Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PRZYTOCZYĆ

Następne hasło: PRZYTOMIEN »

PRZYTOCZYĆ SIĘ (17) vb pf

sie (15), się (2).

o jasne.

Fleksja

inf	przytoczyć się

praet
	sg		pl
1	m		m pers	-(s)my się przytoczyli
3	f	przytoczyła się	m an
3	n		subst	przytoczyły się

conditionalis
	sg
3	f	by się przytoczyła

inf przytoczyć się (4). ◊ fut 3 sg przytoczy się (8). ◊ 3 pl przytoczą się (1). ◊ praet [3 sg f przytoczyła się. ◊ 1 pl m pers -(s)my się przytoczyli.] ◊ 3 pl subst przytoczyły się (3). ◊ con 3 sg f by się przytoczyła (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII w. s.v. przytoczyć.

Znaczenia

1. Zbliżyć się, przybyć w pobliże (1)
- a. O ruchu ciał niebieskich na firmamencie (1)
2. Przedostać się, przeleźć (1)
3. Zdarzyć się, zajść, nastąpić (9)
- a. Przynieść skutek (1)
- b. O sprawach sądowych (2)
4. W funkcji strony biernej (6)
- a. Zostać zacytowanym, przedstawionym (4)
- b. Zostać wytoczonym, wszczętym (2)

1. Zbliżyć się, przybyć w pobliże [[k komu], ku czemu] (1): [Zszykowawszy się tedy, ciągnęliśmy pomału ku wojsku [wałaskiemu] z rożny, pawężami i działmi, a gdyśmy się już blizko k niem przytoczyli, zastawiwszy się, działaśmy zasadzili PamJancz 106.]

a. O ruchu ciał niebieskich na firmamencie (1): Mercurius. Ieſt przyrodzenia przemiennego: wedlug iako ſie ku ktoremu planecie przytoczy. Ieſtli ku dobremu: tedy dobry z nim/ a ze zlym zly FalZioł V 51v.

2. Przedostać się, przeleźć [gdzie] (1): Perrepo, Przełáżę/ Przemykam ſie. [...] Ne ad praesepia sus aut gallina perrepat, Aby ſie ſwiná álbo kokoſz do złobu yáko nie przitocziłá. Mącz 352c.

3. Zdarzyć się, zajść, nastąpić (9): Rozruſſył ſie Pánye wzrok moy vſtáły me ocży/ Cżekáyąc zbáwyenya ſwego za ſie s kąd przytocży LubPs bb5, D; BEdąc ták zátrwożonym młodzyeniec teſkliwy/ Widząc że ſie ták mieſza márny ſwiát pletliwy. Vdał ſie ná wſchod ſłońcá gdzye go nioſły ocży/ Tuſząc ſobie iż ſie gdzye co k myſli [tj. pomyślnego] przytocży. RejWiz 64; [[ten, kto nie zna historii] niewié dźieśiątéy częśći tego co on wié/ który czyta hiſtorie. bo krótki czás nie może wiele rzeczy okázáć/ nie mogą ſie przez ten czás wſzytkié rzeczy przytoczyć/ któré hiſtorya przez czáſy długie zbiéra. CerGór 70].

przytoczyć się na kogo (1): Nád ſprzećiwniki ſwymi obacżą me ocży/ Iż ſye tu yáwna pomſtá ták ná nye przytocży LubPs V2.

przytoczyć się miedzy kim (1): ZapWar 1545 nr 2646 cf Ze zdaniem podmiotowym.

Ze zdaniem podmiotowym (1): isz gdi sie przithoczi miedzi stronami ktorzi maią miecz s sobą prawne postapi iz ieden z onich stroń litependente vmrze maiacz appelaczie na ssyem coronni s roku pospolitego albo z rokow vielkich [...] ZapWar 1545 nr 2646.

Szereg: »dziać się a przytoczyć się« (1): iż on cożkolwiek złego y dobrego nád wiernym ſwoim kiedyſzkolwiek ſpráwić á okázáć racży/ iż ſie to wſzytko dzyeie/ á wſtytko [!] ſie záwżdy przytocżyć muśi/ ku wielkiey pocieſze iego/ ábo ſowitemu nágrodzeniu iego. RejPos Ooo2.

a. Przynieść skutek [ku czemu] (1): A ták yuż myſląc o tym ſnadź vſtawałem práwye/ Przypátruyąc ſie záwżdy tey Páńſkiey dziwney ſpráwye/ Bo mi ſie trudna zdáłá ná moye nędzne ocży/ Gdyżem zrozumyeć nye mogł ku cżemu ſie przytocży LubPs R2.

b. O sprawach sądowych (2): gdy ſie tákowé ſpráwy przytoczą [cum ergo tales causae obvenient JanStat 291]: tedy ie z Rádámi/ któré przy nas będą/ odpráwowáć y ſądźić będźiemy. SarnStat 325; [Tym bowiém ſpoſobem/ gdy tego rádá doźrzy co ná nie włożą/ iuż we wſzytkich ſpráwách y rzeczách ſwoich [król] będźie odpráwnieyſzym/ y bez wſzelákiégo zátrudnienia/ y bez vprzykrzenia cokolwiek ſie przytoczy odpráwi CerGór 44.]

przytoczyć się z czego (1): ORtel álbo Sentencya ieſt dwoiáka. Iedná kthora bywa wydaná nie o głowną rzecz o kthorą żáłuią/ ále ſye przytoczy s przypádłey gadki ktora od Prokuratorow bywa wrzuconá między początek á dokonánie ſpráwy/ iáko około Mocy/ Odwłok/ Odpraw/ Gwaru/ Odmow. GroicPorz aa4v.

4. W funkcji strony biernej (6):

a. Zostać zacytowanym, przedstawionym (4): A tákowych mieyſc ieſt wiele w piſmie ſwiętym/ ktoreby ſie tu przytocżyć mogły RejPos 89v; Gdźie Moiżeſz [...] y brátá namileyſzego/ ktoryby iedno od Bogá iedynego Izráelſkiego/ do obcych Bogow odwieść drugiego vśiłował/ roſkázuie kámionowáć bez wſzelákiey folgi y miłośierdźia. Y mogłby ſnadź ták przećiw mnie/ y tym ktore ſię przytocżyły świádectwam/ mowić: Iż ieſli ſię to tám godźiło/ [...] áby koniecżnie káżdy taki zámordowány był: á cżemuby to y teraz nie miáło być? CzechEp 31, 20.

Fraza: »przykład może się przytoczyć« (1): O Hetmáńſkiéy záś Iuriſdiciiéy gadáiąc, piękny przykład ex Ariſtotele ex Ethicis może ſie tu przytoczyć SarnStat 1263.

b. Zostać wytoczonym, wszczętym (2): i thi causi ktore sie na then syem s pozwow przithoczili abi thi bili skonczone ZapWar 1545 nr 2646.

przytoczyć się przed kogo (1): a thak mi w them articule obacziwaiącz slusne prozbi poslow Mazoweczkich zachowivaiancz im wlasnosczi Prziwilei wsisthki thakowe pozwi ktore sie przeth nas przithoczili miedzi ktorimi kolwiek ossobami Cassuiemi i abroguiemi ie ZapWar 1545 nr 2646; [OrdynWiej 1583 nr 55]. Cf [»przed sąd się przytoczyć«].

[Zwrot: »do sądu, przed sąd się przytoczyć« [szyk zmienny]: MetrKor 1582 129/126; Gdy się sprawa na dzień dzisiejszy do sądu jmci przytoczyła między uczciwymi mieszczany miasteczka Muszyny stroną powodową z jednej, a sołtysami ze wsi – do klucza muszyńskiego należących z drugiej strony, [...] pozwani powiedzieli, że nie z uporu żadnego to czynią OrdynWiej 1597 nr 63; PlutBBud B4v (Linde s.v. przytoczyć).]

Synonimy: 1. przybliżyć się, przymknąć się; 3. przydać się, przygodzić się, przypaść, przytrafić się, zdarzyć się.

Formacje współrdzenne cf TOCZYĆ.

AĆ