[zaloguj się]
[pdf]

RZEZAK (19) sb m

rzezak (18), rzeżak (1), [rzazak]; rzezak : rzeżak FalZioł (11:1).

e jasne; rza-; -åk.

Fleksja
sg pl
N rzezåk rzezåki
G rzazåk(o)w
D rzezåkowi
A rzezåk
I rzezåki(e)m

sg N rzezåk (7). ◊ D rzezåkowi (5). ◊ A rzezåk (5). ◊ I rzezåki(e)m (1). ◊ pl N rzezåki (1). ◊ [G rzazåk(o)w.]

Sł stp w innym znaczeniu, Cn notuje, Linde XVI (cztery z niżej notowanych przykładów) – XVII w.

1. Nóż; clunaculum, culter, falx, scirpicula Mącz; scalper Calep; scalpellum, scalprum Cn (6): Clunadum, Cultrum sanguinarium vocant veteres, [...] Rzezak/ Ruſak niektórzi zową. Mącz 58a; Scirpicula, Máły nożyk do obrzezowánia winnic/ rzezak álbo przinoská [lege: przynożka]. Mącz 373c, 58a, 396b; [[z inwentarza introligatora:] zielaz do heblów 8, heble bez zielaz 3, heble do obrzynania 3, 1 rzezak, kleszcz [z] szrubą 1 InwMieszcz 1573 nr 183].
Zwrot: »rzezakiem obrzezować« (1): Vineaticae falces, Rzezaki któremi ná winnicách robią/ wino obrzezuyą. Mącz 498a; [ácżkoli też tákowe koſze mogą być plećione ze złotowierzby korzenim też tego drzewká obwięzuią toporzyſka śierpow kos iteż rzázakow ktorymi wino obrzázuią/ áby ſporſze były ku mocnemu trzymaniu w ręku. Cresc 1571 471 (Linde)].
Zestawienie: »rzezak barwierski« (1): Scalper – Rzezak abo noz barwierski. Calep 950b.
a. [Ostrze tnące w urządzeniu do cięcia: W domu ruchome rzeczy: [...] stol w izbie, skrzynka do sieczki z rzezakiem KsięgaSądWary 1598 nr 314.]
2. Rzeźbiarz, rytownik, grawer (1): Sculptor. bildenſchniczer rzezak [rzezac Mymer1]. Mymer2 14.
3. Kłucie, kłujący ból przy oddawaniu moczu (12): I [biedrzeniec] też ieſt dobry naprzeciwko rzezakowi ktory bywa wpuſzcżaniu vriny FalZioł I 103a; Vwarz naſienie polney marchwie z naſieniem piotruſzcżanim z naſieniem włoſkiego kopru, tego ſie napijay/ ábowiem rzezak y cięſzkie puſzcżanie vriny oddala. FalZioł I 105a, I 56c, 94a, 99c, 100a, 101a (12); [Mocżu rzeżánie co niektorzy rzezakiem zową iáko vlecżyć. SienHerb 377b (Linde), 123b (Linde), 126a (Linde), 377b; [ziele jabłonki] rzezak vryny vśmiérza UrzędowHerb 38b].

Synonimy: 1. nożyk, przynożka, rusak; 2. obraźnik, rytodział, snycerz.

Cf RZEZACZ, RZEZANIE, RZEZAWICA, RZEZAWKA

MN