[zaloguj się]
[pdf]

1. PRZYPRZEĆ (9) vb pf

e prawdopodobnie jasne (tak w 2. przeć).

Fleksja
inf przyprzeć
praet
sg pl
3 m przyparł m pers przyparli
f przyparła m an
n przyparło subst
impersonalis
praet przyparto
participia
part praet act przyparszy

[inf przyprzeć.] ◊ fut 3 sg przyprze (3). ◊ 3 pl przyprą (2). ◊ praet 3 sg m przyparł (1). f przyparła (2). [n przyparło. ◊ 3 pl m pers przyparli. ◊ impers praet przyparto.] ◊ part praet act przyparszy (1).

Sł stp brak, Cn s.v. przypędzam, Linde XVI w. (trzy z niżej notowanych przykładów).

1. Mocniej zaatakować (4):
a. O wojsku [w tym: kogo (2)] (3): [Y rzekł Ioáb: Przyprąlić mię [Si vicerit me] Syriycżykowie/ daſz mi rátunek Leop 1.Par 19/12 (Linde); Rudawa [...] pełna trupów była posieczonych, bo ich tam nabarziej przyparto. KronMieszcz 44.]

przyprzeć komu (1): [Turcy] vſtępuią ſie ná zad po troſze broniąc ſie nie broniąc/ przywodząc ná dźiáłá/ a gdy im nabárźiey przyprą [nieprzyjaciele]/ rozſtąpią ſie w ſtrony BielSpr 55.

α. Zapędzić do miejsca, skąd nie ma wyjścia [dokąd] (2): przypárł ie [Skanderbeg wojska Mahometa] w ćiáſne kąthy/ ták iż muſieli zſiádáć z koni á pieſzki ſie bronić. BielKron 251v, 409v.
b. O dyskusji [kogo] (1): A kiedy ich [heretyków] záſię ſpytamy/ ieſliże máią iednego [boga]/ powiedáią że nie máią/ iedno Ociec ieden. A kiedy ich záſię przyprze/ A Syn co? mowią theż/ Bog. SarnUzn G7.

[przyprzeć czym: iż kiedy was wiárą ś. Woyćiechá kto przyprze/ maćie po gotowiu Appellácyą do Apoſtołow ŁaszczOkulary H3.]

2. Wywrzeć nacisk, zmusić, doprowadzić do czegoś (3):

[przyprzeć kogo ku czemu: Wiele ich záśię/ przełożonośćiam mieyſkim przyległych/ ktore wzburzenie nawáłnośći mieyſkich/ ku trudnośćiam y nieprześpiecżeńſtwu przypárło. Cresc 1571 [701].

przyprzeć kogo czym, ze zdaniem dopełnieniowym: Bo ći mogą tym práwem onego drugiego przyprzeć/ áby ſummę oddał. ŚmiglLichwa 40.]

przyprzeć komu (2): Vrodzi ſye drugi omácmye [= z nieprawego łoża]/ y o oycu nye wzwye/ á gdy mu przyprą/ w nyebye go będzye chcyał mácać. GliczKsiąż B6v, P4v.

a. Dać się we znaki (1): Niż potym iáka dolegliwość przyprze Chcę ćię vpomnieć/ o przeważny Sżyprze: Zebyś náwiedźił ſwą kupią choć lichą Motłáwę ćichą. KlonFlis D4v.

[Bezpodmiotowo: Cieplice [...] zálecáią wszyscy: iákóż ieśliby ládá wánná Gálenowi w tákich chorobách dobra: czym ćieplice lepszé być niémáią? ále to rozumiéć trzebá nie w ten czás, kiedy przyprze OczkoPrzymiot 323.]

3. Spowodować, żeby coś znalazło się bardzo blisko czegoś (2):
a. Przycisnąć, przygnieść; coartare PolAnt [co] (2):

przyprzeć ku czemu (1): Y widząc oſlicá Aniołá Páńſkiego/ przyćiſkáłá ſie ku murowi/ ták iż nogę Báláámowę przypárłá ku niemu BibRadz Num 22/25.

przyprzeć czym (1): á gdy ią ieſzcże więcey bił [Balaam oślicę] przypárłá bokiem w ciáſney drodze nogę iego [Vulg Num 22/25] BielKron 42v.

b. [O okrętach: doprowadzić, zapędzić blisko brzegu; appellere, cogere Cn:

przyprzeć do czego: [Grekowie] Okręty przypárli do brzegow/ y w dłuż ye poſtáwili. HistTroj F2v.

przyprzeć czym między co: Miéſza ſie piaſek z wodą: gwałtownemi wáły Trzy nawy Notus [= wiatr południowy] przypárł między ślepe ſkáły [tris Notus abreptas in saxa latentia torquet I 108] VergKoch 9.]

Synonimy: 3.a. docisnąć, przygnieść, przytłoczyć.

Formacje współrdzenne cf 2. PRZEĆ.

Cf PRZYPARTY

MN