[zaloguj się]
[pdf]

CHART (54) sb m

ch- (53), h- (1) KlonWor.

-a- (46), -å- (2); -a- : -å- StryjKron (2 : 2).

Fleksja
sg pl
N chart charci, chartowie
G charta chart(o)w
D chartowi chart(o)m
A charta, chart charty
I chart(e)m charty

sg N chart (14). ◊ G charta (4). ◊ D chartowi (1). ◊ A charta (4) BierEz (2), LibLeg, RejZwierc, chart (1) RejWiz. ◊ I chart(e)m (3). ◊ pl N charci (4) RejWiz, RejZwierz, RejZwierc, CzahTr, chartowie (1) PaprPan. ◊ G chart(o)w (8). ◊ D chart(o)m (2). ◊ A charty (6). ◊ I charty (6).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Gatunek psa myśliwskiego; vertagus Murm, Mymer1, BartBydg, Cn; velter BartBydg; vertragus, vertraha Cn (51): A muśić być nie żonáty/ Gdy táko biega przed chárty. BierEz S, N2 [2 r], P4; Murm 40; Mymer1 27; BartBydg 165, 168; iako też to widamy miedzi zwierzęti ktore im ciencżeyſze nogi maią tim prędſze ſą, iako ieſt ſarna, zaiąc. chart. GlabGad F3v; LibLeg 10/152; Ale owo knam ydze Czart Cos vłowił ſkacze by Chart RejKup y4v; Kſiąſzki á pápiru kártá/ Mláſto vyżełká á chártá. BielKom A4v; álić pan iákiś zacny iedzye/ Sokoł nieſie ná ręce/ chárt ná ſmycży wiedzye. RejWiz 126, 6v, 72v, 73v, 126, 130; RejFig Aa6 [2 r.], Dd8v [2 r.]; LIs Chártom vciekáiąc/ do chłopá przybieżał RejZwierz 121v, 128v [2 r.], 142v, aa2; BielKron 435; 221c; Drudzy iádą ná Záiąc doſwiádcżáiąc Chártow BielSat C4v; A nie trzebá będzie do tego wiele przyſmákow iáko drugim/ ktorzy ſobie dzbanem/ chártem/ iáſtrząbem/ y inemi vpominki przyiáźń iednáią. RejZwierc 21, 28 [2 r.], 72v, 97, 111; StryjKron 155, 411 [2 r.], 467; Gdźie záiéżdżáć záiącowi/ Máiąc chárty pogotowi. KochSob 63; Porzuććieſz też Myśliſtwo/ Sokoły y Chárty BielRozm 9, 22; Naprzod wiemy iż gniew [...] ieſt iáko chárt ná ſmyczy v myśliwcá SkarKaz 313b; Chárći ogárźi wyżli ná plácu zoſtáli. CzahTr Ev; Iuż gębę trąbą zwáć v chártá muśi/ kto iuż myśliwſkiey polewki zákuśi KlonFlis Fv.
Wyrażenie: »jako zając przed charty itp.« (4): thák yáko záyąc przed chárty ogoná/ ták on przed nimi mydłá muſiałby vmykáć. GliczKsiąż H7v; Vciekał Pompeius by przed Chártem Záiąc. RejZwierz 31 v; gdy k tobie wzdychał Z ſercá/ od nieprzyiaćioł będąc zámkniony/ Iák záiącżek od chártow ze wſzelkiey ſtrony RybGęśli D3; Zywie iák myſz ná pudle: iáko miedzy hárty Záiąc nie ogłaſkány we pśiárni záwárty. KlonWor 37.
W przen (1): Ci theż iego chártowie ktoremi on ſzcżuie/ Są powoli ſzáblę ſwą też ná nas gotuie. PaprPan B.
2. astron. Nazwa gwiazdozbioru, właściwie: Pies Wielki (3): Hydrá po czáśie wſchodźi/ y Chárt oſtátkiem KochPhaen 21, 14.
Zestawienie: »Wielki Chart« (1): ZA ogonem wielkiégo chártá poſtępuie Okręt KochPhaen 14.

Synonim: 2. Pies.

KW