Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: CIERNINA

Następne hasło: (CIERNISKO) »

CIERNIOWY (42) ai

cierniowy (22), cirniowy (11), czerniowy (7), cierzniowy (1), cirzniowy (1); cierniowy TarDuch (2), FalZioł (2), Leop (2), LatHar (7), SiebRozmyśl; cirniowy OpecŻyw (5), BielKron (3), RejPos, ArtKanc; czerniowy Mącz (4), KochPs; cierzniowy BudBib; cirzniowy BartBydg; cierniowy : czerniowy KrowObr (7 : 2); cierniowy : cirniowy WujNT (1 : 1).

-e- Mącz (4), -é- (2) KochPs, SiebRozmyśl; o jasne.

Fleksja

sg
m	N	cierniowy	f	N	cierniowå	n	N	cierniow(e)
	G			G	cierniow(e)j		G
	D			D	cierniow(e)j		D
	A	cierniowy		A	cierniową		A
	I			I	cierniową		I
	L			L	cierniow(e)j		L

pl
N	subst	cierniow(e)
G		cierniowych

sg m N cierniowy (5). ◊ A cierniowy (2). ◊ f N cierniowå (3). ◊ G cierniow(e)j (1). ◊ D cierniow(e)j (2). ◊ A cierniową (18). ◊ I cierniową (6). ◊ L cierniow(e)j (2). ◊ n N cierniow(e) (1). ◊ pl N subst cierniow(e) (1). ◊ G cierniowych (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w.

Znaczenia

1. Przymiotnik od „ciernie” ‘krzak kolczasty’ (5)
2. Przymiotnik od „ciernie” ‘kolec’; uczyniony z cierni; kolczasty (36)
3. n-loc (1)

1. Przymiotnik od „ciernie” ‘krzak kolczasty’; lumarius, rubeus Cn (5): Mikołaiek ieſth rodzay cierniowy ktorygo liſcie bywa pożywano wmiaſtho ſzpinaku FalZioł I 68c, II 16d.

W porównaniu (1): Obśiedli mię/ by pſzczoły: zgáśli/ by ſurowy Zápalony krzak czérniowy. KochPs 178.

Wyrażenie: »tarnka czerniowa« (1): Prunum sylvestre, Tárnká czerniowa Mącz 328c.

Szereg: »cirniowy abo głogowy« (1):A gdybyś też vźrzał gáłąś ćirniową ábo głogową/ á ona wyroſłá s pięknego krzaká winnego RejPos 172.

2. Przymiotnik od „ciernie” ‘kolec’; uczyniony z cierni; kolczasty; spineus Mącz, Cn (36): Vepres, spina, vistruzyny czirznyowe BartBydg 167b; Mącz 373d, 408b.

W porównaniach (2): iáki głos ćirniowy bywa pod gárncem/ táki śmiech bywa ſzalonego/ co też ieſt márność. BielKron 80v; Pogáſli iáko ogień ćierzniowy BudBib Ps 117/12.

Wyrażenia: »korona, wianek cierniowa(-y)« = corona spinea Vulg, Mącz [szyk 30 : 11] (30 : 1): OpecŻyw 133, 138v, 149; TarDuch [C4], D4v; Mſza o cżerniowey Koronie bluznierſtwo. KrowObr 175v, 130v [5 r.], 175v, 192v, Ss3v; Leop Ioann 19/5; BielKron 178v; Spinea corona, Czerniowa koroná. Mącz 408b; LatHar +4v, 280, 307, 318, 338, 586, 733; WujNT Mar 15/17, Ioann 19/5; SiebRozmyśl C4v. Cf »cierniową koroną ukoronowany«.

»cierniową koroną (u)koronowan(y)« (4): O Iezu krolu niebieſki ieⁿżes cirniową koroną vkoronowán bytz rácżyles. OpecŻyw 129, 133v; BielKron 139; ArtKanc D11v.

3. n-loc (1):

Zestawienie: bibl. »Strumień Cierniowy« = niezidentyfikowany potok, występujący w przepowiedni prorockiej dotyczącej przyszłości po odnowieniu Ziemii Świętej (1): Y ſtánie ſie w on dzień/ będzie zgor kápáć ſlodkość [...]/ á wſſyſthkiemi źrzodły Iudſkiemi poćiek[ą] wody: á ſtudnicá z domu Páńſkiego wynidzie/ á odwilży ſtrumień Cierniowy [et irrigabit torrentem spinarum; potok Sżythymſki BudBib; potok ćiérznia WujBib]. Leop Ioel 3/18.

Cf CIERNISTY