[zaloguj się]
[pdf]

BOGARODZICA (58) sb f

bogarodzica (53), (rus.) bohorodzica (4), bogurodzica (1); bohorodzica StryjKron (4); bogurodzica KochWr.

W pisowni łącznej (49), w pisowni rozłącznej (9).

Wszystkie samogłoski jasne.

Fleksja
sg
N bogarodzica
G bogarodzice
D bogarodzicy
A bogarodzicę
I bogarodzicą
L bogarodzicy
V bogarodzico, bogarodzica

sg N bogarodzica (10). ◊ G bogarodzice (24). ◊ D bogarodzicy (3). ◊ A bogarodzicę (10). ◊ I bogarodzicą (8). ◊ L bogarodzicy (1). ◊ V bogarodzico (1), bogarodzica (1) SkarŻyw (1 : 1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Matka Jezusa Chrystusa, Matka Boska; Theotocos Calep, Cn; Deipara Cn (58): PatKaz II 35, 76v; SkarJedn Axxv, 134, 234; mátká teſz ktora go porodziłá: krolową y pánią y Bogárodzicą właśnie y prawdziwie ſię zowie. SkarŻyw 393; Ianá Kániná Doktorá lekárſkiego/ [...] Bogárodzicę bluzniącego ſpalić dał. SkarŻyw 414, 172, 242, 299, 319, 358 (9); Ná tym tedy ſynodźie Efeſkim/ [...] vrodźili nowe ſłowko názwawſzy Máryą Bogá rodźicą NiemObr 137, 138; Calep 1064a; MARIA PANNĄ ieſt Bogárodzicá ábo Mátká Páńſka. WujNT Zzzzz4v, 195.
Zestawienia: »(prze)czysta, niepokalana Bogarodzica« (4): Bogu [...] ktory ſię z przecżyſtey Bogárodzice národził SkarŻyw 173, 92, 173, 460.

»Święta, Naświętsza Bogarodzica« (4): BierRaj 16; StryjKron 185 [2 r.]; Dáłá też naświętſza Bogárodźicá/ przykład wielkiey miłośći ku bliźniemu SkarKaz 580b.

»cerkiew, kościoł (Zwiastowania) Bogarodzice (Piecerskiej)« (6): w kośćiele Pánny Bogárodzice/ vyrzał wielki Pocżet pánienek SkarŻyw 510, 413; y zbudowána byłá Cerkieẃ S. Bohorodzice Piecerſkiey StryjKron 185, 165 [2 r.], 185.

»Godzinki Panny Bogarodzice«: Ieſzcże Máłgorzáćie cżterzy ſię látá nieſpełniły/ [...] godzinki Pánny Bogárodzice mowić vmiáłá. SkarŻyw 159.

»Bogarodzice niepokalane poczęcie«: Bogarodzice niepokaláne poczęcie SkarKaz Ooooa.

»Oczyścienie Bogarodzice« (2): Oczyśćienie Bogárodzice/ wtorego Lutego dniá/ znákomićie święćili. SkarJedn 319; SkarŻyw 507.

»Panna (Maria) Bogarodzica; Maria Bogarodzica; Bogarodzica Maria« (8 : 2): BierRaj 16; SkarJedn Axxv; ták ſię Pannie Bogárodzicy S. Anzelmus modli SkarŻyw 337, 92, 159, 241, 510; Pánná Mária Bogárodzicá wzięta ieſt do niebá WujNT 511, 242; SkarKaz 276b.

»Pozdrowienie Bogarodzice«: á gdy wydárta iemu byłá [kartka]/ pozdrowienie Bogá rodzice ná niey ſię pokazáło. SkarŻyw 200.

»Zwiastowanie Bogarodzice« (3): przy tym święćie ktore idzie/ to ieſt/ przy zwiáſtowániu Bogarodzice SkarŻyw 257, 413; SkarKaz 276b.

a. Pierwszy wyraz najstarszej polskiej pieśni religijnej używany jako jej tytuł; Cantilena a vocabulo Deiparae incipiens Cn (15): przed kożdą bitwą/ Bogá rodźicę przodkowie náſzy śpiwáli OrzRozm M3v, M3v marg; BielKron 383v, 384; wyrwie iákie ſtáropolskie z Bogárodzice ſłowo GórnDworz F2; w pieśni oney/ ktorą Bogárodzicę zową. ktorey Wojćiech ś. Polakow náucżył. SkarŻyw 357; BOgárodzicá dziewicá Bogiem ſłáwioná Márya SkarŻyw 357, 356; ReszPrz 94; KochWr 39; práwo ktore Bogárodźicą zdawná ieſt zágáione PowodPr 68, 68.
Wyrażenie: «Bogarodzica pieśń; pieśń Bogarodzica» (2 : 1): Bogárodzice pieśni náucżył Polakow. SkarŻyw 355 marg, 355, 357.

Cf BOGARODZICIELKA

LZ