[zaloguj się]
[pdf]

SATYR (33) sb m

a jasne (w tym 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg pl
N satyr satyrowie, satyry
G satyra satyrów
D satyr(o)m
A satyra
I satyr(e)m satyrami, satyrmi
V satyrze

sg N satyr (8). ◊ G satyra (3). ◊ A satyra (3). ◊ I satyr(e)m (1). ◊ V satyrze (2). ◊ pl N satyrowie (7) RejWiz (2), Prot, KlonŻal, BielRozm, Calep, SapEpit, satyry (3) BielKron, Mącz (2). ◊ G satyrów (3); -ów (1), -(o)w (2). ◊ D satyr(o)m (1). ◊ I satyrami (1) KmitaSpit, satyrmi (1) SarnStat.

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Bożek leśny o twarzy człowieka, koźlich nogach i rogatej głowie; satyrus Calep, Cn; faunus, semifer, semihomo Cn [satyri – satyrowie Calep; dziki mąż leśny, potwora leśna – satyrus Cn] (31): Sátyrowye/ ſą dziwy s cżłowiecżemi głowámi/ á s kozłowemi rogámi. RejWiz 46 marg; Co cżynią Sátyrowie s koźimi rogámi/ A co też Pegazowie s ſzkápiemi nogámi. RejWiz 82, 46; Sátyry ludzye leśni w gorach álbo w wielkich leſiech bywáią/ ták prętcy iż go żadna rzecż nie vgoni áż ſie ſtárzeie álbo chori będzie BielKron 8; (nagł) Do Satyra. (–) SAtyrze/ pomni ſtąpić do mnie ſwego cżaſu/ Kiedy będzieſz miał wędrować ku laſu. KochSat C3, A2, B2v; Panisci, dii sylvestres olim crediti, Lieśni bogowie Sátyry rzeczoni. Mącz 276a, 210c, 391c; Prot C; Płácżą ćię Sátyrowie kozłonogie boſtwo Y Panes Arkádiyſcy/ mężow leśnych mnoſtwo. KlonŻal B, B; (nagł) Pochlébcá do Sátyrá. (–) SAtyrze/ ſłuchay/ iuż liſt pádnie z drzewá: A wá ná źimę gdźie mieſzkáć będźiewá? PudłFr 6, 7; KochWr 26; Calep 948b; (did) SATYR z Niepołomſkiéy Puſzcze. (–) ZEbrawſzy ſie do kupy/ póydźiem won [lege: w on] kray miły/ Lecz nie tám gdźie Silenus pod wieczór vpiły Dźiatkóm báśnie powiedał OstrEpit A3; Tákże téż y ći którzy przywykli byli porządkowi onému pomieſzánému/ y mieſzkáli iákoby w leśie: nie máią tym tego zayźrzéć co ſie z láſá wyrwáli: y wolą mieſzkáć iákoby ná weſołym mieyſcu w mieśćie/ á niżeli w leśie/ in folioſa ſylua Sátyrmi bydź SarnStat 1306; Kártadulow z Indiyſkich gor śiłá poſłano/ Bárzo byſtrych/ tychby tu Sátyrámi zwano. KmitaSpit C4v; Sátyrowie co w puſzcżách głębokich mieſzkáią/ Wonne wſzyſcy ofiáry tobie zápaláią. SapEpit A3v.

W tytule utworu Jana Kochanowskiego (4): SATYR Albo Dziki Mąż. Iana Kochanowskiego. KochSat kt [idem] A2, A2 żp; Miedzy wſzemi nawięcey on ſię Sátyr śili/ [...] Co go náſzy Polacy [...] Wygnáli z Sármácyey (marg) Sátyr Polſki Kochánowſkiego. (–) KlonŻal B.

W połączeniu szeregowym (1): dźiwuiemy ſię Sátyrom/ Centaurom/ y inſzym źwierzętom/ dla nádprzyrodzoney potwory ich PowodPr 17.

Wyrażenia: »dziki satyr« (1): Wołáią odmieńcowie/ dzicy Sátyrowie/ Pochwili będą wołáć y leśni Kotowie. BielRozm 2.

»leśny satyr« (1): Powiedzmy ktemu żártowliwe zdrády Leśnych Sátyrow/ ná śliczne Driády SzarzRyt D2v.

Iron. (1): (nagł) Cypryan Báżyłik [!] do tegoż [tj. do Odmieńca] (–) PRzeſtań Dźiwaku wſzák iuż tego ná trzy zbyty/ Ieſzcze Sátyr nie wytchnął twoy Miſtrz známienity. Ty nową woynę wſzczynaſz ProtBaz E2.

2. n-pers (2): Ambroży ś. tákże powiada/ że zá brátá ſwego Sátyrá zmárłego Mſzą miewał WujJud 229; LatHar ++5; [Ambroży zá brátá Sátyrá offiáruie w Orácyey ná pogrzebie. WizFałeczDucha I4].

Synonim: 1. faunus.

MN