[zaloguj się]
[pdf]

PRZYBLIŻAĆ SIĘ (204) vb impf

sie (141), się (63).

a jasne (w tym 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf przybliżać się
indicativus
praes
sg pl
1 przybliżåm się przybliżåmy się
3 przybliżå się przybliżają się
praet
sg pl
1 m przybliżåłem się, -m się przybliżåł m pers
3 m przybliżåł się m pers przybliżali się
f przybliżała się m an
n przybliżało się subst przybliżały się
fut
sg
3 m przybliżać się będzie, będzie się przybliżåł
imperativus
sg pl
1 niechże się przybliżåmy
2 przybliżåj się przybliżåjcie się
conditionalis
sg pl
3 m by się przybliżåł m pers by się przybliżali
f by się przybliżała m an
n by się przybliżało subst

inf przybliżać się (9). ◊ praes 1 sg przybliżåm się (10). ◊ 3 sg przybliżå się (65). ◊ 1 pl przybliżåmy się (2). ◊ 3 pl przybliżają się (12). ◊ praet 1 sg m przybliżåłem się, -m się przybliżåł (4). ◊ 3 sg m przybliżåł się (49). f przybliżała się (11). n przybliżało się (3). ◊ 3 pl m pers przybliżali się (17). subst przybliżały się (3). ◊ fut 3 sg m przybliżać się będzie (2) BibRadz, RejPos, będzie się przybliżåł (1) BielKron. ◊ imp 2 sg przybliżåj się (1). ◊ 1 pl niechże się przybliżåmy (1) ArtKanc. ◊ 2 pl przybliżåjcie się (2). ◊ con 3 sg m by się przybliżåł (1). f by się przybliżała (1). n by się przybliżało (1). ◊ 3 pl m pers by się przybliżali (1). ◊ part praes act przybliżając się (8).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI w. (dwa z niżej notowanych przykładów s.v. przybliżyć).

1. O stosunku przestrzennym: podchodzić, przybywać bliżej; appropinquare Vulg, HistAl, PolAnt, Calag, Calep, Cn; proximare PolAnt, Vulg, Cn; adventare Mącz, Calag, Calep; propinquare Calag, Calep, Cn; approximare Vulg, Cn; proficisci, venire HistAl; accedere facere PolAnt; appetere, applicare se Mącz; accedere, adesse prope, tendere Calag; advertere Calep; propius accedere Cn (100): Appeto, [...] przibliżam ſie nádchodzę. Mącz 295c.
a. O ludziach będących w ruchu w stosunku do obiektów (w zasadzie) nieruchomych (98): A gdy ſie iuż przybliżál [ślepiec]/ ſpytál go mily Iezus rzekątz: [...] OpecŻyw [61]v, 105; TarDuch D5v; A gdy ſie Fáráo przyblizał/ podnioſſy ſynowie Iſráelcy ocży/ obaczyli zá ſobą Egipthcżyki Leop Ex 14/10, Luc 18/40; BibRadz Ex 14/10; A gdy ſie przybliżáli nieprzyiaciele Achábowi/ bał ſie Acháb bárzo. BielKron 85, 244v; Mącz [305]a, 481b; Nahen. Przyblizáć śię. Propinquare. Calag 361a; KochPs 34; Adverto, Ad aliquem locum verto – przimikam ſzie. przibliząm ſzie. Calep 29a, 28b, 84b, [862]a; Nie trwożćie ſobą cne Krákowſkie brony/ Przybliża ſie Krol od Bogá zrządzony GrochKal 25.

przybliżać się do kogo, do czego (30): Do płotu ſie przybliżáłá [liszka]/ By go rychley przeſkocżyłá. BierEz H4v, S4; GDy pán Iezus przybliżál ſie do Ierycha/ Zacheus żądliwie chtzątz widzietz pana Iezuſa/ [...] wſtąpil na drzewo OpecŻyw 62, [61]v, 67; Alexander przybliżáiąc ſie do onego miáſthá á widząc wielkoſć ludu w odzieniu białym/ [...] przykazał wſzytk[i]m ſwym ſtánąc HistAl C2, Bv; Bo gdy ſie ſſkodnicy moi do mnye przybliżáyą/ [...] Zli nyeprzyacyele moi ktorzy mnye zle tuſſą/ Wſzyſcy ći ſrodze pomdlawſzy márnye vpáść muſſą. LubPs G2v; Y wziąwſſy ij [Achiora] ſludzy Holoferneſowi/ iácháłi ſnim polem: ále gdy ſie iuż przybliżáli do gor/ wyſſli przećiwko im Procnicy Leop Iudith 6/8, Luc 18/35, Act 22/6; Goski A11v; BielKron 34v, 35, 101v, 164v; Mącz 350b; HistRzym 70v; RejPos 1, 66, 111v, 177; Gdy śię tedy Pan przyblizał do Betániey/ záſłá mu Martá drogę BiałKaz C3; Dem Mal nahen. Przybliżáć śię do kreſu. Propinquare metae Calag 119b; SkarŻyw 355; BielSen 10; WujNT Mar 11/1, Luc 15/1, Act 10/9, 22/6.

przybliżać się k(u) komu, k(u) czemu (25): Gdy ſie przybliżáli k domowi/ Rzecże Xántus Ezopowi: [...] BierEz B3v; Y przybliżal ſie [Jezus] ku zwolennikóm OpecŻyw 54; a gdy ſie przybliżál [Jezus] ku Ieruzalem/ ij przyſſedl do Betfae ku oliwné gorze/ poſlál dwu zwoleniku rzekątz ijm. [...] OpecŻyw 71, 60v, 71v, 72, 145v, 154; HistAl F; Y kto ſie zlutuie nád záklinácżem ktorego wąż viadł/ y nád wſzyſtkimi ktorzy ſie przybłiżáią ku gádzinam okrutnym? Leop Eccli 12/13; Goski A10; ſwoy Máieſtat ſwięty okażę ná tych ktorzy ſie ku mnie [Bogu] bez obycżáiá przybliżáią. BielKron 38, 305v, 319; Nunciatum est nobis Caesarem adventare, Oznaymiono nam że ſie Ceſarz k nam przibliża. Mącz 254a; HistRzym 80v, 127; RejPos 165v, 195, 220v; BudNT Act 22/6; StryjWjaz C; SkarŻyw 113; WujNT Matth 21/1, Luc 18/35.

przybliżać się na kogo (1): Gdy ſię przybliżali ná mię złośnicy/ kęſáć ćiáłá mego/ [...] ſámi otrąćili ſię/ y vpádli. BudBib Ps 26/2.

przybliżać się dokąd (2): Gdy ſie tam przybliżali [trzej królowie]/ panna dóſtoyná ſlyſſątz gelk ludu wielkiégo/ wzięla na ręce ſwoie ſynácżka OpecŻyw 24; WujNT Luc 19/37.

przybliżać się skąd (2): OpecŻyw 154; Tym cżáſem gdy Pánná z Synacżkiem/ y z oną ofiárą ku drzwiom ſię kośćielnym zdálekiey drogi/ przybliżáłá: Duch Boży ktory w Symeonie Proroku przebywał/ záwołał nań: [...] SkarŻyw 113.

cum inf (1): BudBib Ps 26/2 cf przybliżać się na kogo.

Ze zdaniem celowym [aby] (3): Wten cżas przybliżali ſie k niemu [Jezusowi] iawni grzeſſnicy ij ijni grzęſſni/ aby kázaniá iego ſluchali OpecŻyw 60v; RejPos 165v; WujNT Luc 15/1.

Zwrot: »przybliżać się sam [= tu]« (1): Y rzekł [Bóg]: nieprzybliżay ſię ſám [Ne appropinques huc] BudBib Ex 3/5.
Przen (23): Pátrz téż iako zwolenicy iego pilnie poglądaią/ ſluchaią/ a wſertzu ſlowa chowaią [...]. Ty téż ſie przybliżáy/ iakoby to ocżyma widziál OpecŻyw 42v.

przybliżać się ku komu, ku czemu (2): TarDuch A5; Abowiem im więcey ſie przyblizaią [prześladowcy] ku złoſci, tym więcey ſie oddalaią od ſprawiedliwoſci. WróbŻołt pp5v.

W przeciwstawieniu: »przybliżać się ... oddalać się« (1): WróbŻołt pp5v cf przybliżać się ku czemu.

a) O człowieku wobec Boga: być pobożnym, ufać Bogu (16):

przybliżać się do kogo (6): Iż ſyny ſwe Izráelſkye cżyni Pan beſpyecżne/ A lud wyerny ktory ſie tu przybliża do nyego/ On ſam wdzyęcżnye przyyąć racży pod moc Boſtwá ſwego. LubPs ff4; Przybliżayćie ſie do Bogá: tedyć ſie przybliży do was. Leop Iac 4/8; LatHar 161; KołakSzczęśl A2. Cf Zwrot.

przybliżać się komu (2): Hymnus omnibus ſanctis eius: filijs Israel populo appropinquanti ſibi. Chwała wſzytkim ſwiętym iego/ ſynom Iſraelskim/ ludu ktori ſie iemu przybliża. WróbŻołt 148/14; KrowObr 235v.

przybliżać się ku komu (8): WróbŻołt 31/9; Bo nicżego niewykonał zakon/ lecż wprowádzenie lepſzey nádzieie/ przez ktorą przybliżamy ſię ku Bogu. BudNT Hebr 5/9[7/19]; Niechże śię v śiebie ſámi záwſze poniżamy/ á ku tobie Pánie przybliżamy ArtKanc P8v; WujNT Hebr 7/19, Iac 4 arg, 8. Cf Zwrot.

Zwrot: »przybliżać się usty« [w tym: do kogo (2), ku komu (2)] = oddawać Bogu cześć tylko słowami, nie czynami; appropinquare ore PolAnt [szyk zmienny] (5): Obłudni ludźie dobrze o wás prorokowáł Iſajaſz rzeknąc/ lud ten przybliżá śię ku mnie vſty ſwoięmi i tći mię wargami/ Leć ſérce ich daleko śię odſtrzélá odęmnie MurzNT Matth 15/8; KrowObr 235v; RejPos 47v, 214; WujNT 61 marg [zawsze przekład tego samego tekstu].
b) O Bogu wobec człowieka: okazywać łaskę, brać w opiekę (4): Bowiemeś ty rzekł/ o to ſie iuż przybłiżam [!] RejPs 60v.

przybliżać się ku czemu [= na co] (1): Iż żadny narod cżłowiecży nie ieſt ták poważny/ do ktoregoby ſie ták bliſko przybliżáli bogowie iego/ iáko ſie Pan náſz przybliża ku káżdemu záwołániu náſzemu. RejPos 63v.

Zwrot: »blisko się przybliżać [do kogo]« (2): ále to okazał [św. Piotr]/ iáki to ieſt ſtrách grzeſznemu cżłowiekowi leżącemu w grzechach/ gdy ſie bliſko przybliża Pan iego do niego RejPos 177, 63v.
b. O obiektach nieruchomych w stosunku do ludzi będących w ruchu (1): domyśláli ſię żeglarze żeby ſię przybliżáłá nieiáka kráiná. BudNT Act 27/27.
2. O stosunku czasowym: nadchodzić, nastawać; appropinquare HistAl, Vulg, PolAnt, Mącz, Cn; appetere Mącz, JanStat, Cn; adventare, impendere, instare Mącz, Cn; imminere Modrz, Cn; venire PolAnt; ingruere, propinquare Cn (100):
a. O czasie lub wydarzeniach, niekiedy w stosunku do człowieka (91): GDy ſie wiecżor onégo dnia przybliżál/ tedy Iezus mily [...] poſadzil go [Judasza] na wiecżerzy miedzy ſobą ij ſwą milą matką OpecŻyw 85v, 86, 101, 157, 157v, 168; Vesperascit. Es wirt obent Przyblyża śye wyeczor. Advesperascit idem. Invesperascit. idem. Murm 13; Gdi ſie pothym dzień przybliżał/ przylecieli wielcy ptacy cżerwoni HistAl H7; Leop Hebr 10/25; BibRadz Gen 27/41, 4.Esdr 8/60, Luc 21/28; Gdy ſie będzye przybliżał rok cżterdzyeſty/ rzeczeſz ludu/ [...] BielKron 41v; obacżył Kryſthus [ludzi idących] rzekł ſwoim. Pietrze iuż ſie moiá męka przybliża. BielKron 420v, 312v; Hyems iam praecipitaverat et ver iam appetebat, Zymá yuſz ná ſchodzie byłá/ á láto ſie przybliżáło. Mącz 160c; Impendent magni tumultus bellorum, Wielkie walki ſą zá páſem/ Przibliżáyą ſie. Mącz 288b, 224d, 288b, 295c [2 r.], 317a, 418d, 481b; Ktorzy [ludzie święci] gdy vſłyſzeli od Páná iż ſie iuż przybliża kroleſtwo iego/ nádzyewáli ſie iż wedle godnośći káżdego będzye ie rozſadzał po zamkoch RejPos 316v, 110v [2 r.]; BudBib I 157b, 4.Esdr 8/60; CzechRozm 40; ále to wſzytko Krol/ iáko z iákiey wyſokiey wieże poglądáiąc/ ma naprzod obácżáć/ áby/ ieſliby ſię co złego przybliżáło/ mogł rádę pogotowiu mieć ModrzBaz 106v; SkarJedn 386; SkarŻyw 252; StryjKron 487; WerGośc 219; Przybliżać ſię iuż dźień białły ArtKanc T3v; Calep 29a; Mięſopuſty ſie przybliżáią/ á Wioſná z Látem nádchodzą/ iuż o naśieniu myślić GostGosp 96; LatHar 273, 703, 715; WujNT 733, Luc 21/28, Hebr 10/25; Wy pátrzćie á podnieśćie głowy ſwoie/ bo ſię odkupienie wáſze przybliża. SkarKaz 8a; KlonFlis G4; [Przybliżał śie tedy dźień święty Przaśnic Leop 1575 Luc 22/1 (Linde s.v. przybliżyć)].

przybliżać się do kogo (2): ktore [drzewo figowe] gdy látoroſłki y pąkowie s śiebie wypuſzcza/ tedy ludźie poznawáią że ſie do nich láto przybliża. LeovPrzep G3v; RejPos 110v.

Frazy: »czas się przybliża« = appropinquat tempus HistAl, PolAnt, Mącz [szyk zmienny] (25): BierEz D4v; Y ſtalo ſie/ gdy ſie przybliżál cżas ij godzina bożego narodzeniá/ powſtala panna z wielkié radoſcij/ ij dala ſie na modlitwę OpecŻyw 15; KDy od boga oyttza przybliżál ſie cżas zrządzony ku odkupieniu ludſkiému/ [...] zebrali ſie w radę biſkupowie OpecŻyw 69, 1, 35v, 58v, 70v, 87v [2 r.], 89v, 104; PatKaz II 60; GDy ſie iuż lato dokończawa á cżas ſie iuż ieſienny przybliża FalZioł V 72; BielŻyw 30; Gdy ſie iuż przybliżał cżás národzenia/ Olimpia w wielkiey ſie boleſći męcżyłá HistAl A6; BibRadz 4.Esdr 12/21; In spem venio appropinquare tuum adventum, Náchodzi mie nadzieyá że ſie przibliża czás twego k nam nawrocenia. Mącz [407]d, 326c; HistRzym 15v [2 r.]; RejPos 5v; SkarŻyw 582; ActReg 60; Miſtrz mowi; czás ſię moy przybliża LatHar 690, 648.

»przybliża się godzina« [szyk zmienny] (5): OpecŻyw 15, 100, 104, 104v; lecż ieſli cżáś y godźiná śmierći chorego iuż ſię przybliża; dotknęło ſię wyżſzey przycżyn kilká/ cżemu tym Sákrámentem [tj. Eucharystią]/ ludźie śmierći bliſkie pośiláią. LatHar 648.

»przybliża się koniec żywota« [szyk zmienny] (3): A gdy ſie koniec żywota iego [Arystotelesa] przybliżał. Wſzitci ſie iego vcżniowie kniemu zbieżeli BielŻyw 90; HistRzym 124v; KarnNap E3v.

»przybliża się śmierć (a. [przybliżały się dni śmierci])« = mors appropinquat Mącz; venit amaritudo mortis PolAnt (4): á gdy [Jakub] batzył yż ſie iego ſmierć przybliżała/ wezwał ſiná ſwego Iozefa HistJóz E3v; Mącz 326c; BudBib 1.Reg 15/32; LatHar 289; [Przybliżáły śię tedy dni śmierći Dawidowey [Appropinquaverunt autem dies David ut moreretur] Leop 1575 3.Reg 2/1 (Linde s.v. przybliżyć)].

Zwrot: »blisko (a. bliżej) się przybliżać« [szyk zmienny] (3): a gdy ſie iuż bliſko przybliżál cżas vmęcżeniá/ pocżęlo ſie oney wody poruſſenijé przez aniola dlá ſwiętego krzyża. OpecŻyw 58v; A ſnadz iuż czás okázowáć tę łáſkę ſwiętą twoię/ ábowiem iuż co dáley to bliżey przybliża ſie ten vpádek moy RejPs 44; SarnStat 1227.
W przen (1): O mieſzkayże zemną moy miły Pánie/ boć ſie iuż przybliża wiecżor moy/ á krotki cżás żywotá moiego. RejPos 113.
Przen (6): Acżeś ieſt [cerkwi święta] Pánu miła/ świátuś ieſt niewdźięcżna/ wſzákżeć ſię iuż przybliżáią/ ktorzy ćię budowáć máią ArtKanc K11; O Namiłośiernieyſzy Pánie IEzu/ zoſtańże zemną: boć ſię iuż duchowny wiecżor przybliża. LatHar 240.

przybliżać się komu (3): RejPos 8v, 12; Trzećie liekárſtwo ieſt pokutá/ nie ſłowem mowienia/ álie wypełniona ſkutkiem/ gdyż Krolieſtwo niebieſkie pokutuiącym śię przybliza BiałKaz B3.

Zwrot: »blisko się przybliżać« (1): wołay do niey [duszy] [...]: Vznay ſie nieboracżko á pokutuy/ ábowiem iuż ſie bliſko przybliża kroleſtwo twoie. RejPos 11.
b. O człowieku w stosunku do wydarzenia (9):

przybliżać się do czego (4): GórnRozm C4, K, K2v; Skoro ſię vrodźim/ iuż káżdy vmieráć poczyna. Iáko kto ná drogę wyſzedł/ gdy dźień drogi vſzedł/ iuż bliżſzy końcá y poczyna ſię do niego przybliżáć. SkarKaz 422b.

przybliżać się k(u) czemu (5): A gdiż ſie [Aleksander] kſmierci przibliżał roſkażał aby go do złotey trunny włożywſzy do Alexandriey ku pogrzebu wiezli. BielŻyw 163; Terram videre proverbialiter, Długiey á cięſzkiey pracey koniec widźieć/ przibliżáć ſie ku końcowi. Mącz 451b; HistRzym 82v; RejPos 110v; Kośćioł Boży ku dniu ſię ſądnemu przybliżáiąc/ ćiáſno ku końcu idzie/ á ściſka ſię. SkarJedn 383.

Bezpodmiotowo (2): choćia z tey náſzey mowy nie vrośćie to żeby ſię co w Polſcze odmienić miáło. (–) Bá odmieniáć ſię częſto/ y powiedáią ludźie/ że ſię to prżyczynia Wolnośći/ ále ſię mnie widźi że ſię prżybliża do zguby GórnRozm C4.

~ przybliża się komu (1): Tu záś y tego chory niechce/ á do śmierći mu ſię prżybliża GórnRozm K2v. ~

3. O podobieństwie (2):
a. Stawać się podobnym (1): Proximo, Prźibliżam [!] ſie/ Málem równym álbo tákim bywam. Mącz 326a.
b. Przyjmować podobne poglądy (1): tedy [ksiądz kanonik] tym dawa znáć/ iż iuż onego przedwiecżnego vrodzenia z iſtnośći oycowſkiey/ odſtępuie [...] á do nas ſię przybliża NiemObr 102.
*** Bez wystarczającego kontekstu (2): Propinquo, Bliżę ſie/ Przibliżam ſie. Mącz 326c; Appropinquo, Przibliżam ſie/ prziſtępuyę. Mącz 326c.

Synonimy: 1. nadchodzić, przybywać, przychodzić; 2. nadchodzić, nastawać, następować.

Formacje współrdzenne cf BLIŻYĆ SIĘ.

Cf PRZYBLIŻAJĄCY SIĘ, PRZYBLIŻANIE, PRZYBLIŻANIE SIĘ

ALKa