![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[SŁOWNIK POLSZCZYZNY XVI WIEKU]](/static/img/spxvi-logo.jpg){kind=logo}
| « Poprzednie hasło: 2. DOSTAĆ | Następne hasło: 2. DOSTAĆ SIĘ » |
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}
1. DOSTAĆ SIĘ (302) vb pf
sie (203), się (99).
o oraz a jasne.
| inf | dostać się |
|---|
| praet | ||||
|---|---|---|---|---|
| sg | pl | |||
| 1 | m | m pers | -echmy się dostali | |
| f | -m się dostała | m an | ||
| 2 | f | -ś się dostała | m an | |
| 3 | m | doståł się | m pers | dostali się |
| f | dostała się | m an | ||
| n | dostało się | subst | dostały się | |
| plusq | ||||
|---|---|---|---|---|
| sg | pl | |||
| 3 | m | się był doståł | m pers | |
| f | dostała się była | m an | ||
| n | się było dostało | subst | się były dostały | |
| imperativus | |
|---|---|
| sg | |
| 3 | niechaj się doſtanie |
| conditionalis | ||||
|---|---|---|---|---|
| sg | pl | |||
| 1 | m | bych się doståł | m pers | dostalibysmy się, -bysmy się dostali |
| f | bym się dostała | m an | ||
| 3 | m | by się doståł | m pers | by się dostali |
| f | by się dostała | m an | ||
| n | by się dostało | subst | by się dostały | |
| con praet | ||||
|---|---|---|---|---|
| sg | pl | |||
| 3 | m | m pers | by byli się dostali | |
| n | by się było dostało | subst | ||
inf dostać się (39). ◊ fut 1 sg dostanę się (1). ◊ 2 sg dostaniesz się (4). ◊ 3 sg dostanie się (62). ◊ 1 pl dostani(e)my się (1). ◊ 2 pl dostaniecie się (1). ◊ 3 pl dostaną się (5). ◊ praet 1 sg f -m się dostała (2). ◊ 2 sg f -ś się dostała (2). ◊ 3 sg m doståł się (29); -åł (21), -ał (2) MurzHist, Mącz, -(a)ł (6). f dostała się (17). n dostało się (74); -ało (48), -åło (1) RejRozpr, -(a)ło (25). ◊ 1 pl m pers -echmy się dostali (1). ◊ 3 pl m pers dostali się (3). subst dostały się (13). ◊ plusq 3 sg m się był doståł (1). f dostała się była (1). n się było dostało (3). ◊ 3 pl subst się były dostały (2). ◊ con 1 sg m bych się doståł (2) OpecŻyw, MurzHist. f bym się dostała (1). ◊ 3 sg m by się doståł (3). f by się dostała (3). n by się dostało (18). ◊ 1 pl m pers dostalibysmy się, -bysmy się dostali (3) OpecŻyw, HistRzym, ArtKanc, -bychmy się dostali (3) RejAp, RejPos (2). ◊ 3 pl m pers by się dostali (2). subst by się dostały (1). ◊ con praet 3 sg n by się było dostało (2). ◊ 3 pl m pers by byli się dostali (1). ◊ imp 3 sg niechaj się doſtanie (1). ◊ part praet act doståwszy się (1).
Sł stp s.v. 1 dostać, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.
dostać się od kogo (5): ále przenieſione ieſt kroleſtwo na brátá mego/ abowiem ſię mu od Páná doſtáło. BibRadz 4.Reg 2/15; BudBib Ios 21/27, 34, 3.Reg 2/15; O práwy vpominek/ mnie ku tey potrzebie/ Doſtał mi ſie tu na ſmierć Enea od ciebie. PudłDydo B5.
dostać się z czego (7): koſchelſki [...] bil wſſiąl nyczo pienyądzi ſktorich ſzie telko Cuſzcze piencz ſlotich doſtalo LibMal 1543/68; Mącz 209b, 483b; Aby on Lázarz leżący przed twoiemi drzwiámi/ nie zgłodniał nigdy/ á iżby mu ſie doſtáło z odrobinek twoich. RejPos 185v; StryjKron [336]; Y z náſzey Polſki mu ſię nie wiele doſtánie NiemObr 162; CiekPotr 33.
dostać się z kogo [= od kogo] (1): Też ſwey ccży przepomniawſzy czos tey ſnadz mało miał Iedno czoć ſie iey zemnię kęs było doſtało RejJóz H.
dostać się za co (1): CHłop łycżánych powrozow/ nákręćił niemáło/ By mu ſie też co zá nie/ nápotym doſtáło. RejZwierz 117.
dostać się na czym (1): Ręczę ia tobie zá to Kśięże miły Doktorze/ owo Biſkupowi téż ſámemu co ſye doſtánie ná tym poświącániu Ofiáry. OrzQuin M2.
dostać się po kim (7): nyewsząlem volv gnyadego kthory vol yemv dosthał syą po braczye yego rodzonem ZapWar 1514 nr 2153; LibMal 1544/92; RejWiz 48v; Leop Deut 18/8; RejZwierc 31; SkarŻyw 391; Ieſt téż tu z Polſki Kśiędzów nabożnych niemáło/ Przeto chcę/ áby ſye im co po mnie doſtáło PudłFr 78.
Z podmiotem w dopełniaczu (16): UstPraw A2; RejZwierz 77v; A doſtháło ſie im dziedźicthwá ich poſrzod dźiedźictwá ſynow Iudá. BibRadz Ios 19/1, Gen 14/24; máły poczet náſzych/ gdy ſye nie káżdemu tráwty doſtáło w pław przez Orſzę Rzékę ſzyroką itéż głęboką/ kwąpiąc [!] ſye ná Moſkwę zbroynie przebywáli. OrzQuin R; SarnUzn H6v; nie tylko ſobie/ ále y komu inemu dla niey/ może ſie doſtáć miłoſierdzya Páńſkiego RejPos 236, 176, 246; BielSat Cv; RejZwierc 44; NiemObr 50; Przed tobą widzę półmiſków niemáło/ A mnie ſię ledwie poléwki doſtáło. KochFr 22; BielRozm 16; SarnStat 1273; KlonKr F4v.
»dostać się losem, z losu« = sorte cedere a. obtingere Mącz [szyk zmienny] (5 : 1): mayą Losz pusczicz a czo ssie kthoremv dosthanye S Lossu tho mayą dzierzecz viecznye ZapWar 1550 nr 2655; Mącz 403b, 440b; BudBib Ios 21/20, 40; A ia/ com podłym plónem/ przed kim biédną ſtánę? Komu ſie lóſem/ ábo ná dźiale doſtánę? GórnTroas 11.
»dostać się pod moc« (1): odbieżáłé tylko inſuły/ brzégi/ porty/ prouinciae/ chytrośćią/ rozboiem/ [...] doſtáły ſie pod moc iego. OrzJan 28.
»dostać się w zęby« = być złapanym (2): kot rzecże [do skowronka] potrway pry do cżáſu. Doſtánieżli mi ſię raz ieſzcże kiedy w zęby/ Nie vmknieſz mi ſię wierz mi ledáiáko z gęby. CzahTr Lv, K4.
»dostać się w dziedzictwo« (1): W zacnym narodzie roſkorzeniłám ſię/ y w tym dziale ktory ſię Pánu doſtał w dziedzictwo [Et radicavi in populo honorificato in parte Domini haereditatis illius.] BudBib Eccli 24/12.
»dostać się mieczom« = wpaść pod czyjś miecz (1): Maurow pożyli/ że ſię nie doſtáli Miecżom/ ále ná cierniu y kotách zoſtáli. KmitaSpit Cv.
dostało się od kogo (3): Iako yesly shya yemu czo doſthalo oth czelyadnyka moyego thedy shya mv dosthalo thedy kyedy shya vskodzye [...] nyedal bracz ZapWar 1524 nr 2263, 1521 nr 2263; SarnStat 17.
dostanie się w co (8): RejWiz 70; RejZwierz 122; Więc tám rychley náłáią/ á cżáſem y we grzbiet ſie doſtánie. RejZwierc 66v. Cf »dostanie się w łeb«, »dostanie się w pysk«.
dostanie się czym (3): Możećz ſie y pużką doſtáć Będzesli daley ſwiegothać. RejKup m7; A ktoby ſie z tákowych nieſpokoynie záchował/ ábo nie poſłuſzny był/ gdy mu ſie laſką ábo biczem doſtánie/ áby to/ Ich M. Panów nieobrażáło SarnStat 16, 17.
»w łeb się dostanie« [szyk zmienny] (4): RejRozpr F3; A choć drugi nic nie krzyw/ w łeb mu ſie doſtánie RejWiz 71v; Nigdy ty ſobye nie gań páná ſpokoynego/ Boć ſie rychley doſtánie/ w łeb zá zuchwáłego. RejZwierz 120; BielKron 331.
»dostanie się w pysk« (1): rychley ſie niż Owcy doſtánie w pyſk Swini. RejZwierz 125v.
dostało się prze co (1): Miéy wieczny odpoczynek/ o ſláchetné ćiáło/ Duſzy/ wiém/ że prze cnotę dobrze ſye doſtáło. KochPam 83.
cum inf (12): BielKron 466; ſkoro mu ſie doſtánie s thym cżłowiekiem kogo miłuie mowić/ záwdy ią od lámentow/ od nárzekánia/ od vſkarżánia pocżnie GórnDworz Cc6, Bb3v; wielkie dobrodźieyſtwá od Páná Bogá wźięli ći/ ktorym śie w tym Kośćiele vrodźić y wychowáć doſtáło. KuczbKat 75; ModrzBaz 135; Oczko 2v; Bo ſnać v Acherontá ná przewoźie zmieſzkam/ Niżli mi ſye doſtánie Niebieſką iść śćieſzkam. PudłFr 79, 6; GórnRozm A; KochWr 20; PaxLiz D3v; Niech kto chce śpiewa: nam ſie lutnio máło Pegázſkich zdroiow wody pić doſtáło. SzarzRyt D2v.
W charakterystycznych połączeniach: dostało się dobrze, źle.
W charakterystycznych połączeniach: dostać się do domu, w (obce) kraje (2).
dostać się pod co (1): Woleliby ſnadź byli więźniámi zoſtáli/ Niżli ſię ſrogiey śmierći pod koſze doſtáli. KmitaSpit C5v.
dostać się czym (4): placżem/ vboſtwem/ przeſladowanim/ náwalnoſcią/ gwáltem/ doſtatz ſie mámy do niebieſkieé chwály OpecŻyw 16, 20v, 135; Męztwem Alcides do niebá ſie doſtał/ Y Pollux bogiem nieśmiertelnym zoſtał. KochFrag 17.
W charakterystycznych połączeniach: dostać się do chwały (niebieskiej) (4), do kościoła niebieskiego (2), do krolestwa niebieskiego (bożego) (2), do szczęśliwych miejsc (2), do nieba (7), w wieczną niewolą, do pałacow niebieskich, do piekła (5), do radości wiecznych, do społeczności świętej (a. świętych) (2), na wieczny upadek, do żywota wiecznego.
Synonimy: 3. przygodzić się, przytrafić się, zdarzyć się; 4. dojść, dotrzeć, trafić.
Formacje pochodne cf STAĆ SIĘ.
TK