 292; SiebRozmyśl H4.

»do krzyża, na krzyżu (a. krzyżowym drzewie), na krzyż, ku krzyżu przybić« [szyk zmienny] (4:3:3:1): BierRaj 18; A tako go [Jezusa] rozciągnąwſſy iako ſtrunę na lutni/ wielkim gozdziem ku krzyżu przybili. OpecŻyw 139v; Także przez dlugi cżas z onym przybitym tytulem ku krzyżu leżál na ziemi Iezus mily iuż vkrzyżowany/ aże dwu onych lotru na krzyż téż przybili OpecŻyw 140, 161; Suffigere cruci et in cruce, Ná krzyżu przibyć. Mącz 127a; SkarŻyw 188; LatHar 292, 319, 521; tego [...] przez ręce niezbożnikow przybiwſzy do krzyżá [per manus iniquorum adfligentes] zátráćiliśćie. WujNT Act 2/23; SiebRozmyśl H4.

»przez ręce i nogi przybić« (1): Tedy go [św. Prymusa] Stároſtá kazał do drzewá oſtrymi gozdziámi przez ręce y nogi przybić. SkarŻyw 532.

b. Opublikować, przybijając w widocznych miejscach; ponere PolAnt; proponere Modrz (7): Zapowiedźi wſzelákie áby mocno trzymáli w mieśćie: á co wywołáią ná Ratuſzu/ nápiſáć to ná kárćie/ y przybić GostGosp 142.

przybić na co (1): V dworu też záś wytrwaſz mieśiąc Ruſki/ Niżli przybiją ná drzwi reieſtr Pruſki. KlonFlis H3v.

przybić gdzie (5): A doſyć ná tym kiedy Sługá przyſyęgły zezna iże ij [pozew] przybił ná thym á ná tym mieyſtcu GroicPorz p2v; RejWiz 123v; BibRadz Esth 4/8; BudBib Esth 4/8; niechayby ſędziowie przybili v domu ſądowego tablicę/ ná ktorey niechayby rozpiſano porządnie/ kto pirwey á kto potym ma być ſądzon ModrzBaz 90.

2. Docisnąć, przycisnąć, przygnieść [kogo] (3):
Zwrot: »k ziemi przybić« (1): Kogo k źiemi przybito/ trudno mu powſtawáć. GórnTroas 51.
Przen (2):
a) Zmartwić, przygnębić (1): Podobnom co pilnego w rozmowách przekáźił. Boć mie trwogá przybiłá RejWiz 127.
b) Zmusić, skłonić [do czego] (1): Ale my tego nie vmiemy áż nas nędzá/ kłopot/ á vpadek iáki do tego przubije [!] toż ſie dopirko vciekamy kniemu [Panu] RejPos 75v.
3. Płynąc znaleźć się lub spowodować znalezienie się przy brzegu (10):
A. intransit. Dopłynąć do brzegu; aspirare Mącz (3):
Zwrot: »przybić do brzega« [szyk zmienny] (3): Portum tenere, Do brzegá przybyć. Mącz 446b, 408d [2 r.].
B. transit. Doprowadzić płynące(go) do brzegu: statek przez załogę, człowieka przez siły przyrody; eicere Vulg [w tym: kogo, co (6)] (7):

przybić do czego (4): WujNT Act 27/39; [Owe [innych rozbitków] do ſkał Elándſkich przybiły báłwány/ Ktorym żywot cudownie ieſt od Bogá dány. ZbylDroga E]. Cf Zwroty.

przybić dokąd (2): [Nas z Troie ſtárádawnéy [...] Przez morzá rózne płynąc ſzturm nie vśmierzony/ Z trafunku nędzne przybił w té Libiyſkie ſtrony [Libycis tempestas appulit oris I 377] VergKoch 18]. Cf Fraza.

Fraza: »wiatr przybił« [w tym: dokąd (2)] [szyk zmienny] (3): KochFr 66; naprzód iáko mężné Amázony Od Thermodontá przybił wiátr w Scythiyſkie ſtrony. KochProp 12; PudłDydo A2v.
Zwroty: »przybić do brzegu« (2): WIátry [...] Przybiły mię do brzegu puſtégo ná deſce. KochFr 66; KochPieś 53; [ZbylDroga I2 (Linde)].

»do portu przybić« (1): żegłarze ożyli/ Nawę do portu zdrową przybili. KochPs 165.

Przen (1):
Zwrot: »przybić do brzegu« (1): A ták moy miły brácie gdy cie iuż Pan Bog [...] będzie racżył przybić do beſpiecżnego brzegu ſpokoynych á poććiwych lat twoich/ tu ſobie vważ ieſliżeć nie lepiey tobie s tym wdzięcżnym towárzyſtwem zoſtáć ktore ſie około cnoty báwi RejZwierc 122v.
4. [Spowodować wianiem [co skąd]: Cżeka deſzcżá [kania]/ bo nigdy nie pije. Aż iáki deſzcż wiátr z niebá przybije. CygMyśl C4.]
5. Dodać rozbijając uprzednio, wbić (o jajkach) [ile czego do czego] (1): pothym zwiercieć w doniczy przybiwſzy do niego [do chleba] kielko żołtkow z iaiecz kokoſzych FalZioł V 108.

Synonimy: 2. docisnąć, przycisnąć; 3. przypławić się, przypłynąć.

Formacje współrdzenne cf BIĆ.

Cf PRZYBICIE, PRZYBITY

ALKa