[zaloguj się]
[pdf]

BRNĄĆ (22) vb impf

Fleksja
inf brnąć
indicativus
praes
sg pl
1 brniemy
2 brniesz
3 brnie brną
praet
sg pl
3 m brnął m pers brnęli
imperativus
sg pl
2 brni
3 niech brnie niechaj brną
conditionalis
sg pl
1 m m pers bychmy brnęli
2 m byś brnął m pers

inf brnąć (4). ◊ praes 2 sg brniesz (1). ◊ 3 sg brnie (4).◊ 1 pl brniemy (1). ◊ 3 pl brną (1). ◊ praet 3 sg m brnął (3). ◊ 3 pl m pers brnęli (3). ◊ imp 2 sg brni (1). ◊ 3 sg niech brnie (1). ◊ 3 pl niechaj brną (1). ◊ con 2 sg m byś brnął (1). ◊ 1 pl m pers bychmy brnęli (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Iść z trudem przez wodę, błoto; brodzić; gradi per aequor, transire, vadare fluvium Cn (7): Pies wźiąwſzy mięſo w páſzcżeki Brnął ná onę ſtronę rzeki BierEz K3v; OpecŻyw 107v; CZłowieká pocżćiwego/ ták figurowáli/ Dzyeciątko mu ná rámię/ Kriſtuſá ſtáwiáli. Wielki/ á po wodzie brnął RejZwierz 113; PAweł ſwięty ták piſze/ byś przewrácał gory/ Wiárą/ y przez morze brnął/ y tłukł twárde mury. Ieſli z bliznim nie będzye wierney życżliwośći/ Wſzytko to brzęk Miedzyány RejZwierz 132; HistRzym 131; StryjKron 622; KlonWor 51.
2. Robić coś, dążyć do czegoś z uporem, bezwzględnie, śmiało, na oślep (15): nie przekłádáć ſobie [...] nędzney roſkoſzy á docżeſnego bogáctwá ſwiátá tego/ nád ony wiecżne roſkoſzy á wiecżne ſkárby kroleſthwá Páńſkiego/do ktorego tu brniemy iáko pielgrzymi RejPos 23; RejZwierc 177; przez ogniów ſrogich oſtrych mieczów trwogi Niech brnie beſpiecznie/ kto ſie twoiéy [cnoty] dźierży drogi. GosłCast 56.
Zwroty: »brnąć prostym (prosto) brodem« (2): Bo ten brnie proſtym brodem/ niechce ná wykręty/ Ktore nam/ ſwiátu k woli/ z inąd biją w pięty. RejZwierz 56v; Bo ten [Jarosz] idzye gruntem w grunt á brnie proſto brodem/ Szcżęſcie mu ze wſząd gárnie/ ták práwie niewodem. RejZwierz 62.

»przeciwko wodzie brnąć«: ieſli to/ ſámemu [Piotrowi] tylko dano [...] tedy też niechay przećiwko wodźie nie brną [papiescy forytarze] NiemObr 49.

»brnąć przed się by z listy« = pędzić tak szybko jak goniec z listami: ták niedbále táńcuie/ iż ſniego cżáſem y ſuknia ſpádnie/ á on ſie po nię nie ſchyli/ ále brnie wciąż przedſię/ by z liſty. GórnDworz E8.

»z prosta, po prostu a jako w brod brnąć« (2): Ale bychmy po proſtu á iáko w brod brnęli/ Pewnie bychmy w ſwych ſpráwach dáleko ſłynęli. RejZwierc 251v; A ták to zda ſię podobnieyſza być rzecz/ ponieważ oni niebożętá ſtárzy Litewſcy piſárze ták ſproſtá prawdy przeſtrzegáiąc brnęli. StryjKron 512.

W przen (1): Trudnoć w prawdźie przyznawam lećż przedśię brnié Cnotá/ Do nieśmiertelnych zápłat/ gdźie ſą wdźięcżne wrotá. KołakSzczęśl C3v.
a. Pogrążać się w złym (5):

brnąć ku czemu: Ale gdy iuż obacżyſz cżáſy ſwe ku cżemu brnieſz/ á będzieſz ſie brzydził onemi pirwſzemi poſtępki ſwoiemi/ á rzućiſz ſie do miłey cnoty RejZwierc 124.

brnąć w co (3): ſie ludzie od złośći niepowśćiągáli/ owſzem/ iáko pijány w błoto głębiey w grzechy brnęli CzechRozm 89; w świeckie myſli młodośćią vwiedziony/ brnąć bárzo pocżął SkarŻyw 332; GosłCast 26.

W przen [w co] (1): Gdyż ich wiele widamy też z zacnego rodu/ Iż bárzo brną we błoto á chybyáią brodu. RejWiz 100v.

Formacje pochodne: przebrnąć, webrnąć, wybrnąć, zabrnąć.

BZ