[zaloguj się]
[pdf]

1. CECH (116) sb m

cech. ◊ cech- (14), céch- (3); cech-: céch- SarnStat (1:3).

Fleksja
sg pl
N cech cechy, cechowie
G cechu cechów
D cechu
A cech cechy
I cechem
L cechu cechach, cechoch

sg N cech (8). ◊ G cechu (47). ◊ D cechu (1). ◊ A cech (5). ◊ I cechem (3); -em (1), -(e)m (2). ◊ L cechu (31). ◊ pl N cechy (7), cechowie [w znacz. 4] (1) KlonWor. ◊ G cechów (6); -ów (1), -(o)w (5). ◊ A cechy (3).◊ L cechach (3) ComCrac, Mącz, SarnStat, cechoch (1) GroicPorz; ~ -ach (1) Mącz, -åch (1) SarnStat, -(a)ch (1).

Przy podmiocie w sg 2 r. orzeczenie w pl.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XIX w.

1. Związek, stowarzyszenie, zgromadzenie rzemieślników wykonujących ten sam lub pokrewny zawód; collegium fabrorum Cn; contubernium, fraternitas JanStat (49): a żadny Miſtrz niema go prziiącz aſz liſt ſwego poczcżiwego zachowania w Cechu Starſfich Miſtrzow okaże ListRzeź w. 26, 33, 37, 40; ComCrac 12; RejKup d3v; Iſch Jana Grenda w Czechu nyeraſz vpomynali abi Luciey Barthoſcha Glinyarza oddaney malzonki ſkthora wyadomye myeſchkall zanyechall LibMal 1554/193, 1554/193 [3 r.], 193v; Powinni też w ſwych Cechoch ſchadzki miewáć GroicPorz f4; thedy Stárſzy Miſtrzowie wſzelkiego Cechu w ten ſpoſob przyſyęgáią. GroicPorz f4v, f4, f4v [3 r.], g [3 r.], nn2; Przeto ſą wyzwoleni od cechow y od innych vſtaw ktore zniewaláią rzemieſniki wędrowne. BielKron 289; Mącz 228a; Ktoż to nam ma nágrodźić/ nikt iedno Ziemiánie/ Smowmy ſie iednoſtáynie/ zſzedwſzy ſie w Cech ná nie. BielSat C2 [idem BielRozm 17], Cv, C2v, C3 [2 r.]; RejZwierc 271v; Cechy ſie ſzykowáły w ſwoiey ſpráwie káżdy StryjWjaz B2, B4; to więcey ſzkodźić może/ gdy by ſię kto zá tákiego vdawał/ iż do cechu rzemięſłá ktorego należy/ [...] á rzemięſłá onego nieumie/ áni go robi. CzechEp 65, 65; YVż záśię Rzemieśnicy máią też ſwe ſpráwy/ Gdy ſie zeydą do Cechu ſtrzegą ſwey vſtáwy. BielRozm 16, 17 [2 r.], 19 [2 r.], 20; OKoło Bractw/ któré Céchy W mieśćiéch y w miáſteczkach zową/ nie zdáło ſie nam y Rádam náſzym nic odmięnić. SarnStat 297; Bráctwá Céchów áby znieśioné były. SarnStat 297, 297, 298.
Wyrażenia: »cech miejski« (1): A okolo Czechow Mieyskich [...] rozkazvyemi voyevodąm, aby każdy w ſwem voyevodſtvie tego ſtrzegl a pilien byl, izby ti czechy chovane niebely kv ſkodzie volnoſczi Ziemſkiey. ComCrac 12.

»cech rzemięsniczy« (1): O Czechach Rzemięsniczich ComCrac 12.

Zestawienie: »cech browarski« (2): kilko razow yako starſchi Czechu Browarſkiego yeſth gi vpomynali abi czudzey malzonki zanyechal LibMal 1554/193, 1554/193v.
Szereg: »bractwo abo (i) cech« [szyk 1 : 1] (2): HistLan E4v; Kśięgi trzećie o Bráct. ábo Cechach. SarnStat 297 żp.
2. Stowarzyszenie, towarzystwo, związek, zgromadzenie w ogole; stan; sekta; tribus Mącz, Calep; collegium, corpus, sodalitas, sodalitium Cn (64): Snacz y Bogu mjło będzje Weyzrzecz gdy nas czech oſiedzie RejKup v2v; KromRozm I Kv; LubPs P2; Miał brátá Aaroná kápłaná zacnego/ Wedle dawnych zwyćżáiow/ cechu żydowſkiego. RejWiz 159v; Pátrzże on co ná zachod ſiedzi ze pſią głową/ Co go owo iego cech Sobiepánem zową. RejWiz 173v; Wſzytko gdzye może pędzi do cechu ſwoiego RejWiz 174, 80, 80v, 159v, 168v, 171v (11); Pátrzayże W.M. ieſli tu Bog ieſt w cechu tym/ w ktorym thák hániebna niezgodá ieſt. OrzList h4v; RejFig Aa2v, Cc3v; Extraordinarius, Sobie Pan nie należąc ku cechu ſtanu álbo rządu/ Obcy. Mącz 112c; Tribus, Cech/ też pokolenie álbo rozłożenie á rozdzielenie ludu ná pewne częśći. Mącz 464a; V nas tribus w mieściech może być zwano bráctwo/ cech/ burſá/ rotá/ miedzy śliachtą powiát/ álbo woyewodztwo. Mącz 464a, 73a, 464b [3 r.]; RejAp 149v, 164v, 179; ále ponieważ Plato/ y Ariſtoteles ſą w iego cechu/ iuż nie bacżę/ cżemuby kto zámietáć miał tym tytułem. GórnDworz Kk6v, N6v, Kk5v; był też ieden cech zakonnikow RejPos 229v, 43v; tedy z Luterem y iego cechem nie buduiemy przećiwnéy wieże woléy Chryſtuſá Páná BiałKat 323v, c3v, 318v; RejZwierc 234v; WujJud 172v [2 r.], L16; a vczywy ludzę czi stanyęli za czechem soltiſkym ZapKościer 1584/49v, 1582/82v; NiemObr 138; BielSjem 25; Calep 1083b, 1084b [2 r.]; Vmieyże ią ſobie liepiey powáżáć niżli Luter/ álbo Kálwin/ álbo inſzy tegoż cechu ludzie. LatHar 478; RybGęśli B2v; gdyż niechce bydź/ áni v żydow/ áni v pogánow/ áni v krześćianow/ nád ktore cechy w tym okręgu źiemſkim inſzego niemáſz/ tylko piekielny. PowodPr 35, 36; CzahTr G3; ZLODZIEIE záś/ byś wiedźiał/ rożnego ſą y ći Cechu; rodzaiem/ ſzkołą/ ſpráwą rozmáici. KlonWor 5, 8, 48.
Przysłowie: W iákim cechu ſiędzieſz/ Tákim ſam będzieſz. RejZwierc 239c.
Wyrażenia: »cech chrystyjański« (1): Ale iż nam nie o ſámy Zydy teraź idźie/ ále y o niektore z cechu Chriſtyáńſkiego CzechRozm 146.

»frantowski cech« (1): Zániechay towarzyſtwá/ frantowſkiego cechu KlonWor 41.

»Judaszow cech« (2): Ale pátrzay iáko on Rzymſki Burmiſtrz Cicero będąc Pogáninem/ ſromotę cżyni fałſzywym y Iudaſzowego cechu Chrześćiánom KlonWor ded **3v, 15.

Szeregi: »cech albo (a) bractwo« (3): Decuria, Rząd w którymdzieſięcioro ludźi yeſt/ Dzieſiątek/ też Bráctwá á Cechy. Mącz 79b; Sodales, Którzi ſą z yednego cechu álbo bráctwá. Mącz 398c, 73a.

»rota i cech« (1): Gdy ſie weſpołek zeſzli wedle ych Rot y Cechow Mącz 79b.

»towarzystwo albo cech« (1): Yáko były v pogánow towárzyſtwá álbo cechy KromRozm III A6.

3. Siedziba cechu lub innego zgromadzenia; curia Mącz, Cn (2): Gdy będźieſz w cechu/ Zá łáſką/ co ſłowo/ Mow cżapkę ziąwſzy. KlonFlis F.
Szereg: »cech albo bractwo« (1): Curia, Ratuſz/ też Cech álbo bráctwo Mącz 73a.
4. Członek cechu, cechowy (1): Potym mu go Ceklarze do ręku podádzą: A Cechowie go zbroyni śrzodkiem poprowádzą. KlonWor 40.

Synonimy: 1.2. bractwo, bursa, rota, towarzystwo, zgromadzenie.

ZZa