Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: CHŁODNY

Następne hasło: CHŁODZĄCY SIĘ »

CHŁODZĄCY (27) part praes act

Fleksja

sg
m	N	chłodzący	f	N	chłodząc(a)	n	N	chłodząc(e)
	G			G	chłodząc(e)j		G	chłodząc(e)go
	A	chłodzący		A	chłodzącą		A

pl
N	subst	chłodząc(e)
G		chłodzących
A	subst	chłodząc(e)
I	m	chłodząc(e)mi
I	f	chłodząc(e)mi

sg m N chłodzący (2). ◊ A chłodzący (2). ◊ f N chłodząc(a) (1). ◊ G chłodząc(e)j (2). ◊ A chłodzącą (7). ◊ n N chłodząc(e) (2). ◊ G chłodząc(e)go (2). ◊ pl N subst chłodząc(e) (2). ◊ G chłodzących (3). ◊ A subst chłodząc(e) (3). ◊I m chłodząc(e)mi (1). ◊ f chłodząc(e)mi (1).

Sł stp brak, Cn s.v. chłodny, Linde bez cytatu s.v. chłodzić.

Znaczenia

Oziębiający, orzeźwiający (27)
- a. Określenie stosowane w lecznictwie (16)

Oziębiający, orzeźwiający; refrigeratorius Mącz, Calep, Cn; refrigeratrix, frigidarius Cn (27): Ty 1ubiſz mieścá chłodzące BierEz 03; Y cżego mily panie pragnieſs/ wſſakes ty ochlodzenijé ſlodkié wſſytkich pragnących/ ij macitza winnitz chłodzących? OpecŻyw 149v; Mącz 137a; Calep 905a; prágnąca Lánia/ Szuka wody chłodzącey GrabowSet Q4v; LatHar [+9].

Wyrażenia: »chłodzący obłok« (1): Rozdzielał wody byſtre [...] zákrywáiąc ie wdzień gorący chłodzącemi obłoki RejPs 114v.

»rosa chłodząca« (1): potrzebá [...] ogień onego piecá Bábilońſkiego w roſę chłodzącą obroćić SkarKaz 552a.

»chłodzący wiatr« [szyk 1 : 1] (2): wpokoiu ſwem leżącemu będzie bog náwſpomożeniu chłodzący wiátr nań puſſczáiąc RejPs 62; SkarŻyw 259.

»źr(z)odło chłodzące« (2): RejPs 63; ROwnie iák buyna Láni cżáſu gorącego/ Z wieliką chućią żąda źrzodłá chłodzącego ArtKanc Q8.

a. Określenie stosowane w lecznictwie (16): FalZioł I 39c; maſz. ſobie czynić chłod rzeczámi chłodzącemi/ Wirzbiną/ grzybienim SienLek 2v, 89.

Zwrot: »mieć moc chłodzącą« (4): SLiwki [...] Maią mocz chłodzącżą y odmiękcżaiączą wnętrznoſci FalZioł III 15d, I 95a, 130c, 153c.

Wyrażenie: »karmia, pokarm chłodzący (-a)« (2 : 2): w iedzeniu maſz pożywać pokarmow chlodzączych/ nicz ſpieprzem nieiadać/ ale grucze/ krupy ięcżmienne FalZioł I 43a; karmie theż máią być niechłodzące SienLek 88.

Szeregi: »chłodzący i odwilżający« [szyk 2 : 1] (3): Słodkie granati ſą chłodzącze y odwi1żaiącze. FalZioł III 20d, I 19d, 96a.

»chłodzący, wilki« (1): á tedy trzebá pożywáć potraw chłodzących/ wilkich: á niebárzo prácowáć. SienLek 41v.

»chłodzący i wysuszający« (1): POdrożnikhowa wodka ieſth zimna/ chłodzącza y wyſuſzaiąca FalZioł II 10a.

»chłodzący i zaziębiający (a. oziąbiający)« (2): [Rojownik] Ma mocz chłodzączą y zaziebiaiączą FalZioł I 130c, I 140b.

Synonimy: oziębiający, zaziębiający.

Cf CHŁODZIĆ