[zaloguj się]
[pdf]

BODZIEC (11) sb

bodziec m (8), bodźce n (1), bodziec a. bodźce (2); bodziec BielKron, BielSpr, Cadag, WujNT (3), SkarKaz, VotSzl; bodźce WyprPl.

-dźc- (5), -jc- (1); -dźc- RejZwierc, OrzJan, WyprPl, WujNT, VotSzl; -jc - BielKron.

o oraz e jasne.

Fleksja
sg pl
N bodźca
G bodźca bojc(o)w
A bodziec bodźce
I bodźcem

sg A bodziec (5). ◊ G bodźca (1). ◊ I bodźcem (2); -em (1), -(e)m (1). ◊ pl N bodźca (1). ◊ G bojc(o)w (1). ◊ A bodźce (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Zaostrzony kij, ostre narzędzie służące do popędzania bydła, oścień; kolec; acumen, cuspis Calag; stimulus Cn (9): Calag 458a; Turcy záśię gdy ná dobywánie miáſtá/ álbo ná woynę/ ćiáłem ráczéy ſámym nie ſercem idą: oſtrym bodźcem iáko bydło do muru ná czoło/ [...] popycháni bywaią. OrzJan 46.
Przen: Zachęta, podnieta (6): RejZwierc 56v; zoſtawmy Cárthago w cáłośći/ ktora ieſt iáko ieden bodziec pobudzáiąc męże Rzymſkie walką ſwoią BielSpr 38v; SkarKaz 205b; WujNT 645, 2.Cor 12/7; Acz gdyby virtus militaris haberet digna vt supra commemorata praemia, vitia vero iuſtas poenas: tedyby mniey tego bodźcá potrzebował narod náſz ſzláchecki. VotSzl C3.
Wyrażenie: »bodziec grzechu«: SMIERC ieſt ſkaránie zá grzech. [...] Y bodźcem grzechu [Stimulus autem mortis peccatum est]. WujNT Bbbbbb 4v.
2. Kolec u ostrogi (2): Polacy nośili [...] oſtrogi bez boycow oſobnych BielKron 397v; Niemiał ſie téż z czym drożyć/ bodźcá [starych ostróg] połamáné WyprPl A4v.

Synonim: 1. stark.

KN