[zaloguj się]
[pdf]

BYDŁO (808) sb n

Fleksja
sg pl
N bydło bydła
G bydła bydł, bydeł
D bydłu
A bydło bydła
I bydłem bydły
L bydle bydléch, bydłach
V bydło

sg N bydło (173). ◊ G bydła (219). ◊ D bydłu (56). ◊ A bydło (201). ◊ I bydłem (59); -em (13), -(e)m (46). ◊ L bydle (34). ◊ V bydło (7). ◊ pl N bydła (14). ◊ G bydł (8) LibLeg, UstPraw (2), BibRadz (3), ActReg, VotSzl; bydeł (1) CzahTr. ◊ A bydła (28). ◊ I bydły (3). ◊ L bydléch (4) RejJóz, RejPos (2), SarnStat; bydłach (1) BibRadz; ~ -éch (1), -(e)ch (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Zwierzęta domowe (przeważnie: krowy, woły, kozy i owce), robocze; dobytek; pecus Murm, Mymer1, Mącz, Calag, Calep, Cn; armentum BartBydg, Mącz, Calep; iumentum Murm, Mącz, Cn; res pecuaria Mącz, Cn; animalia, pecora, pecuaria Mącz; praeda Calag (808): Trzey go też krolowie darowali lezącego miedzy bydlem w vbogiey ſtayni OpecŻyw [27]v; ZapWar 1527 nr 2361; Murm 37 [2 r.]; Mymer1 27; yeſli wieſz myedzý ymi męże dowcipne vtzyń ye rataymi nad bydłem moým HistJóz E2v, Av, E2 [2 r.], E2v, E3 [2 r.], E4; BartBydg 109b; MetrKor 46/117v, 118; Gdy by mor na owcze albo na iny dobytek padł/ dawać to [kosmaczek] bydłu ieſć oſalaiącz FalZioł I 113c, I 113c, III 22a, IV 5b, V 47, 52v (8); Cżemu cżłowiek niema kopyt iako inſze bydło. GlabGad F3v, B7v, C4, D7v, F3v; MiechGlab 8, 21, 70; LibLeg 6/79, 10/67, 11/19v, 66, 89 (9); I bogoſlawił im (pan bog) y rozmnożyli ſie barzo/ á ich bydła nieumnieyſzzył [!]. WróbŻołt 106/38, kk8v; pokrziky przedavali nyewyaſtham na wſzyach powyadayącz bycz dobre od nyefortuny Bidla LibMal 1545/96, 1544/86v [2 r.], 89, 89v [3 r.], 1546/113v; LudWieś B3v; RejJóz Q2v; SeklKat Y3v, Z2v; RejRozm 403; Bogwie/ bydlo/ ſwinie/ kozy/ Mądrſze niż ten paſtirz bozy. RejKup i8v; My ku ćći Bogom bydłá nie zábiámy HistAl I8v, B8, E3v, H5; KromRozm I N4v [2 r.]; MurzNT 56; KromRozm II k4v; GliczKsiąż C5, D3 [2 r.]; Puśćił grad ná ich bydłá y ſą poniſſcżone LubPs S, gg4; GroicPorz f4v; A przeſto według tey náuki wáſzey/ y bydło będzie zbáwione/ ktore tego ziela vżywáć będzie. KrowObr 94v, 50v; Pśi wyią/ bydło rycży/ ſłyſząc włoſy wſtáią/ Iákie głoſy żáłoſne zewſzech ſtron powſtáią. RejWiz 82v, 7v, 130v; y wyzdycháło wſſyſtko bydło Egyptſkie/ ále zbydłá ſynow Iſráelſkich nic owſſeki niezginęło. Leop Ex 9/6, Gen 1/24, 25, 47/4, Ex 9 arg, 9/6 (20); Ciągnąc ná woynę żadny niema ſtać w domu áni ná wśi/ iedno polem: áni ſzkod czynić w bydle poſpolitym y w inſzych rzeczach UstPraw D2; Sláchtá y duchowni/ ták też poddáni ich ſą wolni od cłá y targowego/ od tákich bydł co ie domá vchowáią ku przedániu UstPraw E, A [2 r.], B2v, B3, E3, E4v [2 r.] (21); RejZwierz 45, 107; OrzRozm Q4, T; Y był Abram bárzo bogáty/ ták w bydłách/ iáko też w ſrebrze y we złoćie. BibRadz Gen 13/2, Gen 6/20, 31/41, 46/32, 47/4, Lev 26/22 (21); Máło thá Arábia ma miáſtecżek/ we śrzodku żadnych/ ále ſie tułáią z bydły od mieyſcá do mieyſcá łoterſkie żywiąc. BielKron 263v, 16, 18, 23, 29v, 68 (18); KochSat B4; Canis pecuarius, Pies zá bydłem chodzący. Mącz 286a, 1c, 5d, 59d, 65c, 71a (35); á ſtháwiay to przed bydłem niechay bydło liże. SienLek 191, 2v, 146v, 158 [2 r.], 164v, 167 [2 r.] (15); LeovPrzep a4v; LeovPrzepSamb b3v; RejAp 111v; RejPos 56, 56v, 225v, 330v; BiałKat 353v; BielSat B4; RejZwierc 6, 57, 163v [2 r.], 172v, 175v [2 r.], 229; BielSpr 42; BudBib Gen 6/20, 18/7, Lev 11/2, Num 3/45 [2 r.], Deut 30/9 (17); Strum M2; CzechRozm 60, 113v, 238v [2 r.], 242; Wiećie/ że cżłowiek ma w ſobie cżęść przyrodzenia źwierzęcego/ ktorego zbydłem vżywa ModrzBaz 143v, 71v, 80, 117, 119v, 127v; KochOdpr D3; Woda w Heilpogonie ludźióm pomocna/ á bydłu iádowita. Oczko [43]v, 1v, 3v, 4, 26, 29v; Calag 118a; KochPs 73, 74, 155; Y wybili wſzytko/ od mężá do niewiáſty/ od dzieći do ſtárych/ y do bydłá SkarŻyw 502, 27, 92, 243, 260 [2 r.], 262 [2 r.] (20); ZapKościer 1580/7, 10v [2 r.], 1581/21v, 1584/45v, 50v (9); StryjKron 160, 161, 340, 477 [2 r.]; CzechEp 293 [2 r.]; KochFr 85; GórnRozm M, M4v, N; KlonŻal E4; KochMRot A4v; KochPieś 31, 49; Iuż mdłé bydło ſzuka ćieniá/ Y ćiekącégo ſtrumieniá KochSob 62, 71; ArtKanc M6v, T10; BielRozm 13; ActReg 162; Tabanus ‒ Gzik, bąk ſiekęci bydło. Calep 1043a, 5a [3 r.], 25b, 86a, 97a, 634b (15); Bydło nie godne ku chowániu/ ná Wioſnę wypaſzay GostGosp 70; Ma też Dworká iáko Vrzędnik vkazáć Pánu pożytek ze wſzelákiego bydłá przypłodku GostGosp 118, 4, 42, 44, 48, 68 (33); GostGospSieb +4 [2 r.]; Phil R2; GórnTroas 25; LatHar 215, 251; KołakSzczęśl B3, B3v [2 r.]; WujNT 287, 794 marg; á zápłáćiwſzy winę trzy grzywny/ ma dáć bydło ná rękoiemſtwo SarnStat 513, 289, 480, 494, 512 [2 r.], 513 [2 r.] (32); SiebRozmyśl G; SkarKaz 40b, 41a, 44b, 83b, 85a (10); CzahTr D3; Y do rządzenia bydłá/ dowćipnych potrzebá: coż do ludźi? SkarKazSej 662b marg, 658a, 662b; KlonFlis B4; [rolnik] Trapi cżeladź y bydło: ćiemięży poddáne: Cierpi ognie y deſzcże/ wiátry rozgniewáne. KlonWor 77, **5v, 22 [2 r.], 23, 52, 77.

W porównaniach (75): BierEz Dv; MiechGlab 74; RejRozpr B2; RejJóz F, L5; RejKup n2; HistAl K3; LubPs Y3; Prze grzech ze wſſech nawiętſſy on/ wſſyſtky y dobroćy ieſt zbawion/ bydłu rowny vczyniony. SeklPieś 31; A ktorzy ták by bydło ná ſwiecie mieſzkáią/ Ci ná wſzem dokońcżenie záwżdy márne máią. RejWiz 49v, 12v, 15v, 16v, 26, 29v (15); RejZwierz 37v, 107, 112; [W Asyryjej] Ludzie obycżáiow pſich/ ábowiem dziewki przedawáią iáko bydło BielKron 267, 365, 384, 385, 411, 441, 445; Mącz 286a, 400c; RejAp 50, 91, 102v, 111v [2 r.], 153; RejPos 331v; BielSat G3; RejZwierc 61, 62, 115v, 132 [2 r.], 189, 194; RejPosWstaw [412]v, [1102]v; BudBib Dan 4/25 [22]; CzechRozm 123v; PaprPan Eev; A ſą niektorzi Pánowie ták okrutni/ że nieinácżey vżywáią kmieći ſwych/ iedno iáko bydłá. ModrzBaz 46v, 48v; StryjKron 406, 537; NiemObr 16; OrzJan 37, 46; WujNT Petr 2/12, Iudae 1/10; KmitaSpit B2v, B4; A v nas ći ludźie nie ſą áni miecżem podbići/ áni vkupieni [...] á przedśię gorzey ſie znimi obchodzą niż z bydłem PowodPr 68; GosłCast 26; KlonWor 10. Cf Zwroty.

W charakterystycznych połączeniach: pędzić bydło (7); strzec bydła (2), umniejszyć (3); płod bydła, przypłodki (4), stado (6), stroż, trzody (2); błędne bydło (7), tłuste (2).

Zwroty: »brać, przyjmować bydło« [szyk zmienny] (1 : 1) : Ita rustici vocant naturam femina accipere gestientium. Catulicio vaccarum, Bydlenie krów/ To yeſt/ Gdy bierzą/ álbo prziymuyą bydło/ yáko poſpolicie bywa mówiono. Mącz 41c, 179c.

»bydłem chodzić, chodząca« = być cielną (1 : 1): Forda, Bos pregnans, Która bydłem chodźi. Mącz 133d, 158a.

»paść (a. pasać) bydło; pasienie bydła, pasterz bydła, nad bydłem« [szyk zmienny] (17; 3 : 1 : 1): Iakom ya nyeprzyszeth do lasza yasyonovego gdzye pasyono bydlo ZapWar 1505 nr 2007, 1520 nr 2166; HistJóz A2 [2 r.]; LibLeg 10/68, 68v, 11/63v, 89; LibMal 1546/110, 1551/162; HistAl B8; Y będę páſl bydło ná ſtrácenie (oddáne) Leop Zach 11/7, Zach 11/4; BielKron 98v; GórnDworz Gg2v, N3; SkarŻyw 268; tóc by mu lepiey prec y z dworu iachac, bydło pasc. ActReg 173; Calep 941a; GostGosp 12; SarnStat 1073; SkarKazSej 662b.

»pędzić bydłem [= jak bydło]« (1): [Kambizes] Kazał ſyná [króla egipskiego] mimo oń wieść w gębie z wędzidłem/ A potym záſię dziewkę kazał pędzić bydłem. RejZwierz 33v.

»(po-, s-) paść bydłem« (5): ya kom ya nyepopaszl dw ląkv bydlem Rogathem slachathnyey Anne na puchalach ZapWar 1503 nr 1939, 1503 nr 1992, 1505 nr 2004, 2005, 1524 nr 2292.

»robić bydłem« [szyk zmienny] (2): KuczbKat 300; Kmiotaſzek vbogi/ vſtáwnie do dworá: Robi ſobą y bydłem áże do wiecżorá. KlonWor 77.

»robić jako (a. gorzej niż) bydło« [szyk zmienny] (3): BielKron 346; robiemy gorzey niż bydło/ zbieramy/ záradzamy/ per fas per nefas, by iedno było PowodPr 25, 18.

»wyganiać, (za)gnać itp. bydło« [szyk zmienny] (17): ZapWar 1529 nr 2352, 1546 nr 2582; y domowe rzeczi pobrano ym y bidlo ym zagnano LibLeg 10/92v, 10/92, 11/22v, 64; RejZwierz 45; Propellere pecus pastum, Bydło pognáć ná paſzą. Mącz 287c, 105c, 287a; RejZwierc 163v; ModrzBaz 119v; SkarŻyw 480; MWilkHist F; StryjKron 320; SarnStat 913, 1239.

»zająć (a. zajmać) bydło; bydło zajęte« [szyk zmienny] (11 : 15): yakom ya nyezayąla bydla vrodzonego andrzeya sandziego varszevskiego ZapWar 1535 nr 2486, 1522 nr 2277, 1524 nr 2314; O bydlę záiętym w ſzkodzye. UstPraw F, A, E4v [2 r.], F [2 r.], Fv [2 r.]; Calag 516b; Gdy kto záiąwſzy bydło, niechce dáć ná rękoiemſtwo SarnStat 675, 513 [5 r.], 676 [2 r.], 1160 [3 r.], 1161 [2 r.]; KlonWor 21.

Wyrażenia: »bydło domowe« (1): Kacżka gorętſza ieſt nad inſze bydło domowe FalZioł IV 18a.

»drobne bydło« [szyk 2 : 1] (3): MiechGlab 22; Grex, Trzódá/ ſtádo proprie drobnego bydłá. Mącz 149d; RejZwierc 269v.

»bydło gomołe [= bezrogie]« [szyk 2 : 1] (3): Iakom ya nyepopaszl ⟨yemv⟩ szytha szwoyem bydlem rogathem y gomolem ZapWar 1505 nr 2004, 1522 nr 2278, 1550 nr 2671.

»bydło małe« ‒ prawdopodobnie kozy i owce (2): W timże iednim domu wſzytek ſtatek ſwoy chowaią, iako żony, dzieci/ dziewki, cżeladz, bydło małe y wielkie, konie MiechGlab [89]; SarnStat 913.

»marne bydło« (1): Zaſz beſpiecżne wyſpánie zaſz chędogie iedło/ Gdyż o tym záwżdy myſli iáko márne bydło. RejWiz 12v.

»bydło nieczyste« (2): Roſkazawſzy áby budowáli ołtarze/ gáie y báłwány/ á áby im ofiárowáli świnie y bydłá nieczyſte [pecora communia Vulg] BibRadz 1.Mach 1/50 [przekład tego samego tekstu] BudBib l.Mach 1/50.

»nieme bydło« = muta animalia Vulg [szyk 5 : 2] (7): iż oto zielu martwemu vtzárowánemu przypiſuiećie/ nietylko ludziom/ ktorzy go będą vżywáć zbáwienie/ ále teſz y bydłu niememu. KrowObr 94v; gonili nieprzyiaćioły ſwe bijąc po leſiech iáko nieme bydło BielKron 365; Láik bes Kápłaná/ bydłém niemym ieſt. OrzQuin F3v marg; RejZwierc 62; RejPosWstaw [412]v; StryjKron A; WujNT Iudae 10.

»nierozumne, bezrozumne głupie, bydło« = irrationabilia pecora Vulg (2 : 1 : 1): Ządánie pomſti ná złe náucżiciele/ kthorzy ſą iáko nierozumne bydło LubPs P6 marg; Ktoż wżdy widał bez nagłowká/ y wodzy Wędźidło? Wyplunęłoby ie z gęby y nagłupſze bydło. CzechEp ktv; A iákoż ſię nie wſtydźiſz moy miły bráćie/ widząc iż nierozumne bydło miárę ſobie od przyrodzenia zákreſzoną pilnie záchowuie/ á ty ktoryś ieſt rozumnym ſtworzenim/ żadney miáry nie maſz? WerGośc 241; WujNT 2.Petr 2/12.

»bydło owcze« (1): Oviarius, ut oviarium pecus, Bydło owczę. [!] Mącz 271c.

»bydło polne« = animalia agri PolAnt (2): BudBib Ioel 2/22; Dałeś w moc iego wſzyſtki bydłá polné [pecora campi Ps 8/8] Dałeś y leśné źwiérzętá ſwowolné KochPs 11.

»proste bydło« (2): A włoſz na ſię czo rychley krygowe wędzydło Nie day ſie ſwey woley rządzyć iako proſte bydło RejJóz F, L5.

»bydło rogate« [szyk 17 : 6] (23): ZapWar 1503 nr 1939, 1992, 1505 nr 2004, 1510 nr 2062, 1522 nr 2277 (7); y od zamkv niedaleko wziely dwieſzczie y pyeczdzieſſyath bidla rogatego LibLeg 11/63, 10/59, 11/63v, 64, 100v, 102v; UstPraw E4v; Mącz 16c; SienLek 95v; StryjKron 777; Tákże ktoby rogáté bydło ná ſkład Krákowſki ná przeday przypędźił/ powinien będźie po pułgroſzku [...] miáſtu temuż płáćić SarnStat 964, 965; KlonFlis Cv; KlonWor 19, 21, 22.

»bydło wielkie« = prawdopodobnie woły; boves PolAnt [szyk 5 : 4] (9): MiechGlab 22, [89]; SienLek 7v; BudBib Lev 27/32; Armentarius ‒ Skotarz, krowiąrsz, paſtucha wſzeliakiego bijdła wielkiego. Calep 97a, 96b; SarnStat 675, 913, 964.

»wodz bydła« = pasterz (2): Gdyż do tego páſtwiská wiecháli/ á łup niezlicżony wiedli/ záſtąpił im Teozellus kthory był wodzem á ſtrożem bydłá onego HistAl B8, B8.

Szeregi: »bydło, (i) dobytek« = pecora ac iumentaVulg (6): A Synowie Ruben y Gad/ bárzo wiele bydłá mieli/ y wſzelákiego dobythku práwie bez licżby. Leop Num 32/1, Num 32/26; BudBib Ez 38/11[12]; SarnStat 644, 675; GosłCast 17.

»drob i bydło« = pecus et bos PolAnt [szyk 5 : 4] (9): Więc by ſię bydło twoie y droby twoie rozmnożyłyBudBib Deut 8/13, Gen 21/27, 32/7, Ex 34/3, 19, Lev 27/32 (9).

»bydło, (i) konie (a. szkapy)« [szyk 13 : 11] (24): ZapWar 1523 nr 2291; bacżym to w koniech y w inſzim bydle GlabGad C7; MiechGlab 75; LibLeg 10/58v, 59v, 11/100v, 102v; KrowObr 197; Leop 3.Esdr 2/7; UstPraw E2; Odbieżał kocżowiſká/ z bydły y s ſzkápámi RejZwierz 37; BielKron 309v; Mącz 120b, 365d; RejAp 152v; HistRzym 128v; Strum Lv; ModrzBaz 119v; SarnStat 1160, 1174, 1245; SkarKaz 384b; VotSzl Bv; PaxLiz B2v.

»ludzie (a. lud, a. człek), (albo, i itp.) bydło« [szyk 37 : 7] (44): FalZioł IV 52d; Na tey ſkale powiadaią iż był ſmok, ludzie y bydło zabiaiąci MiechGlab 71, 32, 34; KłosAlg A3; LibLeg 10/91v, 94; GliczKsiąż D4; KrowObr 95, 119; Bo będą ták ná ludziech/ iáko ná bydle wrzody y pryſzcże nábráne Leop Ex 9/9, 8/17, 8/18, 9/10; BibRadz Num 31/11, Ier 21/6, Ion 3/8; BielKron 46, 369; KochSat B4; Mącz 146c; Zywicá z máſłem/ goi wſzeláki świerzb ták ludźióm iáko y bydłu. SienLek 134v; BudBib Ier 21/6, Zach 2/4; ModrzBaz 32, 116v; SkarŻyw 187, 480 [4 r.]; StryjKron 26 [4 r.], 145, 375; KochPieś 32; Calep 616b; Gdy Zamkow/ Murow/ Wáłow niebyło y słycháć/ Cżłek z bydłem w gołym polu śmiał ſobie oddycháć RybGęśli B2; PowodPr 63; SkarKaz 453a, 637b; SkarKazSej 662b.

»bydło i majętność« = animalia et pecudes; pecudes et opes PolAnt [szyk 2 : 1] (3): a nyekthore theſz wnyevolyą pobraly y ych wſiſthką mayanthnoſcz y bydlo LibLeg 7/68; BibRadz Num 31/9, Ez 38/12.

»owce, (albo, i) bydło« [szyk 14 : 11] (25): ZapWar 1505 nr 2007; HistJóz D4v; livdzy nam pomordowaly. owcze y bydlo nam pobraly. LibLeg 10/93, 91v, 93v, 94, 11/19v, 22v (8); RejJóz B3v; Leop Gen 26/14, Dan 14/31; BielKron 277v; RejAp 151; Oczko 11v; SkarŻyw 347; Calep 130b; GostGosp 6, 16, 106; w Angliey bydłá/ owce/ á ſtąd ſukná nie ledá GostGospSieb +4; KołakSzczęśl B3v; WujNT Apoc 18/13; KlonWor 22.

»skot, (i) bydło (i drob)« = iumenta et boves et pecudes PolAnt (3): BartBydg 14; Yáko cżynią páſtuchowye w oborze około ſkotu y bydłá GliczKsiąż B4; BudBib Ion 3/7.

»stado, (albo, i) bydło« = grex et iumentum PolAnt [szyk 7 : 1] (8): BibRadz 4.Reg 3/17; RejPos 330v; Słomy wiele/ bydłu/ ſtádu/ owcom/ kozom wychodźi GostGosp 88, 72, 114; GostGospSieb +3v; ále nápotym tákowé ſtádá álbo bydłá [iumenta JanStat 1015] ten/ który ſzkody vćiérpi/ do ſwégo domu właſnégo áby nie śmiał pędźić. SarnStat 674, 674.

»bydło, (a, i) trzoda« [szyk 3 : 1] (4): FalZioł IV 6b; Y wźiął Ezau żony ſwe [...] wſzytki trzody y bydłá ſwoie [pecudes suas et omnia animalia sua] BibRadz Gen 36/6, Ios 14/4; RejPos 81v.

»woły, (albo, i) bydło« = boves, iumenta JanStat [szyk 11 : 3] (14): ZapWar 1525 nr 2333; HistAl H5; Boć wſſyſtek żwierz [!] leśny moy ieſth: bydło ná gorách y woły. Leop Ps 49/10; BibRadz 1.Reg 15/9; ModrzBaz 102v; WerGośc 262; ArtKanc M4v; A co ſie tycze wołów y innégo bydłá [...] tedy zá vchwałą ninieyſzégo Séymu poſtánawiamy Targi wielkié. SarnStat 1231, 398, 399 [2 r.], 1232, 1239, 1241.

»bydło, (albo, i) zwierzęta« [szyk 15 : 12] (27): WróbŻołt 148/10; RejPs 74v; HistAl H4v; RejWiz 114v; WSpomniawſzy thedy Bog ná Noego y ná wſzytkie zwierzętá/ y bydło [animantium et omnium iumentum] ktore ſnim w Korabiu było/ y przywiodł wiátr ná ziemię Leop Gen 8/1, 7/14, 8/19; BibRadz Gen 8/1, 4.Esdr 6/53; BielKron 284, 287; Mącz 357b; SienLek 89v, 95v, 142v, 195, Vv; RejPos 115; BudBib Lev 25/7, Ps 148/10, 4.Esdr 6/53; Bo y miodu/ y bydłá/ y źwierzu/ y wſzelákiego zboża [...] w támtych źiemiách wielką obfitość. ModrzBaz 103v; KochPs 215; SkarŻyw 270 [3 r.]; StryjKron 395.

a. Obelżywie o ludziach: motłoch, prostacy; bezbożnicy (29): Ano y tak tego bydła Siła przeydzie na me skrzydła RejJóz D5v; RejKup i3, m7; A co inego bydłá chodzi iáko ſtády/ Chłopi/ dzyewki/ niewiáſty/ wdowy/ ſtáre báby RejWiz 163, 78v, 150v, 175; BielKron 388; [Jan Boratyński] ze cztérzóma ſty Polaków róty ſwéy/ bębnámi tylko woiennymi/ pod Połockiem nágnawſzy bydłá tego Moſkiewſkiégo w Dźwinę/ máło nie puł Moſkwy był potopił? OrzQuin R; ReszPrz 66.
Przysłowie: Ieſliżeć ná duſzy bydło/ Nie pomożeć barſkie mydło. RejZwierc 237c.
Wyrażenia: »marne bydło« (1): A coż wiedzyeć co tego tám márnego bydłá/ Ale wierz mi że teraz nie golą im ſzydłá. RejWiz 162v.

»miłe bydło« (1): Nieplecz oto myle bydlo Bo wſytko pędzyż na ſkrzydlo. RejKup k6.

»nieme bydło pogańskie« (1): Cżechowie iáko nieme bydło pogáńſkie/ dowiedziawſzy ſie iż ſie Borzywoy okrzćił/ wygnáli go precż. BielKron 322.

»proste bydło« (6): Iſcie niepuſći ná ſkrzydło Choćia ſie zda proſte bydło RejRozpr Kv; Wiem że miał wmieſku kadzydło Ale owo proſthe bydło. Niedomyſlił ſię zakurzicz RejKup n8, 14, m7v, n, r3v.

»silne bydło« (1): Był bys iſcie ſilne bydło Bys to miał puſćicz na skrzydło RejJóz Ev.

»spros(t)ne bydło« (3): RejJóz D3v; RejKup 15v; Roſproſz to ſproſne bydło [feras arundinis Ps 67/31] co ſye ták zebráli LubPs P6.

»warcholne bydło« (1): Zaż gdy dobry cżás ázaż ſmácżne iedło/ Może kiedy mieć to warcholne bydło. RejZwierc 227v.

»wszeteczne bydło« (2): RejWiz 70; Ná ręce miáłá pęto/ á w drugyey wędzidło/ Ktorymby trzebá kroćić/ to wſzetecżne bydło. RejZwierz 115.

»zuchwałe bydło« (1): A práwie co tám bieży to zuchwáłe bydło/ Iż to właſnie ná ſwiecie ieſt Páńſkie plewidło. RejWiz 70.

Synonimy: dobytek, skot, stado, trzoda, zwierzęta.

Cf BYDLĘ, BYDŁOKRADZTWO, BYDŁOKRAJDCA, BYDŁOSZKODY

SB