[zaloguj się]
[pdf]

PRZYPAŚĆ (778) vb pf

W inf -a- (131), -å- (3); -a- : -å- Mącz (6:1), RejZwierc (39:2); w fut -a- (297), -å- (3); -a- : -å- BielKron (1:1), RejPos (27:1), PowodPr (2:1); w praet, plusq i con sg m -pådł (w tym 1 r. błędne znakowanie). w pozostałych formach praet, plusq i con -a- (187), -å- (9); -å- KwiatKsiąż; -a- : -å- Leop (6:4), BielKron (7:4); w part praet act -å- (30), -a- HistAl (2).

Fleksja
inf przypaść
praet
sg pl
1 m przypådłem, -m przypådł m pers przypadlismy
3 m przypådł m pers przypadli
f przypadła m an przypadli
n przypadło subst przypadły, są przypadły
plusq
sg pl
3 m był przypådł, przypådł był m pers byli przypadli
f przypadła była, była przypadła m an
n było przypadło subst były przypadły
imperativus
sg pl
3 niech przypadnie niech przypadną
conditionalis
sg pl
2 m m pers byście przypadli
3 m by przypådł m pers by przypadli
f by przypadła m an
n by przypadło subst przypadłyby, by przypadły
con praet
sg
3 m by był przypådł

inf przypaść (137). ◊ fut 1 sg przypadnę (5). ◊ 3 sg przypadnie (251). ◊ 3 pl przypadną (38). ◊ praet 1 sg m przypådłem, -m przypådł (2). ◊ 3 sg m przypådł (60). f przypadła (45). n przypadło (46). ◊ 1 pl m pers przypadlismy (1). ◊ 3 pl m pers przypadli (11). m an przypadli [cum N pl: lwowie] (1). subst przypadły (33), są przypadły (1) RejPs. ◊ plusq 3 sg m był przypådł (3) Leop (2), RejWiz, przypådł był (3) BudBib, SarnStat (2). f przypadła była RejPos (2), była przypadła (1) RejZwierc. n było przypadło (4). ◊ 3 pl m pers byli przypadli (1). subst były przypadły (2). ◊ imp 3 sg niech przypadnie (4). ◊ 3 pl niech przypadną (6). ◊ con 3 sg m by przypådł (16). f by przypadła (18). n by przypadło (35). ◊ 2 pl m pers byście przypadli (2). ◊ 3 pl m pers by przypadli (2). subst przypadłyby, by przypadły (14). ◊ con praet 3 sg m by był przypådł (1). ◊ part praet act przypådszy (25), przypådwszy (8); przypådwszy ForCnR, BielSpr (3); przypådszy : przypådwszy StryjKron (1:4).

Sł stp notuje, Cn s.v. przypada co, abo przypadło co tem czasem, Linde XVI (cztery z niżej notowanych przykładów; poza tym wstawka z XVIII w.) – XVIII w.

Znaczenia
1. Przybyć na jakieś miejsce, zwykle szybko (82):
a. O ruchu w poziomie; venire HistAl, Vulg, PolAnt; accurrere Calep (40): Nuż gdy [...] owy dziatecżki wdzięcżne przypádną/ [...] iáka to ieſt roſkoſz RejZwierc 32v; GOdná byłá tá pánná [tj. Kasandra] v was lepſzey wiáry [...]. By był przypadł Apollo s ſwoim złym nałogiem/ Coſcie go vſłucháli á názwáli Bogiem. PaprPan Ff3; Accurro, Ad aliquid curro – Przipaſzcz. Calep 14b.

przypaść od czego [= od której strony, kierunku] na czym [= na zwierzęciu wierzchowym] (1): Spuryus y Aucyo ſprawce Rzymſcy przypádli prędko we ſthu koniech ná mulech/ od zamku ktorego dobywáli BielSpr 41.

przypaść ku czemu (1): Alexander tedy przypádſzy ku oney rzece Grankus nálazł ią zámárzłą HistAl F3.

przypaść dokąd (4): A Kozy ią [wierzbę] też s ſpodku/ gdzye przypádną głodzą. RejZwierz 131; A Menelaus to tam to sam Biegał, patrząc, gdzie przypadł Paris prędkonogi. KochMon 34; ReszHoz 125. Cf »wskok przypaść«.

przypaść skąd (3): gdy do iednego ſzpitalá świętey Troyce/ dźieſięć [...] tyſięcy pielgrzymow z rozmaitych kráin [...] przypádło ReszPrz 125. Cf »przypaść na wspomożenie«.

Zwroty: »wskok przypaść [dokąd]« (1): y Sábellius piſarz/ y ći co ſnimi vrzędniki byli/ záprzągſſy wozy wſkok przypádli do Ieruzálem Leop 3.Esdr 2/30.

»przypaść [skąd] na wspomożenie [czyje]« (2): iż Pan Bog twoy znaydzie [...] tákiego cżłowieká kthory [...] bez twego wſzego ſtáránia/ przypádnie áni wzwieſz ſkąd/ ná wſpomożenie twoie RejPos 127, 162v.

Przen (2): Wierz mi że wnet przypádną nieproſzeni goście/ Tępość/ zła myſl/ niedbáłość o ludzi o Bogá RejWiz 190; RejPos 342.
α. Przyskoczyć, podbiec; facere impetum, sequi HistAl (19): ForCnR E; á wten cżás Alexander przypadſzy vderzył miecżem w głowę iego [dowódcę Porusa]/ á ták gi nátychmiaſt zábił. HistAl H8; BielKom G2, Dd2v; przypadſzy [Dawid] dobył iego [Goliata] miecżá/ y vciął mu ſzyię. BielKron 65v; Przypadł ieden ze cżterzech [towarzyszy] ktory mu [Neronowi] rękę poſtáwił drżącą áż ſie ſam zábił BielKron 145, 242v; StryjKron 732; KmitaSpit B2, B4, C5v; [Leop Iob 1/17 (Linde)].

przypaść do kogo (2): żoná iego [Aleksandra] Roxana [!] zá nim biegłá/ á przypádſzy do niego pádłá nań HistAl Nv; ná ktorych mieyſce Fránko Ban Iulian Legath przyſzli bronić chorągwie S. Ládźiſłáwá/ do ktorych Krol Włádźiſław przypadſzy wielką dzyurę w Turcech vdzyáłał BielKron 390.

przypaść na kogo (3): pięćdzieſiąt koni poſłánych przypádło nań [na proroka Heliasza]/ áby go byli poimáli RejPos 127; WujNT Act 20/10. Cf »z nieobaczności przypaść«.

przypaść dokąd (2): BierEz Q4v; Przypadwſzy Affrowie do tego mieyſcá gdzie było woyſko/ s chućią pili wino BielSpr 43.

Zwrot: »[na kogo] z nieobaczności [= niespodzianie] przypaść« (1): Ehem, Interiectio, Oho Bá wey/ Gdy kto ná nas z nieobacznośći przypádnie. Mącz 100d.
Przen: W antropomorfizowanym opisie gry w szachy (1): W tym drab przyſkocży/ Krol vſtąpi kroku/ Przypadſzy drugi/ poimał ij z boku. To było tey gry ſławney dokonánie KochSz C3v.
β. Naprzeć na kogoś gromadnie [na kogo] (1): Gdy tłuſcze przypadłi na Ieſuſa/ Luk: 5. [BT Luc 5/1: gdy tłum cisnął się do Niego] Goski A10v.
γ. Przypłynąć (2):
Zwrot: »przypaść do brzegu, na [jakie] brzegi« (1:1): Kto ſie w nim [morzu] y tám y ſám ná wſze ſtrony chwieie/ A gdzye przypáść do brzegu nie pewney nádzyeie RejWiz 3; wczorá o południu Pięć gáler ich [Greków] przypádło ná Troiáńſkie brzegi KochOdpr D3.
δ. O wietrze: uderzyć; advenire HistAl; irruere, mittere se Vulg (4): Ano ieſzcże nieboże nie ieden dzyeń ciepły/ Cżyni wioſnę po źimie/ bo wiátr iáko wściekły/ Ni wzwieſz kiedy przypádnie s śniegiem álbo z mrozem RejWiz 53v.

przypaść na kogo, na co (2): Zywot náſz ieſt páięcżynie przyrownan/ [...] gdy przypádnie ná nię wiatr nagły/ tedy ſie przerywa HistAl G2; WujNT Act 27/14.

przypaść skąd (1): A kiedy też przypádnie [wiatr] z morzá zágniłego/ Tákże nam też przynośi przyrodzenie iego RejWiz 149; [Leop Iob 1/19 (Linde)].

ε. Przywrzeć, przytulić się [do czego] (2): Dałby mi to Pan Bog/ ábym teraz mogł przypáść do ćiáłá ś. Páwłá/ przytulić ſię do grobu iego ReszList 180; á [syn marnotrawny] przybieżawſzy przypadł do ſzyie iego [ojca]/ y pocáłował go. WujNT Luc 15/20.
b. O ruchu z góry na dół: opaść, spaść; procidere PolAnt, Vulg; cadere, procumbere Vulg (38): poźrzał wzgorę ná domek/ á kámień ſie roſpadł/ Ná ktorym ſtał/ áż nędznik ná koláná przypadł. RejWiz 108v.
α. Paść do nóg, bić pokłony (19): RejPos 108; [słowa Jana Chrzciciela:] Przychodźi mocnieyſzy niżli ia po mnie: ktoremu ia niegodźien/ przypadſzy rozwiązáć rzemyká botow iego. LatHar 685.
Zwroty: »do [czyich] kolan, na kolanach przypaść« [szyk zmienny] (1:1): Genibus advolutus, Ná kolánách przipadł. Mącz 506d; ábo przypadſzy [św. Piotr] do Bozkich kolan twoich/ ták wołał po cudownym onym ryb obłowie [...] LatHar 213.

»przypaść do nog [czyich, komu], k(u) nogom(-am) [czyim]« = procedere ad (ante) pedes Vulg [szyk zmienny] (12:2): BibRadz Luc 8/28; Iudás przypadł k nogom iego [Józefa] proſząc áby on zá młodſzego [brata] ćirpiał BielKron 17v; A gdy przypádłá [księżna przemyska] ku nogam iego [Kolomana]/ odepchnął ią nogą BielKron 301v, 110; tá pánienká przypádnie mi do nog proſząc/ ábych ią wziął/ chcąc być Chrześćiánką SkarŻyw 99, 113, 570; LatHar 218; A ták Mária gdy przyſzłá kędy był Ieſus; vyźrzawſzy go/ przypádłá do nog iego WujNT Ioann 11/32, Act 10/25, Mar 1/7, Luc 8/47, Act 16/29; SkarKaz 160b; [MurzNT Mar 7/25 (Linde)].

β. Zstąpić (o istotach nadprzyrodzonych) (10):

przypaść na kogo (7): Iż biedá tym nędznikom będzie ziemſkim/ ábowiem przypadł ná nie then ſrogi ſprzećiwnik ich [tj. Antychryst] RejAp 102v; ktore [ręce] ná kogokolwiek [Jezus] włożył/ ná tego wnet łáſká Duchá ś. przypádłá ReszList 181. Cf Fraza.

przypaść na co [= gdzie] (1): iż [Pan] ná ſwiát przipáść ma bez wſzey wiádomośći iáko złodziej RejAp 90v.

Fraza: »przypadł Duch Święty (a. Pański, a. boży)« = transivit a. venit spiritus Domini PolAnt; cecidit Spiritus Sanctus Vulg [w tym: na kogo (5), do czego (1)] [szyk zmienny] (6): oto lwię zábieżáło mu [Samsonowi] rycżąc. Y przypadł nań Duch Páńſki/ á rozdárł go BibRadz Iudic 14/6, Iudic 14/19; BielKron 52; A tu pewnie oſięgnieſz toż błogoſłáwieńſtwo tego Proroká ſwiętego/ iż Duch s. przypádnie do ſercá y do vſt twych RejPos 298; Ty ſłowá gdy ieſzcze Piotr mowił/ przypadł Duch święty ná wſzytki ſłucháiące ſłowá. WujNT Act 10/44, Act 11/15.
Zwrot: »przypaść na ratunk [komu]« (1): á iż on [Bóg] prętko záſię/ gdy cie pozna być w ſtátecżnośći twoiey/ przypádnie ná rátunk tobie. RejAp 22v.
γ. Nadlecieć, przysiąść (6): Ptaſzkowie po nich [sieciach] ſkacżą/ zá nic ich nie máią [...]. A ſam [człowiek] ſiedzi zá budą ćicho ná nie cżyha/ A ſkoro co przypádnie/ wnet prętko porywa. RejWiz 103v.

przypaść do czego (1): Były iuż kopy w polu/ iuż mendele ſtały/ Kiedy Zorawie do nich przypáść gwaltem [!] miáły KmitaSpit A3v.

przypaść na co (żywotne) (1): Niedźwieć gdy vlá dobywał/ [...] Pcżołá go iedná viádłá/ Ktora nań pierwey przypádłá. BierEz O4.

Zwrot: »przypaść z gory« (1): Ano to więc zły Orzeł co przypádnie z gory/ Zánieſie cżáſem Gąſkę poſpołu y s piory. RejZwierc 246v.
Przen (2): (nagł) Kſięſtwo Pruſkie y Olbricht Kſiążę. (–) O Tę ſie Kokoſz cżęſto/ Jáſtrząbi drapáli/ A iáko Orzeł przypadł/ ták iey wnet przeſtáli. RejZwierz 108v.

przypaść skąd (1): By gęśi trawę ſkubąc ná zięmię pátrzymy/ A ſkąd Orzeł przypáść ma o tym nie myſlimy. RejZwierc 246v.

δ. Spaść dużą masą, przywalić [na co] (1): Tedy więc nasi panowie Mają troski w swojej głowie, By sie ziemia nie rozsiadła, Na ich domy nie przypadła. BierRozm 24.
ε. O opadach atmosferycznych (1):
Fraza: »śnieżek przypadł« (1): Czały dzień było cicho i chmurno/ telko na ſwitaniu trochę ſnieżku przypadło LudWieś B2.
c. O ruchu ku górze [dokąd] (1): Bo ty wſzytki perfumy co z żołądká idą/ A gdy iuż thám do głowy do tych ſklepow wnidą/ Kędy duſzá rozumna s ſwymi ſmyſły mieſzka/ Wnet rozeznáć wſzytkiego nigdy nie zámieſzka. Bo więc ieſli przypádnie thám gorąca párá/ thám ſie będzye zdáło by zyemiá gorzáłá. RejWiz 120.
d. Przedostać się do środka, wtargnąć (3):

przypaść do czego (2): Ten Ian z rohátyną przypadſzy do namiothu zábił Swátopłuhá Cżeſkiego. BielKron 324v. Cf przypaść komu do czego.

przypaść komu do czego (1): Tákże ini duchowie co thám przy nim [Bogu] trwáią/ Dziwne á niepodobne przyrodzenie máią. Tákżeć y káżda duſzá cżłowieká káżdego/ Gdyż nam pewnie przypádłá do ciáłá náſzego RejWiz 119.

przypaść na co (1): By ſnadź iego [Chrystusa] Zwolennicy Iteż inſzy weń wierzący. Ná grob gwałtem nieprzypádli Ciáłá iego nieukrádli. MWilkHist B2.
2. Być, pojawić się razem z czymś, dodatkowo, również (23):
a. O zjawiskach fizycznych (4): A robacżek málucżki latáiąc ſie ſwieći/ By iſkierká kiedy ſie podnieći. A gdy iáſność przypádnie/ álić wſzytko zgáśnie RejWiz 153v; Lámpá ieſt ſámá przezſię y ciemna y brudna/ A gdy ogyeń przypádnie/ iuż iáſna y cudna. RejWiz 119v.

przypaść do czego (2): Iż ſkoro [proch] gdzye do iſkry by namniey przypádnie/ vźrzyſz/ álić płomieniem zápali ſie ſnádnie. RejWiz 151v, 118v.

b. O cechach ludzkich, zjawiskach psychicznych i społecznych (18): (nagł) Kriſzkow Krupſki Staro⟨sta⟩ Hrodel⟨ski⟩ (–) TEgo Knechći ćwicżyli/ więc dworſtwo przypádło/ Y oboie poſpołu/ w iedney głowie ſiádło. RejZwierz 79, 48v.

przypaść do czego (7): Bowiem gdy do mądrośći náuká przypádnie/ Sláchetne przyrodzenie wiele rzecży zgádnie. RejWiz 80, 19v; RejZwierz 50v; Ale gdzie cnotá przypádnie do wſpaniłego ciáłá á rozumem ozdobionego/ iuż ſobie buia iáko orzeł RejZwierc 68, 15; ták gdy do onych iego poſtow y niewyſpánia/ ten fráſunek przypadł: práwie ná poły był żyw SkarŻyw 134. Cf przypaść komu do czego.

przypaść komu do czego (1): A tyć więc nas pſtroćiny [tj. piękne stroje] odwodzą od tego/ że nie możem rozeznáć co nam potrzebnego. Więc ktemu zdrowie/ zacność/ náwſzem ſzczęſcie ktemu/ Przypádnie do tych pſtroćin po myſli tákiemu RejWiz 53v.

przypaść k(u) czemu [w tym: k temu (5)] (8): RejWiz 63; Dobrze znáć to ćwicżenie [kasztelana Wojnickiego]/ y s cnot y z bácżnośći/ Ktore ku przyrodzeniu/ przypádły z młodośći. RejZwierz 54; PRzypátrzże ſie co vmie/ pocżćiwe ćwicżenie/ Gdy ſláchetne przypádnie/ k niemu przyrodzenie. RejZwierz 77v; RejAp 173v; SkarŻyw 88. Cf Zwrot.

przypaść na co [z powtórzeniem rzeczownika podmiotu = zintensyfikować się] (1): Roſkaż ie [moich prześladowców] wypiſáć z kxiąg ludzi żywiących á poſwięconych tobie/ á owſſem gdy iem złoſć ná złoſć przypádnie będą vczęſniki ſpráwiedliwoſći twoiey. RejPs 101v.

Ze zdaniem podmiotowym (1): Przypádło ktemu/ iſz Theophilus Alexándryiſki Pátryárchá [...] Mnichy y zakonne ludzie nie ſpráwiedliwie śćiſkał SkarŻyw 88.

Zwrot: »[k temu] jeszcze przypaść« [szyk zmienny] (3): Bo my [...] Kutey ſwietey łaſcze ſwoiej [lege: twojej] tylko wiara potpijramy Czo otobie panie mamy A gdy ktemu práwe ſercze Złaſky twej przipadło jeſcze To ſą tobie wdzieczne dary RejKup Ddv; A kiedy ieſzcże ktemu náuká przypádnie/ Iuż ono przyrodzenie ieſzcże więcey zgádnie/ Iákiemi ſie przypadki ma cnotá ozdobić RejWiz 8; RejPos 271v.
W przen (1): Ale by też tá wiárá tylko ſama miáłá ſtać [...] á kwiatkow áni owocow to ieſt dobrych á pobożnych ſpraw nie było około niey/ tedyby też ták iáko ſucha gáłąś zoſtáć muſiáłá. Ale gdzie ku tey kwitnącey wiáry [!] przypádną owoce dobre/ ty ią ſámy wyſwiadſzáią RejAp 173v.
c. Dołączyć się, przyłączyć się (o człowieku) [do czego ] (1): TEnże też to Hánnibál kiedy w Aziey był/ Wiele rzecży walecżnych z Antiochem mowił. A Formio Philizoph/ przypadł też do tego/ Pocżął ſie śmiać Hannibál/ ſłucháiąć onego. RejZwierz 40.
3. Napaść, zaatakować; venire HistAl; supervenire Vulg; adoriri, appetere, impetum facere, irrure, irrumpere, opprimere Mącz (50): HistAl L6; KLeomenes zá ſześć dni z Greki przymierze wziął [...] On ie w nocy przypadſzy/ poráźił/ poimał RejZwierz 37v; kthorzy [murzyni] ták prędko przypádli/ iż owi ná bacie/ áni vciecz áni rátunku żadnego dáć ſobie mogli chociaż ſie bronili mężnie GórnDworz Y7v; BielSpr 56.

przypaść na kogo, na co (żywotne) (22): bo [przełożeni babilońscy] áni ſámi zwiećie gdy przypádnie możnieyſſy ná was ták iż y wy y dzieci wáſſe [...] będą o kámień roſtrącone. RejPs 204v; Leop 2.Mach 12/9; BielKron 447v; Irruere et impetum facere in aliquem, S wielkim pędem wpáść/ Przipáść ná kogo. Mącz 361d, 113d, 295c; gdy [św. Romualdus] Kompletę mowił/ cżárći nań przypádli/ y ſrodze go [...] zbili SkarŻyw 572; ArtKanc D12; KmitaSpit B2v, C2v; [[hajducy] przyználi [...]/ że ſię na brzegu ſzerokiey rzeki zátáili byli/ áby ná nas przypádli BusLic 29]. Cf »nieprzyjaciel przypadł«, »wojsko przypadnie«, »przypaść bez wieści«.

przypaść gdzie (5): Boleſław z poſilecznym vffem Slężakow w bok ludu Ceſárſkiemu przypadł BielKron 352; tákże też y ony vffy/ kthore ná zad ſpokoiem ſtáły/ máią przypáść [...] z drugiey ſtrony nieprzyiaćielſkiey BielSpr 21; StryjKron 757; ále [cesarz turecki] zwyćiężywſzy Węgry/ wnetże tu przypádnie OrzJan 85. Cf »gwałtem przypaść«.

Frazy: »nieprzyjaciel przypadł; przypaść z wielkością nieprzyjacioł« [w tym: na kogo (3)] (3:1): á iż [król ebrycki] wiedział o cudnoſći żony iego [Kandeolusa]/ przypadſzy nań z wielkoſcią nieprzyacioł [veniens cum maxima hostium multitudine]/ [...] żonę iego gwałtem wziął. HistAl L5; Azaſz my mamy poſthánowienie [...]/ gdyby ná nas iáki prędki nieprzyiaciel przypadł/ cobychmy z nim cżynić mieli? RejZwierc 185v; BielSpr 8; VotSzl C3v.

»wojsko przypadnie; z wojskiem przypaść« [w tym: na kogo (2)] (2;1): BielSpr 42; A ty/ pánie [...] obroniſz ſnádnie/ Choć ná mię nagle woyſko nawiętſzé przypádnie. KochPs 81; y oznaymił mu P. Bog/ iż Phokás żołnierz zábić go [cesarza Maurycjusza] miał/ [...] prędko nań z woyſkiem máłym przypadſzy/ onego [...] pomordował. SkarKazSej 702a.

Zwroty: »gwałtem przypaść« [w tym: gdzie (1)] (2): źle też kiedy [wojsko stoi] bárzo przeſtrono/ by nieprzyiaćiel klinem woyſka/ s kthoreykolwie ſtrony nie przerwał gwałtem przypadwſzy. BielSpr 9v; KmitaSpit C2.

»przypaść z ludem« (3): Vderzył Zbigniew ná przedni vff nie wiedząc o ludziech ná zad. Krol Boleſław przypadſzy z ludem oſkocżył ie w koło BielKron 351v, 341; On [Hannibal] potem przypadwſzy z ludem pobił ie [Afrów] ná mieyſcu/ drugie w pogoni. BielSpr 43.

»przypaść do obozu, na oboz, w obozy« [szyk zmienny] (1:1:1): Przemyſław przypadſzy z gothowym ludem do obozu nieprzyiaćielſkiego/ poráźił ie BielKron 341; Irrumpere in castra, Ná obóz przipáść/ Szturmem wtárgnąć. Mącz 361a; Z nowu mocą Pigmei przypádli w obozy/ Y z dźiały / y z procámi KmitaSpit Cv.

»przypaść bez (przez) wieści« [w tym: na kogo (4)] = inopinantem adoriri, imprudentem a. incautos a. nec opinantes opprimere Mącz [szyk zmienny] (5): Plerosque nec opinantes oppressimus et occidimus, Przipádliſmy ná nie bez wieśći y pobili. Mącz 321b, [269]a, 321b, 328b; StryjKron 309; Bo iáko przed Tátáry Ruśin záwżdy cżuie/ Gdy przez wieśći przypádnie y iego plundruie. KmitaSpit A3.

Przen (9):
Fraza: »nieprzyjaciel przypadnie« (1): Tedy y táki nieprzyiaciel nicz nam ſtráſzen nigdy nie będzie. A ieſli nieobácżnie przypádnie á ſzkodę vcżyni/ żáłośći nam wielkiey vcżynić nie może (marg) Fortuná chytry nieprzyiaciel. (–) RejZwierc 153.
Zwrot: »nieobacznie przypaść« (1): RejZwierc 153 cf Fraza.
a) O Bogu wymierzającym karę (7):

przypaść na kogo (1): Ale iáko tu Pan powiáda [...] / Iż wierz mi żeć nie omieſzkam/ á przypádnęć rychło ná ćię/ ieſli nie będzieſz czynił pokuty RejAp 25v.

przypaść na co [= w jakim celu] (1): bo ieſli ſie nie obacżyſz przypádnę ná pomſtę twoię RejAp 35v.

W porównaniach (5): RejWiz 131; Iż ieſli ſie [...] nie náwroćiſz/ iż przypádnę ná ćię iáko złodziey. RejAp 36, 34, 34v; gdyż niewiemy nie tylko dniá ále y godziny/ kiedy ná nas [Pan] z nieobacżká iáko złodziey przypaść ma. RejZwierc 166.

b) Zaatakować kogoś w dyskusji, zadając trudne, podchwytliwe pytanie (1): Obierzcie namędrſzego [Rzymianina] ná tego Podſędká/ Chociaż ták ná náſzego [Pobiedzińskiego] przypádnie y s prędká/ Záſtánie thu ná wſzytko odpowiedź gotową PaprPan R2v.
a. O ataku dzikich zwierząt (4): Złorzeczył im [Heliasz obrażającym go dzieciom]. Przeto Niedźwiedzye przypadſzy/ záiedli ich cżterdzyeśći y dwoie. BielKron [852]; GórnDworz P5.

przypaść na kogo (2): Gdi było o wtorych kurzech w noc/ bárzo nagle przypádli ná nię [!] [wojska Aleksandra] lwowie biali HistAl H6v; potárgáli [żydzi] zwiąſki (roſkazánia mego) Przetoż [...] leopard cżuły (przypadnie) ná miáſtá ich PowodPr 8.

4. Pokryć się warstwą czegoś [czym] (16): Bo iuż dawno [pan] nie ſpierał/ iáko bárchan chuſty/ Bárzo ſmálcem przypádły ná ty męſopuſty [!]. RejWiz 13.
Zwroty: »pajęczyną przypaść« (1): Abowiem nie może być dom żaden thák pięknie fundowány/ [...] áby s czáſem ſwym [...] páięcżyną przypáść nie miał RejZwierc 172.

»prochem przypaść« [szyk zmienny] (5): RejWiz 22, 58v; Ale trzebá klenoty/ cżęſto polorowáć/ Bo gdy prochem przypádną/ wnet ſie pocżną pſowáć. RejZwierz 90v; A Rycérſkié Rzemięſło [...] Stániáło między ludźmi/ Zbroie zárdzewiáły, Drzewá prochem przypádły KochZg A3v; RejZwierc 172; [Albertus D4v; StatorGramm M8v].

»przypaść rosą« (2): RejWiz 94v; Y vcżynił thák Bog oney nocy/ iż tylko ſámo runo było ſuche/ á wſzytká źiemiá przypádłá roſą [et super terram fuit ros] BibRadz Iudic 6/40.

»śniegiem przypaść« (1): Dzieli ſie Nordwegia od Szweciey wyſokiemi ſkáłámi/ kthore vſtháwicżnym śniegiem przypádły BielKron 293v; [ponieważ zima była zaszła i śniegiem tak zalewek jako i grunt goły przypadł LustrRus II 187; BarlBaz 39 (Linde)].

»przypaść ziemią« (1): Obrutus terra, Przipadł/ Przitłoczon ziemią. Mącz 362a.

Przen (6):
Fraza: »śniegiem włos przypadnie« = ktoś posiwieje (2): Nam gdy śniegiem włos przypádnie/ Iuż wioſná/ iuż láto minie/ A ten z głowy mróz nie zginie. KochPieś 54; KochFrag 21.
Zwroty: »pleśnią przypaść« = zestarzeć się (1): Pierwéy niż pleśnią piękna twarz przypádnie/ Y zupełnému ćiáłu kraſá ſpádnie: Niechay mię wilcy pożrą w tey głádkośći KochPieś 8.

»[u kogo] jako popiołem przypaść« = zostać zlekceważonym, zaniedbanym, pominiętym (1): Bo to iáwnie zeznáć muśimy/ iż przynioſł Pan do nas [...] Ewányelią ſwoię ſwiętą/ kthora byłá v nas z dawná práwie iáko popiołem przypádłá. RejZwierc 258v.

»(jako) prochem przypaść« = być źle zrozumianym, zinterpretowanym, też pominiętym, zlekceważonym (2): iż on [Luter] wam kſyężey kſyęgi piſmá ſwyętego z prochu/ ktorym były od wiela lat przypádły/ otarł KromRozm I L; kiedy iuż racżył [Pan] mieć rozeſłáć iáwnie á iáſnie prawdę Ewányeliey ſwoiey [...] po wſzytkiemu ſwiátu/ kthora byłá iáko prochem przypádłá/ á zátłumiona leżáłá dla grzechow náſzych. RejPos 260.

5. Zdarzyć się, przytrafić się; cadere, fieri, supervenire, venire Vulg, PolAnt, JanStat; irruere HistAl, Vulg; invadere Vulg, Mącz; accidere, evenire, incurrere Vulg; esse, incidere Modrz; intercedere, intervenire, obvenire Cn (465):
a. O wydarzeniach o charakterze ogólnym, obejmującym określone terytorium (56): Leop Gen 41/50; Iáko potym gdy ony ſiedḿ lat głodnych przypádło wielkie ſkárby zebrał [Józef] pánu ſwemu RejZwierc [203]v, 261 [2 r.]; MycPrz I C4, II C3v; Wſzák gdy trwogá przypádnie tzulſzymi bywamy/ A ſpraw ſwych pilno ſtrzegąc nierádzi doſpięmy. WierKróc A3v; ModrzBaz 104; iſz w ten czás [Bolesław Krzywousty] z Czechámi y z Węgrámi záraz miał woynę á tá trzecia z Ruſkimi Xiążęty trwogá niemnieyſza/ á ſnać więkſza przypádłá. StryjKron 215; GórnRozm Gv; ActReg 44; OrzJan 29; A Gdyby przypádło Interregnum, pan Podſkárbi y Deputaći tego ſkárbu poſpolitégo pieniądzmi nie máią ſzáfowáć SarnStat 365, 28, 448, 1027; GosłCast 42.

przypaść na kogo, na co (15): Takież z drugiey ſtrony/ przypádnieli ná Zydowſki narod pierwey woyná/ będą ich Rzymiánie rátowáć z chući Leop 1.Mach 8/27; iż tho pewnie s czáſem ná ſwiát przypáść miáło/ czo nam było przez Proroki [...] záſlubiono. RejZwierc 129, 60; WujNT Apoc 7/16; gdzieby [...] iáka nawałność [...] pod czás odiázdu náſzégo/ ná Rzeczpoſpolitą przypádłá/ tedy [...] SarnStat 133, 130, 133, 135, 451, 883. Cf przypaść na kogo z czego; »plagi przypadły«, »powietrze przypadnie«, »przygoda przypadnie«.

przypaść na kogo z czego (1): pátrżąc in futura pericula, kthoreby ná nas przypáść mogły z wźięćia Páná s pośrzodká ſiebie/ [...] MycPrz II A.

przypaść za czym [= w wyniku czego] (1): Ale iáko rozność obycżáiow ná ſwiát przypádłá/ tákże też zá nimi [tj. zmienionymi obyczajami] rozność we wſzem odmienna iuż przypáść muſiáłá. RejZwierc 60.

przypaść skąd (1): [cnotliwy radny powinien] wziąć ná opiekę wſzytki doległośći Koronne/ przypadki przyſzłe/ y ſkądby przypáść miáły. RejZwierc 41.

przypaść na kiedy (1): y dáłby to był pan Bóg pánowie/ by to obmyślawanié o téy woynie náſzé/ nie ná ten teráznieyſzy czás przypádło OrzJan 47.

Frazy: »przypadną [jakie] czasy« (1): Ano ſię nam dáły znáć nie raz takie [cudzoziemskie] rządy [...]. Izaſzby to nie lepiey formułę vcżynić/ Gdy przypádną ty cżáſy coby wżdy s tym cżynić. RejZwierc 249v.

»przypadło niebezpieczeństwo« [szyk zmienny] (2): Barzo tu straszą Powietrzem ieslizeby in terim co niebezpieczenstwa przypadło [...] ActReg 28; SarnStat 434.

»plagi [na kogo] przypadły« (1): gdy czterzy ániołowie zátrąbili/ rozmáite plagi ná ludzie przypádły. WujNT 856.

»gdy(by) (a. jesliby, a. skoro) potrzeba(-y) przypadła(-y)« (6): RejZwierc 188; MycPrz II B2; áby [jezdny żołnierz] ſkoro potrzebá przypádnie [cum necessitas fuerit]/ ná woynę bez omieſzkániá iechał ModrzBaz 121; iż nie tylko poddáni ich [duchownych i świeckich ludzi] ſkłádáią ſię ná żołnierze: ále y ſámi/ gdy potrzebá przypádnie [si necesse sit]/ muſzą ná woynę iecháć. ModrzBaz 139; ActReg 45; Phil S2.

»(zarażone) powietrze, mor przypadnie« [w tym: na kogo (2), miedzy kogo (1), gdzie (1)] = invasit pestis Mącz [szyk zmienny] (3:2): A záráżone powietrze przypádło miedzy nie [poganów] ták iż nagle zdycháli RejPs 158; LubPs Y5v; Mącz 473a; RejZwierc 204v; A gdźieby powietrze przypádło ná mieyſcu náznáczonym: tedy my mamy [...] inſzé mieyſce dla odbiéránia pieniędzy náznáczyć. SarnStat 365.

»[na co] przygoda przypadnie« (1): ktorżyby [senatorowie] gdy chorobá iáká ná R. P. prżiydźie/ prżygodá prżypádnie mogli wſkok rádźić o zdrowiu iey GórnRozm K.

W przen (1): Ktorey [znajomości historii] ieſliby niebyło/ wielkie błędy/ y chmurne wſzytkich rzeczy ciemnośći przypádłyby ná świecie StryjKron A.
α. O gwałtownych, nasilonych zjawiskach atmosferycznych, naturalnych (9): áż iedná więtſza nawałność przypadſzy/ podięłá okręt ná ſie/ y rozerwáłá ij HistRzym 11v; StryjKron 26 [2 r.]; gdy gwałtowne burze/ gdy grády przypádną: tedy ſię ná ten czás [ludzie] do Bogá vćiekáią CzechEp 87; GostGosp 60; Bo gdy przypádło ziemie trzęśienie w Anthyochiey: obálił ſię dom ich SkarŻyw 86; OrzJan 68; Iáko gdy trwogá ogniowa przypádnie káżdj naprzod poyrzy ieśli nie v niego gore/ niżeli ſie pyta gdźie ſię zágorzáło. PowodPr 80.
Zwrot: »nagle przypaść« (1): Roku [...] 1570 [...] przyſzłá ták cięſzka á nieſłychána powodź Morſka/ ktora nagle przypadſzy zálałá Ziemie Pomorſkie StryjKron 26.
b. O wydarzeniach o charakterze indywidualnym (362):
α. O wydarzeniach losowych, pochodzących z zewnątrz (też w postaci realizacji czyichś zamysłów), zwykle niepomyślnych (296): RejPs 137v; Iuż ći prozno mędrować iedno czo przypadło Wſzytci ćirpieć muſiemy RejJóz N3v; RejKup g2v; LubPs [B2]v; W káżdey ſpráwie pocżćiwość miárę záchowaymy/ A co s końcem przypáść ma/ ná to poglądaymy. RejWiz 17v; Azaſzby nie lepiey wcżás márni nędznikowie/ Niż gdy iuż gwałt przypádnie/ toż myſlić o ſobie RejWiz 173; O tym záwżdy náſzá myſl/ áby co przybyło/ A co potym przypáść ma/ o tym ſie nie ſniło. RejWiz 184v, 18, 36v, 53, 94v, 120v (11); Leop Iob 30/26, Sap 19/4, Matth 13/19; RejZwierz 39v, 113v; Abowiem by naymnieyſza przyczyná przypádłá/ nátychmiaſt oná wilkość [w żyłach] ſye zágniie SienLek 8; RejAp 49v, 95v, 138, 151v; RejPos 219, 330v; Nie toć ieſth rozum czo iedno dziś widziſz/ Pátrz czo przypáść ma tym ſie nie oſzydziſz. RejZwierc [213]v, 14, 36v, 120, 138v, 212v, 228v, 236v; KochTr 16; Y choćiaż ſie złym widźi/ co czáſem przypádnie/ Bez pochyby dobrému w dobré záwſze pádnie. KochMRot B4v; GostGosp 1, 60; PowodPr 86; GosłCast 64.

Bezpodmiotowo (z zapowiednikiem: tak(że)) (3): RejJóz D7v; RejPos 162v; ieſzcże bárziey ſłudze [pan będzie łajał] [...]/ ieſli przykro káſzle/ ieſli ſpiącz chrapi/ [...] onćiby tego wſzytkiego nie rad vczynił/ ále iż tá s czáſem przypádło RejZwierc [782]v.

przypaść do kogo, do czego (2): do ktorych [będących w niebie] [...] żadny przypadek zły iuż przypáść nie może RejAp 154; RejPos 51v.

przypaść od kogo, od czego (9): Wylicza prorok iákie rozmáite błogoſláwieńſtwo przypáſć ma od bogá ná tego człowieká ktory zſtráchem á w vczliwoſći ma ſwięte imię iego RejPs 195, 181, 187; LubPs F4; RejAp 178v; RejPos 264v; Ano cżłowiek pocżćiwy ma wſzytko ſkromnie znośić czokolwiek od Páná przypádnie RejZwierc 57; MycPrz I C4; CzechRozm 226.

przypaść z kogo (1): bo niſkąd ták ſnádnie/ Iáko z złego ſąſiádá ſzkodá nie przypádnie. KochBr 153.

przypaść z czego [= wskutek czego, dzięki czemu] (23): RejWiz 32, 157v; A ieſliby też co ná ktore przypádło z dopuſzcżenia iego [Boga]/ tho wſzytko ſie obroćić ma ná pociechę iego RejAp BB3; Iż gdy [...] zrozumiecie [...] co wam z niego [królestwa niebieskiego] przypáść może/ iuż wam wſzytki ine rzecży ſnádnie przypadáć będą. RejPos 208v, 24v, 162v, 172, 216v marg, 253 (9); Vcży ſie drugi rozmáitych potraw [...]/ á tego ſie nie vcży/ czo mu s tych wymyſłow ſnadnie przypáść może. RejZwierc 14; Kto nie rozmyſla co ma przypáść s cżego/ Pocżątku nigdy nie ma gruntownego. RejZwierc 214v, 35v, 60v, 72, 79v, 128, 261v; RejPosWstaw [412]v; CzechRozm 226; GrabowSet I.

przypaść komu, czemu (53): Człowiek ſprawiedliwy powieda iż nigdy inſſe wſpomożenie iemv przypáſć niemoże oprocz łáſki páńſkiey RejPs 190, 164, 184v; RejJóz P8; LubPs F4, Y3 marg; RejWiz 67v, 137, 157v, 165v; Leop Eccli 5/4; niewieſz ktorey godziny przypádnie tobie obiecána godziná twoiá. RejPos 6v; iákie pociechi przipádły nam/ gdy Pan wſtąpiwſzy w nyebo ſwoie/ ſiadł ná práwicy Bogá oycá ſwego. RejPos 134v marg; żaden vpadek cżłowiecży nigdj żadnemu przypáść nie może/ áż ſie pirwey muśi zácżąć w záplugáwionym ſercu iego. RejPos 266, 24v, 162v [2 r.], 167, 172, 208v (15); iż iuż w twym [...] ſpokoynym żywocie ktoryć z wiáry á z łáſki przypádnie/ będzieſz záwżdy chodził w beſpiecżney nádziei RejZwierc 128, 14, 35v, 72, 79v; RejPosWstaw [412]v; SkarŻyw 193; KochDz 105; GrabowSet I; CiekPotr 30; Lecż rzec ieſt naypilnieyſzá/ záwſze mieć zwierćiádło/ Skąd znáć/ gdyby co ſkáży/ vrodźie przypádło. PaxLiz D3. Cf »przypadnie czas«, »przypadnie gniew«, »nieszczęście przypadnie«, »gdyby potrzeba przypadła«, »przygoda przypadnie«, »przypadki przypadły«, »sen przypadł«, »szczęście przypadnie«, »śmierć przypadnie«, »przypaść ku lepszemu«.

przypaść na kogo, na co (155): RejPs 136, 180v, 187, 195, 203; żwłaſzcza iż też na ſtan W K M ſzcżęſliwych y ſprzećiwnych rżeci wielekroć przypadło RejJóz A2; Diar 24; Iż gdy on [Bóg] z námi że ná nas nic ſprzećiwnego nie przypádnie. LubPs M3v marg; A choćby przypádło nań [na wiernego] co nye trefnego/ Przedſyę go Pan wyymye ſnádnye ze wſſytkyego LubPs Z5, A5v, K2v, K3, M2 marg, P6v (14); Gdy ſie zły roſkwitawa w roſkoſzney hoynośći/ Ná dobrego przypádną rozlicżne trudnośći. RejWiz 127v, 142, 144, 193; Leop Deut 30/1, Prov 29/1, Eccli 12/17, Ier 44/23, Ion 4/5, 1.Mach 5/25; zelżywoſći tych ktorzy ćiebie [Boga] háńbią przypádły ná mię. BibRadz Ps 68/10, I 3c marg, Deut 28/15, 31/17, 22, Luc 21/35; Statim te obrepet fames, Przipádnie hnet ná cię głód. Mącz 352b; RejAp BB2v, CC3v, 40, 81v, 150v (9); Iuż y wſzytki fráſunki y kłopoty twoie iákożkolwiek ná cię przypádną/ prętko ſie obrocą w pociechę tobie RejPos 139; Iákież inſze więtſze błogoſłáwieńſtwá iuż ná cię przypáść máią? RejPos 145; Pátrzayże gdy ná cię iáki ſmętek/ fráſunk/ ábo vpadek iáki żáłośćiwy przypádnie/ ſkądże pociecha [...] tobie przypáść może RejPos 167, 27v, 51v, 65, 107v, 148 (16); Tákże też ty ſtárość ſwą gdy ná cię przypádnie/ á iużbyś ią ſobie obrzydzić miał [...]? RejZwierc 172, 5, 44, 66v, 73, 87 [2 r.] (21); BudBib 4.Esdr 16/40; [baczny człowiek] Ieſzcze więcey obaczy wſzech niebeſpiecżnośći. Iákieby ná Koronę przypádły trudnośći. MycPrz I D, II A2; CzechRozm 226, 229v, 231v, 239v; CzechEp 75; KochMRot A3; Kto ták mądry że zgádnie/ Co nan iutro przypádnie? KochPieś 19; ArtKanc L10v; RybGęśli D; WujNT Luc 21/35, Rom 15/3; SarnStat 14, 65, 1225; Y gdy ná mię co przypádnie/ Rátuie mię Bog moy ſnádnie. CzahTr [D2]; z vymą y ſzkodą drugiego cżłowieká ſwoy pożytek mnożyć: ieſt to bárźiey przećiwko przyrodzeniu/ [...] niż boleść/ niż inſze rzecży ktore mogą przypáść/ ábo ná ćiáło/ ábo ná te dobrá powierzchnie. KlonWor **3v. Cf przypaść na kogo dla czego; na kogo przez co; Frazy, »nieobacznie przypaść«, »z trzaskiem przypaść«.

przypaść na kogo dla czego [= z jakiego powodu] (1): Zydowie będąc w niewołi [!] wyznawáią grzechy ſwoie/ że dla nich przypádło ná nie wſſyſtko złe Leop Bar 2 arg.

przypaść na kogo przez co (1): ktore [pokolenie Dawida] nas miáło wybáwić [...] z onego ſrogiego przeklęctwá kthore było ná nas przypádło przez pirworodny grzech RejPos 138.

przypaść na co [= skutkować czymś] (1): wſſytko ich [prześladowców] złorzeczeńſtwo wniwecz ſie obroći/ á owſſem iem nálekkoſć przypádnie RejPs 164.

przypaść za czym (2): ácż thuż pomſtá zá nim [za grzechem] záwżdy káżdemu przypáść muśi. LubPs Y3 marg; á przytym ná to pámiętáć będźieſz/ że ná ćię nic nie może z trefunku przypáść: áni też zá ſtáránim ludźi złych CzechRozm 226.

przypaść skąd (9): LubPs K2v, T6; RejWiz 3v; RejPos 162v, 335v; Chodzi chłop hárdy by dziki woł z rogi/ A niewie ſkąd nań máią przypáść trwogi. RejZwierc 218v; Bo krotofilá káżda ſkądkolwiek przypádnie/ Záfráſowáne ſerce rozweſeli ſnádnie RejZwierc 239v, 3; SarnStat 1225. [Cf też 6. przypaść skąd RejPos 167.]

Ze zdaniem podmiotowym [w tym: z zapowiednikami: tak (1), to (1); iż, że (2), iżby (2)] (4): Ale gdyż iuż tak przypadło [...] Iż mię miłoſćz zwyciężyła RejJóz D7v; Przypadło też y to, ze nim się pierwszemu pisaniu [...] effekt stal, tym drugie pisanie nastąpiło ActReg 127; Iż gdyby ná królá Polſkiego przypádło/ iżby z tego świátá zſzedł: tedy [...] SarnStat 14 [idem] 65.

W porównaniach (4): Abowiemći iáko śidło przypádnie [dzień sądny] ná wſzytki kthorzy mieſzkáią po wſzytkiey źiemi. BibRadz Luc 21/35; Coż thu dopirko rzeczeſz/ ieſli kiedy iáko grom przypádnie ná cię ſrogi dekret á ſroga pomſtá iego [Boga]? RejZwierc 262v; CzechEp 112; WujNT Luc 21/35.

Frazy: »przypadnie (a. przypaść mają) czas(y)« [w tym: komu (1), na kogo (1)] [szyk zmienny] (3): Gdy weźrzy ná ſwe cżáſy/ co mu przypáść máią/ [...] Wieręć mu nie weſoła w głowie pioſnká gędzye RejWiz 53; RejAp 150; RejPos 342v.

»przypadnie gniew, furyja« = irruit ira HistAl; ira supervenit a. venit Vulg [w tym: komu (1), na kogo (3), na co (1), za czym (1)] [szyk zmienny] (6:1): HistAl [I3]v; ALe ná bezbożne aż do końcá bez miłoſierdzia gniew przypadł. Leop Sap 19/1; Nieomieſzkaway náwroćić ſie do Páná/ [...] boć nagle przypádnie gniew iego Leop Eccli 5/9; RejAp 137; RejZwierc B3, 189; y [Żydzi] nátrząſáli ſie z Prorokow: ták długo áż furia Páńſka przypádłá ná lud iego PowodPr 11.

»niebezpieczeństwa(-o) (a. niebezpieczności) przypadły(-o) (a. przypaść miały)« [w tym: na kogo (3)] [szyk zmienny] (4): ći [wierni] vmysłu y ciała łatwie będą moc vżywać/ [...] gdy by na nie niebeśpiecznośći [...] przypaść miały. KwiatKsiąż M3; RejPos 138v, 267; Przypádnąli [...] niebeſpiecżeńſtwá iákie/ iuż iákobyś miał trzecią rękę/ [...] gdyż drugiego thákiego widziſz podle ſiebie RejZwierc 90v. [Cf też β. »strach przypadł« RejPos 158v.]

»niemoc, choroba przypadnie« [w tym: niemoc abo choroba 1 r.] [w tym: z czego (1)] [szyk zmienny] (4:3): FalZioł I 155b; RejWiz 42v; Nuż gdy przypadnie niemoc ábo iáka chorobá/ tho dopirko/ iáko tho ſámi widzimy/ co zá ſpráwá w tákowych ſie ludzioch [chciwych bogactw] okázuie. RejPos 6; RejZwierc 75v, 90; á ſkoro trochę niemoc przyćiężſzym przypádnie/ áliśći ſie wſzyſtki namnieyſzé przypadki z wielkim bólem náſzym w nas poruſzáią OrzJan 30.

»nieszczęście, co nieszcześliwego (a. nieszczęsnego) przypadnie; od nieszczęścia, z nieszczęścia przypaść« [w tym: na kogo (9), komu, czemu (4)] [szyk zmienny] (9:2;4:1): ILekroć námię co przypádło nieſſczeſliwego záwżdym ſie vćiekł zwołániem ſwoiem ku pánu ſwemu RejPs 189, 55v; RejJóz N3; Iuż widzę bez rozmyſłu gdy cżás przydzye ſnádnie/ Ni wzwye żaden gdzye mu co z nieſzcżęſcia przypádnie. RejWiz 126; RejZwierz 19v; vyźrzyſz iż nieſzcżęſcie drugie nigdy ná cię przypáść nie może. RejAp 135v, 132, 152v; RejPos 167v; ABowiem ſthałemu á wſpaniłemu ſerczu czożkolwiek od ſzczęſcia álbo od nieſzczęſcia przypádnie/ wſzytko to v niego iáko on ſam chce może byc vważono. RejZwierc 87; A wielekroć y ſámi tego doſwiádſzamy/ Gdy nieſzcżęſcie przypádnie iáko nárzekamy. RejZwierc 248, 85v, 138, 211v; KochPs 172; KołakSzczęśl A4.

»przypadła [na kogo] niewola« (1): Zá iego [Adama] grzech przypádłá ná nas tá niewola RejWiz 133v.

»przypadnie(-ły) [na kogo] plaga(-i) [= kara boża]« (2): otho Pan głoſno ná cię woła/ ſtrzeż ſie áby ná cię nie przypádły plagi iego. RejAp 149v, 135.

»gdyby [komu] potrzeba przypadła« (1): ſchowayże to [płyn leczniczy] w śkláną báńkę: á gdyćby potrzebá przypádłá źimie/ zágrzeyże tego ſoku [...] á [...] charchay w gárdle SienLek 81.

»przypadła [na kogo] potrzeba [= potrzeba fizjologiczna]« (1): TEbáńſki Krol gdy polem z wielkim ludem leżał/ Przypádłá nań potrzebá/ iże precż odbieżał. RejZwierz 9.

»[na kogo] przeklęctwa przypadną« (1): Iż ieſliże tym [prawem bożym] wzgardzicie/ [...] tedy też tego pewnie bądźcie iśći/ iż ná wſzytki przeklęctwá przypádną RejZwierc 5v.

»[na kogo] prześladowanie(-a) przypadło(-y) (a. przypaść miały)« [w tym: od czego (1)] (5): RejAp 22v, 45; A ieſliby też ná ktorego iákie [...] przeſládowánie przypádło od ſwiátá tego omylnego/ ſłuchay co zá to [Bóg] obiecowáć racży RejPos 267; niechciał [Bóg] tego zániecháć/ áby nam był pociechy iákiey zoſtháwić nie rácżył/ [...] gdyby ná nas iákie [...] przeſládowánia przypáść miáły. RejPos 279, 138v.

»[z czego] przypadła [na kogo] przyczyna« (1): (nagł) Gieráldus Hetman Hiſzpáńſki (–) TEn kiedy był poiman od Krolá Ruffiná/ Rzekł/ z nieſzcęſciać przypádłá ná mię tá przycżyná. RejZwierz 19v.

»przygoda(-y) przypadnie(-ą) (a. przypaść ma a. może); przypaść z przygody« [w tym: na kogo (15), komu (1), skąd (2)] [szyk zmienny] (18;3): RejJóz I5; iednáka przygodá przypádłá thák ná Dawidowe iáko y ná Páná Kriſtuſowe ſprzećiwniki LubPs O4; á gdy troſkliwego/ Przypádnie co s przygody/ iuż iedno drugiego [tj. żona i mąż] Wdzyęcżnie cieſzy weſpołek RejWiz 42v, 62, 142v; LeszczRzecz A6; RejAp 152v; RejPos 167v, 244, 257; Przypádnieli theż przygodá iáka ná iednego/ álić drugi biega rády ſzuka RejZwierc 90v, 134 [2 r.], 150, 152, [213]; WujJud a4v; Gdyby ſię gdźie zápaliło ábo iáka inſza przygodá przypádłá [seu alio casu incidente]/ ći ſtárſzi z ludźmi ſwemi niech wnet przybędą ModrzBaz 84; KochPs 202; LatHar 441; SkarKaz 421a.

»przypadki(-ek) przypadły (a. przypaść mogą (może) a. musi, a. ma)« [w tym: do kogo, do czego (2), z czego (2), komu (1), na kogo (1)] (5): RejAp 154; RejPos 51v, 271v; y wiele inych przypadkow ku twey dobrey ſpráwie s tegoć [dobrego myślenia] ſnádnie przypáść muśi. RejZwierc 86; WerKaz 304.

»sen przypadł« [w tym: komu (2), na kogo (2)] = sopor ceciderat PolAnt (4): Me arctior quam solebat somnus complexus est, Przipadł ná mię ſen cięſzſzy niżli móy obyczay nieſie. Mącz 401d; BudBib 1.Reg 26/12; A ia [tj. lipa] ſwym ćichym ſzeptem ſpráwić vmiem ſnádnie/ Ze człowiekowi łácno ſłodki ſen przypádnie. KochFr 43; SkarŻyw 565.

»szczęście przypadnie; [komu] od szczęścia przypaść« [w tym: na kiedy (1), skąd (1)] (2;1): Ieſlić też kiedy ſzcżęſcie ná ſwoy cżas przypádnie/ Nie mieyże go zá wiecżność przemieniać ſie ſnádnie. BielKom C4v; RejWiz 186v; RejZwierc 87.

»szczęście [= los] przypadło; szczęściem, od szczęścia przypaść« [w tym: iż (1)] (2;1:1): Tákże z máłego ſtanu gdy ſzcżęſcie przypádnie/ Obyerze ſie ſláchetny narod bárzo ſnádnie RejWiz 100v; Potym ſzcżęſciem przypádło iż Ceſarz onemu nędznikowi ták iáko mu było potrzebá wſzytko przyſądził RejZwierc 84; Abowiem wſzytko mu [poczciwemu człowiekowi] rowno/ wſzytko mu zielono/ [...] záiedno czo mu kolwiek od ſzcżęſcia przypádnie/ thák złego iáko dobrego RejZwierc 143v; żaden nie zgádnie/ Iákié ſczęśćié o iutrze przypádnie. KochPieś 25.

»śmierć przypadnie (a. przypaść ma)« [w tym: na kogo, na co (żywotne) (5), komu (1), z czego (1), skąd (1)] (6): Smierć cżáſem ná drugiego ni wzwye gdy przypádnie/ Albo ſie ściáná vrwie álbo kámień ſpádnie. RejWiz 127v; á niewieſz kiedy okrutna ſmierć przypádnie ná cię á zwłaſzczá oná ſmierć ktora cie wiecżnie zágrzebie RejPos 81, 342; RejZwierc 167; StryjKron 26; KochFr 40.

Zwroty: »[komu] przypaść ku lepszemu« = wyjść na dobre, okazać się korzystnym (1): Pátrzże ieſli ſie też co przytrefi wiernemu/ wſzędy mu to przypádnie záwżdy ku lepſzemu RejWiz 141v.

»z nagła przypaść« = repente invadere Mącz (3): tedy ieſliżeby potym nieiaka trudność [ludziom nienawykłym do pracy] wrzecżách znagłá przipadła/ tedy natychmiaſt bywaią przełomięni KwiatKsiąż M2v; Mącz 472d, 473a.

»nieobacznie (a. z nieobaczka), niewiadomie przypaść« [w tym: na kogo (1), z czego (1)] [szyk zmienny] (4:1): Bo tho nie może być gdy ſie cżłowiek nie obacży / áby ſie [...] przeſtráſzyć [...] nie miał/ kiedy nań co z nieobacżká przypádnie. RejZwierc 73v; A przypádnieli co niewiádomie/ więc ſie bronić á ſzkody wetowáć. RejZwierc 153; Abowiem káżda rzecż vważona przed tym iuż nigdy thák ſtráſzna być nie może iáko tá kthora [...] nieobácżnie przypádnie RejZwierc 171, 152, 167.

»z trzaskiem [= niespodziewanie] [na kogo] przypaść« (1): A mieyćie ſię ná piecży/ [...] á żeby ná was ztrzaſkiem on dźień [sądny] nie przypadł [ne ... superveniat in vos repentina dies illa]. WujNT Luc 21/34.

Szeregi: »przypaść a ogarnąć« (1): Ale ieſliż poſłuſznym nie będźieſz głoſowi Páná Bogá twego/ [...] tedy wſzytki ty przeklęctwá przypádną ná ćię á ogárną ćię [venient ... et apprehendent te]. BibRadz Deut 28/15.

»przypaść albo stać się« (1): iż iedno dziś to náſz cżás właſny/ iutro iuż nie náſz/ y nie wiemy czo ná nas przypáść ma/ álbo co ſie známi sſtánie. RejZwierc 66v.

W przen (2): Iáko ten nikcżemny ſwiát ty ſwe nędzne kmiecie/ Dziwnie ſtroi k ſwey myſli [...]. Iż żaden nic nie baczy cżáſu omylnego/ A iáko co ma przypáść ná tę nędzę iego. RejWiz 144; Bo gdzye ieſt wierne á pokorne á vniżone ſerce/ iuż tám trudno iáki inſzy przypadek ſzkodliwy ma przypáść do ſercá thákiego. RejPos 271v.
αα. Z akcentem na jakość wydarzenia; funkcja zbliżona do spójki orzecznikowej: jest jaki, jak (4):
Fraza: »wszytko [komu] snadnie (a. łacno, a. po myśli) przypadnie« [szyk zmienny] (4): iż ieſt prozne káżde ſtáránie bez łáſki iego [Boga]/ ále za łáſkáwym náwiedzenim iego [Boga] wſſytko mi ſnádnie przypádnie. RejPs 147; RejPos 39v; RejZwierc 67v; Zda ſie nam iż wſzytko ſnádnie/ Po náſzey myſli przypádnie. WisznTr 25.
β. O uczuciach, cechach i uczynkach, tj. o tym, co powstaje w psychice człowieka (66): RejJóz N4; Słyſzyſz ſłowá vcżćiwe co rozeznáć ſnádnie/ Wnet vcżyniſz z nich płoche/ gdyć niechuć przypádnie. RejWiz 118v, 36v, 58; Gdy chędogo ná ſtole/ chędogo w komorze/ Wnet przypádnie dobrá myſl RejZwierz 135; Kiedy roſtropność przypádnie/ Wſzytko by wianki wił ſnádnie/ Iuż więc thákiemu przychodzi RejZwierc 251v, 74, 151v, 175v; A ieſlić więc raz [przyjaciel] w żáłośći porádźi/ Przypádnie druga [żałość] GrabowSet I4v.

przypaść z czego [= w wyniku czego, pod wpływem czego] (8): A thák tá páni ſzára pychá niſkąd inąd ſnádniey przypáść nie może/ iáko s wſzetecżnego łákomſtwá RejZwierc 68v; Bo złość nigdyć ſie z żadnym cżłowiekiem nie rodzi/ iedno mu s cżáſem á ze złego wychowánia [...] przypádnie. RejZwierc 78, 15, 86v, 164v; CzechRozm 244v; KarnNap B; SkarŻyw 294.

przypaść komu, czemu (10): Myſli nie znaſz ále znaſz wybornie iey ſkutki/ Gdy iey rádość przypádnie/ álbo iákie ſmutki. RejWiz 115v, 108v, 118v; Iuż Duch ſwięty obiáſnił ſercá ich [apostołów]/ iuż im przypádłá wielka rádość RejPos 36v, 67v; RejZwierc 86v, 164v; StryjKron 597; Ze co [Jan Tarnowski] w głowie miał/ to mógł wymówić ſnádnie: Nie kázdému to dwoie [tj. cnoty i dar wymowy] zárázem przypádnie. KochTarn 74. Cf »żałość przypadła«.

przypaść na kogo (31): poſtoy miły bráćie/ Bo znáć że iákiś przeſtrách muſiał przypáść ná cie RejWiz 158v; RejAp 199; Teſkność też owá/ ktorą miewa cżłowiek z odiechánia od miłey od ſwej/ nigdy nań nie przypádnie GórnDworz Mm4v; RejZwierc 81; RejPosRozpr c4; RejPosWstaw [414]; CzechRozm 244v; KarnNap B; Gdy by tedy ná kogo [pokusa] z dopuſzcżenia Bożego ná doświadcżenie y krzyż iego przypádłá/ niech ma tákie náuki y przeſtrogi. SkarŻyw 294. Cf »smutek przypadł«, »strach przypadł«.

przypaść za czym [= wskutek czego, dzięki czemu] (2): Iáko tu iuż zá tymi [...] wſzetecżnemi przypadki przypádnie [...] łákomſtwo RejZwierc 63, 73.

przypaść skąd (5): Bo kto z ludźmi nie bywá y ſkądże ćwicżenie/ Albo ma przypáść iákie roſtropne bacżenie. RejWiz 16, 186v; RejZwierc 15, 171; Y przetoż zapálczywym rádzą/ áby z dáleká gniew vpátrowáli/ ſkądby mogł przypáść/ á nań ſię nágotowáli SkarKaz 314a.

Frazy: »smutek (a. smętek) [na kogo] przypadł« [szyk zmienny] (3): Aſz gdy dziećięćiu lat było dwánáśćie: przypadł záſię ná nie ſrogi ſmutek SkarŻyw 244, 511; Który wiek [tj. pokolenie] walki ſrogié/ y mordy pobudźi A rozmáity ſmętek przypádnie ná ludźi KochPhaen 5.

»strach(y) (a. postrachy, a. przestrach), bojaźń, trwoga przypadł(y) (a. musiał a. może przypaść)« [w tym: na kogo (20)] = terror invaserat a. irruit, timor(es) cecidit a. incursus est a. irruit a. supervenerunt Vulg; pavor cadet, incepit timor PolAnt [szyk zmienny] (19:3:1): OpecŻyw 152; Wierz mi że nie ledá ſtrách tám był przypadł ná mie. Widzyałem teraz wſzytki piekielne przepáśći RejWiz 170v, 140v, 170v; Y gdy ſie pierwſſy huff Zydowſki vkazał/ przypadł ſtrách ná nieprzyiaćiołj Leop 2.Mach 12/22, 2.Par 14/14, Esth 8/17, Sap 18/17, Dan 10/7, Luc 1/12, 4/36; BibRadz Gen 15/12, Iob 13/11; iż iuż żadne niebeſpiecżeńſtwo/ áni żaden ſtrách ſmierći ná nię [duszę] nigdy przypáść nie może RejPos 158v, ktv, 258, 259; Ieſli też nań [na człowieka niemyślącego o życiu wiecznym] przypádną iákie poſtráchy/ iuż iáko kozá od wilká przepłoſzona záwżdy ſie trwożyć muśi RejZwierc 138; BudBib 1.Mach 3/25, 2.Mach 12/22; boiaźń trapiąca/ Ośiádłá ſmyſły moie: więc trwogá burząca Przypádłá ná mię Pánie GrabowSet F2v; Y zátrwożył ſię Zácháriaſz vyrzawſzy [anioła] y przypádłá nań boiaźń. WujNT Luc 1/12, Apoc 11/12.

»żałość [komu] przypadła« (2): OpecŻyw 152; lecż iednego cżáſu modlącemu ſię [św. Piotrowi] żáłość wielka przypádłá/ iſz ono wygnánie niewinnie ćierpiał SkarŻyw 372.

Zwrot: »przypaść do głowy« (1): Com iedno cżynić pocżął/ to z rąk vpádło [...]. Teſkność á niezwycżáyna przypádłá do głowy WisznTr 10.
Szeregi: »przypaść a okazać się« (1): Tak żeſmy byli márnie zginęli/ y żadna nam nádzyeiá przypáść a okazać ſie nie mogłá RejPosWstaw [213]v.

»przypaść a przyść« (1): przypadł ná nieprzyiacioły táki ſtrách/ á przyſzłá táka trwogá [facto timore ..., trepidationeque ... facta]/ gdy ſię im on vkazał ktory wſzytko widzi BudBib 2. Mach 12/22.

W przen (1): Wiedzieli też [apostołowie] y to że [chrzest] ieſt pewnym [...] lekárſtwem onych wſzyſtkich niemocy duſznych/ ktore ná ludzki narod z Adámowego grzechu [...] przypádły. KarnNap B.
c. O faktach związanych z organizacją życia społecznego (36):

przypaść kiedy (4): WAkanciȩ wſzelákié nadáléy pułroka [...] rozdawáné bydź máią: Iednák któréby immediate przed Séymem przypádły/ máią bydź nádáley w tydźiéń po poczęćiu Séymu rozdáné. SarnStat 76; A ták gdźieby aliquid legale impedimentum przypádło/ ná czáſy w Conſtituciéy opiſáné/ [...] tedy ſąd Ziemſki powinien inſzé czáſy obwołáć ſądowé SarnStat 717 [idem (2)] 723, 733.

α. O działaniach sądowych: odbyć się; też: należeć, znaleźć się w czyjejś kompetencji (głównie sądu) (32):

przypaść na kogo (2): á wybránié inégo Piſárzá [sądowego] wedle zwyczáiu ná Woiewodę y ná ſzláchtę niech przypádnie. SarnStat 564 [idem] 745.

przypaść na co (2): Diar 92; á gdy ſie sſtánie zámknienié Séymu/ żaden potym w ſpráwách/ któré ná Séym przypádną/ nie ma bydź [...] ſądzon. SarnStat 139.

przypaść przed kogo (2): áby tákowé ſpráwy vrzędowé/ álbo ſkárgowé/ któré przed nas przypádną/ nigdy nápotym niebyły [...] odkłádáné ná Roki náſzé Królewſkié SarnStat 536. Cf przypaść przed kogo przez co.

przypaść przed kogo przez co [= w wyniku czego] (1): Vrzędowé ſpráwy, któré przypádną przez ruſzenié przed Królá Iego M⟨iłość⟩ rychło niech będą odpráwowáné SarnStat 536.

przypaść kiedy (3): Actie inne perduellium limitowane były do dwu niedzieł [!], iuż po tegodniu sądzenia czas ich przypadnie ActReg 171. Cf »rok przypadł«.

przypaść na kiedy (5): iże ná tym Sądźie ſpráwy ktore [...] ná dźiſyeyſzy dźień przypádły [...] ſądzone niebędą GroicPorz i3, l. Cf »sąd przypadnie«.

Frazy: »rok(i) przypadł(y)« [w tym: z czego (2), kiedy (2)] = terminus ceciderit a. supervenerit a. venerat JanStat [szyk zmienny] (9): RejWiz 123v; ZapKościer 1584/49; GórnRozm F2v; ále tych [sprawy]/ których rok z Ruſzenia álbo z Appelláciéy náznáczony przypádnie/ niech będą ſądzoné SarnStat 536, 873, 628, 737, 769, 1245.

»sąd przypadnie« [w tym: na kiedy (3)] (4): A ieſliby kthory s tych Sądow przypádł ná dźień ſwięty/ tedy on Sąd iuż ginie. GroicPorz iv; WSzytki krzywdy [...] ktorych by ſye kto dopuſćił czternaſćie dni przed tym/ niż táki Sąd przypádnie/ [...] Burgrábiá ſądźi GroicPorz i4v, k2, l.

»sprawa, akcyje, kauzy przypadnie(-ną)« [w tym: z czego (= w wyniku czego) (3), skąd (1)] (5): iż będźiem powinni ná sſeymiéch ná ich [mieszkańców województwa podlaskiego] Aktciȩ/ któré przypádną ták z Appelláciéy/ iáko y z ruſzenia/ Deputaty [...] dáwáć SarnStat 742; A iż wſzyſtkié kauzy Pánów Duchownych/ [...] z mociiéy álbo áppelláciiéy/ y iákimkolwiek inſzym obyczáiem przypádły [...]/ przed tymże Tribunałem [...] odpráwowáné bydź máią. SarnStat 854; A gdy Duchownych ſpráwá [...] z tych Woiewództw przypádnie/ tedy Deputatów ſześć Wołyńſkich/ á ſześć Duchownych Koronnych/ tákie ſpráwy odſądzáć máią. SarnStat 868, 151, 272.

»jako sprawa przypadnie« = po kolei (4): Ano Iulius Ceſarz gdy ná ſądzie ſiedział ſądząc ſpráwy iáko cżyiá przypádłá. Przyſzłá kauzá iednego Ryczerſkiego cżłowieká RejZwierc 99v; TAkowyż poſtępek ma bydź chowan w ſądźie Grodzkim wedle tego/ iáko która ſpráwá przypádnie [secundum materiam subiectam JanStat 674]/ w Artykułách tylko Grodzkich SarnStat 543 [idem (2)] 544, 833.

»termin przypadnie« (1): á my ná Séymie piérwſzym tákowé kauzy ſądźić [...] będźiemy powinni [...] ſkoro termin przypádnie. SarnStat 1201.

Przen (1): TEgo [starostę Krzysztofa Krupskiego] Knechći ćwicżyli/ więc dworſtwo przypádło/ Y oboie poſpołu/ w iedney głowie ſiádło. Więc y Ziemiańſtwo ktemu/ pomaga niemáło/ Azać ſie tamtych pánow / máło názbieráło. Więc ſądzą iáko Wiecá/ co iedno przypádnie RejZwierz 79.
d. O wyodrębnionych jednostkach czasu: nastąpić (11): Bo gdy przypádnie Wioſná/ ázaſz owo nie roſkoſz z żonką/ s cżeladką po ſadkoch/ po ogrodkoch ſobie chodzić RejZwierc 107.

przypaść kiedy (1): ále [chrześcijanie] z żydy w pełnyą Kwyetnyá kſyężycá/ kthoregożkolwyek dnyá przypádłá/ to ſwyęto [Paschę] obchodźili KromRozm III P6v.

przypaść na kiedy (2): iż Annus Iubilaeus [...] ná ten rok teraźnieyſzy przypadł/ ná Pontificatum Gregorii XIII ReszList 144; A ná mię/ [Wasza Miłość] iákoś záwſze zwykł/ bądź łáſkaw. Dan w Lublinie w dźień vrocżyſty Swiątecżny [tj. w Zielone Świątki] ktory przypadł ná 21. dźień Máiá: w roku Páńſkim Miłośćiwoletnim 1600. KlonWor **4.

Frazy: »czas [= odpowiednia pora] przypadnie« (3): Iuż piwo warz kury ſku/ świnie pal/ nie thedy kiedy chceſz ále kiedy muśiſz/ álbo kiedy cżás przypádnie. RejZwierc 72; A thák ſzkodá pocżćiwemu cżłowieku gdy cżás do cżego przypádnie márnie go tyráć RejZwierc 109, 110.

»[czemu] przypadnie pogoda [= odpowiednia pora]« (1): ále kędy możeſz vprzedzay gdy cżemu przypádnie pogodá s káżdym goſpodárſtwem. RejZwierc 108.

»święto (a. dzień święty) przypadł(o)« (2): Abowiem tho iuż drudzy máią ſobie zá rzecż powinną oſzáleć nápoły gdy then dzień ſwięty [tj. niedziela] przypádnie. RejAp 11; SkarŻyw 571.

Przen [na kogo] (1): Zbieżáłoć láto oney gorącey śrzedniośći twoiey [...]. Przypádłá ná cię iuż chłodna Ieſień RejZwierc 136.
6. Dostać się komuś a. czemuś; contingere Vulg, JanStat; obvenire, pervenire Mącz; applicari, cedere, devolvi, revolvi, transire JanStat (113): [Epikur] Máło dzyerżał o cnocie y o tym żywocie/ Ktory nam po tym márnym ma przypáść kłopocie. RejWiz 67v; Drugie [planety] ſą łágodliwe á bárzo łáſkáwe/ Gdy przypádnie ich władza/ iuż więc káżde ſpráwy/ Idą ná wſzem łágodnye RejWiz 128v, 14v, 128v [2 r.]; RejZwierc 48v; a tak ten Criſtek splaczyel ſzewſzytkego [swojemu zięciowi] to czo przipadlo spatku po czorcze swey ZapKościer 1583/42.

przypaść do kogo (1): Gdźieby [...] Kurlándcka źiemiá przypádłá do obu narodów y Páńſtw/ ſpólnie przyłączona bydź ma SarnStat 1206.

przypaść do czego (4): A té Státutá [...] pod dźieśiącią grzywien groſzow Práſkich/ któré do ſkárbu Studentſkiégo máią przypáść/ chcemy mocnie bydź chowáné SarnStat 204, 84, 1206. Cf »darmo przypaść«.

przypaść od czego (3): LubPs P; Bo ieſli mu [człowiekowi umiarkowanemu] co przypádnie od ſzcżęſcia/ [...] tho iuż on onę rádość y pociechę może w ſobie vmiárkowáć RejZwierc 87; ArtKanc Q11v.

przypaść z czego (4): LubPs aa5; BielKom F2; RejPos 264; Co [opanowanie popędów] nam niſkąd inąd ſnádniey przypáść nie może/ iedno z náuk pocżćiwych á z vſtáwicżnego ćwicżenia. RejZwierc 12v.

przypaść komu (33): RejPs 67v; RejRozpr C4v; RejJóz D3; RejKup Ev; BielKom F2; LubPs aa5; RejWiz 130; Miłuy Bogá z boiáźnią: Bo ten wſzytkim władnie/ A cobyś ieno począł/ ſzczęsliwieć przypádnie. Prot D4; RejPos 90, 107, 163, 167, 264, 316v; á záchowánie [tj. szacunek] thrudno ſkąd inąd ſnádnie ma pánu przypáść/ iedno gdy pan wſzem dobrotliwy RejZwierc 45, 67, 133, 159; ZapKościer 1584/41v; Iz gdy oná [żona] vmrze/ przywianek piérwſzégo mężá zmárłégo przypádnie [...] potomkóm pierwſzégo meżá [!] SarnStat 634, 640, [994]; KlonWor 55. Cf Frazy, Zwroty.

przypaść [k komu], ku czemu (1): iż y bogactwá/ y doſtoieńſthwá/ y wſzythki pocżćiwośći/ áni ſie ſam obacży/ gdy przypádną ku ſtanowi iego [człowieka cnotliwego]. RejPos 316v; [Lubárdus nie wźiął działu między brácią iedno mácierzyznę Włodzimirz/ k niemu też y Lwow przypadł bliſkoſcią. BielKron 1551 225].

przypaść na kogo (51): RejRozpr C3; LubPs D3; Kriſtinus theż z Woiewodá Płocki Konrádá młodſzego brátá/ ná kthorego Mázoſze przypádło/ wźiąl w opiekę. BielKron 357, 240, 268, 280, 348, 374; Pervenit haereditas ad filiam, Ná dziewkę przipádło ymienie. Mącz 483b, 335c, 483a; RejPos 317; RejZwierc 273v, Aaa; ZapKościer 1584/48; á po śmierći [mniszek] ich tákowé dobrá/ ná blizſzé ich krewné záśię [...] máią przypáść. SarnStat 209; któré dobrá máią przypáźdź ná krewné poblizſzé zábitégo SarnStat 1172, 9, 12, 83, 208 [2 r.], 560 [2 r.] (16). Cf przypaść na kogo prze co; »los przypadł«, »losem przypaść«, »po śmierci przypaść«.

przypaść na kogo prze co (1): DObrá wſzelákié/ któréby ná nas przypádły/ álbo prze nieſłużenié woyny/ ábo iure caduco, ábo dániną/ ábo zapiſániém iákim/ [...] SarnStat 96.

przypaść na co (1): Ale gdy iuż rząd przypadł ná ſwowolną młodość/ Iuż oná zacna ſławá wzyęłá wielką lekkość. RejWiz 99.

przypaść czym [= z tytułu czego] (8): Pomyárem na mye przypádły wdzyęcżne oſiádłośći LubPs D3; Po ſmierći Boleſłáwá [...] przypádły ná Káźimierzá bliſkośćią kſięſtwá Ruſkie BielKron 374; RejZwierc Aaa; yſz yego Miłoścz Pán woyewowoda [!] przedal wlokę na Koſczerzinyę Ktora yego Miłośczi przipadla Cadukem ZapKościer 1584/51v, 1584/48; ále iáko ſkoro ná nie [mniszki] ábo z nich ná którą [...] tákowé dobrá przypádną práwem ſłuſznégo ſpadku/ tedy [...] SarnStat 208, 9, 96; [BielKron 1551 225].

przypaść po kim [= dzięki pokrewieństwu lub powinowactwu] (2): Boleſław poiął zá małżonkę Wiſeſłáwę/ [...] po ktorey nań ſprawiedliwie przypádły Ruſkie źiemie. BielKron 348; [pochlebcy] Nadſluguią młokoſom/ ludziom zgłupiá hoynym: [...] Ktorym dobra przypádły bez prace y troski/ Po rodźicách y krewnych KlonWor 55.

przypaść skąd (9): RejRozpr Cv; Ieſt drugi ſtan/ [...] Ktorzy ácż w ſwych zacnoſciach nadobnie ſie ćwicżą/ Lecż przedſię więcey ſobie niżli inym życżą. Też y kłádą do kątá gdzye co ſkąd przypádnie RejWiz 77, 77v, 192v; RejPos 163, 167; RejZwierc 65, 12v, 45.

Ze zdaniem podmiotowym (1): Y przypáſz miecż możnoſći ſwoiey ná biodrá ſwoie/ á zwielką czćią przypádnie tobie ocż ſie iedno pokuſiſz RejPs 67v.

Frazy: »los przypadł« [w tym: na kogo, na co (żywotne) (8), komu, czemu (2)] = sorte exiit Vulg; sors contigerit a. tetigerit JanStat [szyk zmienny] (11): á ták będzye długo [wieloryb pożerał dzieci] poki nie dadzą ktorego dzyecięciá krolewſkiego ku pożárciu/ ná ktore los przypádnie. BielKron 54, 38v, 54; WujNT Luc 1/9; á ná którąkolwiek ſtronę [spierających się o granice] lós wyrzuconj przypádnie: tedy druga ſtroná/ któréy los niedotknął/ ma ſześć świádków [...] wybráć SarnStat 1264, 1072 [5 r.], 1264.

»przodek [= pierwszeństwo ruchu w szachach] przypadł [komu]« (1): Iż tedy przodek przypadł Borzuiowi/ Kazał wnet w pole wyciągnąć pieſzkowi. KochSz A4v.

Zwroty: »darmo przypaść« [w tym: komu (2), do czego (1)] (3): ábowiem czego wy zwielkiemi trudnoſćiámi nábyć muſićie to temu dármo przypádnie ktory ſobie vmie záſlużyć łáſkę páná ſwego. RejPs 194v; RejPos [219]; álić máło nie dwádzieſciá káżdego z nich [baranów i jałowic] do kuchniey dármo przypáść może. RejZwierc 111.

»losem [= zgodnie z losowaniem] przypaść« = sorte contingere Vulg [w tym: komu (3), na kogo (2)] (5): thelko áby los źiemie dzielił między pokolenia y fámilie. Cokolwiek loſem przypádnie/ tho niechay wezmą Leop Num 26/56, 1.Par 6/54; BibRadz Num 33/54; BielKron 48; á iż mu [Zachariaszowi] tho loſem przypádło wedle kápłáńſthwá ſwego/ iż ſzedł áby kładł ony zapaláne ofiáry w koſciele Bożym. RejPos 295.

»w [czyją] moc przypaść« (1): IEſli Krześćiánin Zydá zábiie/ [...] wſzyſtki dobrá iego ruchomé y nieruchomé w náſzę moc niech przypádną [in nostram transeant potestatem JanStat 1118]. SarnStat 253.

»[komu] do rąk przypaść« (1): Bo iákie iym [studiującym Pismo św.] kolwie kśięgi do rąk przypádną/ [...] bezpiecżnie ie cżytaią BudNT przedm b.

»przypaść od szczęścia, z szczęścia« [w tym: komu (1)] [szyk zmienny] (1:1): Rzecże kmiotek/ nie pierścień ále bierz co racżyſz/ ták tho s ſzcżęſcia przypádło ták iáko ſam bacżyſz. RejWiz 126; Bo ácż to ieſt prawdá/ iż nie ieſt táki żadny gdy mu co przypádnie od ſzcżęſcia áby go to mierzieć miáło RejZwierc 143v.

»po śmierci [czyjej], śmiercią [czyją] [na kogo] przypaść« = post mortem devolvi JanStat; post obitum devolvi JanPrzyw (7:1): GroicPorz l2v; Po śmierći Leſtká cżarnego przypádło kſięſthwo Siradzkie ná Lokietká bráta iego BielKron 366v, 374; iſz go [zięć, św. Pawła] pogáńſtwu/ iáko Chrześćiániná/ ná śmierć/ dla nędzney máiętnośći/ ktorá śmierćią iego przypáść nań miáłá/ myſlił SkarŻyw 50; a po smyerczy oycza swego swego [!] the konyę maya przypaſzcz na ſzyna walka ZapKościer 1586/62v, 1586/65; SarnStat 208, 890.

Szereg: »przydać się a przypaść« (1): ten też cżłowyek ktoremu ſie tákowa [cnotliwa żona] przyda á przypádnye/ bárzo wyelkyem fortunatem yeſt GliczKsiąż P5.
W przen (2): Loſem wſzelka rzecż przychodzi/ [...] Możeſz ſzcżęſcia ſkuśić z nowu/ Przypádnieć co s tego łowu/ Iedno ſie gráiąc nie lękay BielKom F2; iż ty nikcżemne plewy nie thwoie ſą/ [...] chociayći przypádły s pracey przodkow twoich (marg) Niepewność ſkárbow tego ſwiátá. (–) RejPos 264.
Przen (3):

przypaść z czego (1): A ći iego [Sobiepana] figlarze [tj. łakomstwo i zazdrość] [...] Trzoſki im á klenoty piękne okázuią [...]. Bo iuż s tego obłowu pychá y warchoły/ Przypádnie RejWiz 168v.

przypaść na kogo (2): Pan część właſnośći pan część méy nagrody/ [...] Nie mógł ná mię dźiał przypáść pożądnieyſzy KochPs 20. Cf Zwrot.

Zwrot: »dziedzictwem przypaść [na kogo]« (1): Práwym dzyedzictwem ſwyádectwá twe przypádły ná mie LubPs bb4v.
7. Znaleźć się w tekście pisanym lub mówionym (5): Azaſz to nie pięknieyſza bywa krotochwilá/ [...] mieć ſobie nie wrzeſzcżąc pocżćiwe rozmowy/ Gdzye wżdy ſkąd co przypádnie/ że wżdy k rozumowi. RejWiz 17; RejAp AA3; záwſze mi przychodzą ná pámięć one ſłowá ktore mawiał ieden Praeceptor moy lekcie cżytáiąc/ kiedy przypadł Locus communis o nieſzcżyrośći ludzkiey KlonWor **2v.

przypaść na kogo [= czytającego] (1): NIechże cie nic nie ruſza/ moy namilſzy brácie/ Ieſliby co nie k myſli/ też przypádło ná cię. [...] Wſzák ia thu nie wſpominam/ co mi nic do thego RejZwierz kt.

przypaść skąd (1): Abowiem to ieſt wielki przyſmák y w czytániu y w rozmowach gdy co dworſkiego álbo cżtąc ábo ſłucháiąc s ſtrony przypádnie. RejZwierc 15v.

8. Natrafić na fragment tekstu [na co] (1): Powiedano o iednym [pustelniku] iż gdy był ná puſzcży/ [...] Przypadł cżtąc ná on wierſzyk Dawidá ſwiętego/ Iż dziwny Pan y dziwne ná wſzem ſądy iego. RejWiz 131.
9. Dotyczyć kogoś [na kogo] (1): Erat nemo in quem ea suspitio conveniret Nie był yeden ná kogo by to podeyźrenie przipáść mogło. Mącz 481d.
10. Być odpowiednim, pasować (1):
Zwrot: »ku rzeczy przypaść« (1): dworzáninowi bácżnie w thym poſtępowáć przydzie/ [...] áby vważył czo może być trefnie / á czo iákoby drwá gryzł: y co łatwie ku rzecży przypádnie/ á co ſie nieda pociągnąć GórnDworz P8v.
11. Doświadczyć czegoś (w tym: z odcieniem negatywnym: popaść w coś) (7):

przypaść na kogo, na co (5): Ale żem teraz przypadł ná ty nowe rzecży/ Ktorych nigdy moiá myſl nie miáłá ná piecży. RejWiz 85, 178; trudno bárzo tákiemu ingenium [Ostapa Wołowicza] wytrzymáć możemy: gdyż ná kthórą iedno profesſią przypádnie/ w káżdéy iáko dómá Oczko A3; żebyśćie też nie przypádli ná tákiego fałſzywego Proroká ſtrzeżćie ſię tych wſzyſtkich/ ktorzy porządnie nie ſą poſłáni ReszPrz 102. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): y przetóż znienagłá przypadłem y ná tych rzeczy tknąć muśiał/ któré ſie táią y pokrywáią w głębokim ſercu/ wyſokiéy mądrośći wáſzéy Kró⟨lewskiej⟩ M⟨iłości⟩ OrzJan 126.

Zwrot: »w [czyją, komu] opiekę przypaść« (2): RejPs 143v; Bo ieſli wypádnieſz z opieki á z opátrznośći iego [Boga]/ iuż też pewnie wieſz w iákiego Páná [...] opiekę przypáść maſz RejPos 347.
12. [Zgodzić się, przyjąć [na co]:

Ze zdaniem dopełnieniowym: bo ná to (żeby nic nie dać) łatwie Sláchtá przypádnie. BielKron 1597 670.

Zwrot: »przypaść na zdanie [czyje]«: Wiele ich [posłów] przypádło ná zdánie Káſztellaná Bieckiego BielKron 1597 669.]
13. O wyniku działań matematycznych: wypaść (1): Támże kłádzie Duch ſwięty y licżbę lat zyáwienia Beſtiey tey 666. Kto to oblicży od tego piſánia Ianá ſwiętego/ thedy przypádnie Rok 763. RejAp BB4.
14. W zwrotach i frazach (12):
Zwroty: »na wiele wiekow przypaść« = być, trwać wiecznie (1): Bo ſtolec twoy możny Boże ná wiek wiekow ſnádnye W zacnym porządku kroleſtwá twoiego przypádnye. LubPs M3.

»przypaść do zgody« = pogodzić się, żyć w zgodzie (1): Ktorzy [wilki] ták y po dźiś dźień biorąc á w pokoiu/ Roznoſzą nam bárány tłuſte ták bez boiu. Leć gdyby goſpodarze przypádli do zgody/ Mogliby ſię beſpiecżnie vſtrzedz tákiey ſzkody CzahTr E3.

a. Stać się przedmiotem myśli, wrażeń zmysłowych (10):
Frazy: »[komu] myśl przypadła« = ktoś coś przedsięwziął, podjął się czegoś (1): A ták iać o tym chodzę dziwuiąc ſie temu/ Abych ſie wżdy przypátrzył ku cżemu dobremu. Rzecże potym ſtáruſzek/ ſwięte to twe zdánie/ Kiedyć tá myſl przypádłá ná tákie ſtáránie. RejWiz 177v.

»przypadła [komu] rada [= pomysł]« (1): Potym [kapłani] vcżynili rádę coby mieli cżynić z onym ołtarzem ofiar palonych/ ktory był zgwałcony. Y przypádłá im rádá dobra [Et incidit illis consilium bonum]/ áby go rozmiotáli BibRadz 1.Mach 4/44.

»przypadnie słuch (a. [co]) do uszu [czyich]« = ktoś coś usłyszy (2): O ſrogieſz to poſelſtwo będzye w vſzoch náſzych. [...] iż [...] w pośrzodku wſzytkich roſkoſzy náſzych/ nam przypádnie to ſrogie záwołánie náſze do vſzu náſzych RejPos 190v; RejZwierz 15.

»ustom przypadło wyrozumienie« = coś zostało zrozumiane i może być objaśniane innym (1): A práwie mi ſie niemogą záwrzeć y vſtá moie oczekawáiąc aby iem ſkąd przypádło doſtáteczne wyrozumienie otobie RejPs 185.

»przypadnie wzrok do oczu« = coś zostanie zobaczone, dostrzeżone (1): A cokolwiek gwałtownie do przyrodzenia przypádnie/ y wzrok do ocżu/ y ſłuch do vſzu/ nie może ták ſłuſznego rozſądku dáć/ iáko gdy tho powoli y obacżono y rozważono będzie. RejZwierc 15.

Zwroty: »[komu] przypaść w głowę« = przyjść na myśl [szyk zmienny] (2): ále iż cżłowiek niechay będzie iáko chcze byſthrego rozumu/ przedſię/ gdy mu kilká rzecży záraz przypádnie w głowę/ [...] tám iuż muśi ſie vciecz do rozſądku GórnDworz N8v, N8v.

»[komu] na myśl przypaść« (1): In mentem istuc venit, To mi ná myśl przipádło. Mącz 480a.

»[komu] na pamięć przypaść« = przypomnieć się (1): ſzczęśćiu to wáſzému niech [każdy] przypiſze/ ieſliże mi co tákiégo ná pámięć przypádnie/ coby poſpolitému dobru ſłużyć mogło. OrzJan 8.

»przypaść do serca [czyjego]« = zostać przeczutym, może: pomyślanym (1): Ale áby ſie to [narodzenie Jezusa] przez nię [Maryję] sſtáć miáło/ nigdy oná o tym nie myſliłá/ á nigdy tho było nie przypádło do ſercá iey. RejPos 272.

Synonimy: 1. przybyć, przyść; 3. nastąpić; 5. przygodzić się, przytrafić się, trafić się, zdarzyć się; 6. dostać się; 11. doświadczyć, doznać.

Formacje współrdzenne cf 2. PAŚĆ.

Cf PRZYPADŁY, PRZYPADNIENIE, PRZYPADZENIE, PRZYPAŚCIE

LWil